Do piachu

Spektakl telewizyjny
Rok produkcji: 1989
Dane techniczne: Barwny. 97 min.
Premiera:24.09.1990

Reżyseria: Kazimierz Kutz

Jedno z najgłośniejszych, a zarazem najbardziej kontrowersyjnych przedstawień w dziejach Teatru Telewizji. Nie mogło jednak być inaczej, skoro "Do piachu..." najpierw powstawało siedemnaście lat (1955 - 1972), następnych siedem nie mogło ukazać się drukiem, a kiedy z trudem doczekało się prapremiery (w warszawskim Teatrze na Woli), musiało wskutek protestów akowskich kombatantów zniknąć z afisza. Również spektakl Kutza przez kilka miesięcy czekał na emisję, aż wreszcie - poprzedzony dyskusją m.in. z udziałem autora i reżysera - został pokazany widowni.
Dlaczego "Do piachu..." wzbudzało i wzbudza tak żywe emocje? Przede wszystkim dlatego, że jest bezwzględną próbą demitologizacji niepodległościowego podziemia w czasie II wojny światowej, a także bezlitosną polemiką z romantyczną wizją walki zbrojnej jako męskiej przygody, patriotycznego obowiązku itp. Różewicz nie zawahał się przedstawić partyzanckiego życia z naturalistyczną brutalnością. Żołnierze leśnego oddziału - zbiorowy bohater sztuki - w niczym nie przypominają romantycznych duchem młodzieńców z "Kamieni na szaniec", czy "kolumbów" z powieści Romana Bratnego. Są brudni, śmierdzący, bardziej podobni do zwierząt niż ludzi. Posługują się wulgarnym językiem, potrzeby fizjologiczne załatwiają w zbiorowej latrynie. Pomimo to, jak mówi w pewnym momencie ich komendant, w większości są pełni "taktu" i dyskretnej godności. Trafiają się jednak wśród nich jednostki całkowicie zdemoralizowane, jak choćby zapijaczony watażka Marek, brawurowo zagrany przez Jana Nowickiego. To właśnie Marek, niejaki Bury i wsiowy "przygłupek" Waluś pewnego dnia wypuszczają się "na bandziorkę". Ograbiają plebanię, a przy okazji gwałcą gospodynię. Marek i Bury znikają bez śladu, Waluś natomiast jest zbyt głupi, by nie dać się złapać. Śmiertelnie przerażony, konsekwentnie wypiera się swego czynu. W wojsku jednak obowiązują porządek i karność. Koledzy z oddziału wiedzą doskonale, że naiwnego chłopaka czeka tylko jedna kara.
"To niesamowita sztuka, ale kto miałby to grać?" - powiedział niegdyś o "Do piachu..." Konrad Swinarski. Kluczową postacią dramatu jest niewątpliwie Waluś. Prosty do bólu, bezbronny i ufny jak dziecko, pobożny jak ewangeliczny pastuszek, a jednocześnie ze zwierzęcą naturalnością dążący do zaspokojenia elementarnych popędów: głodu, pragnienia, pożądania. Kazimierzowi Kutzowi udało się znaleźć idealnego aktora do tej roli. Dzięki słabo wówczas znanemu Piotrowi Cyrwusowi, Waluś stał się bohaterem głęboko tragicznym i jednocześnie bardzo ludzkim, budzącym autentyczne współczucie. Pod względem aktorskim nie ma zresztą w spektaklu Kutza słabych punktów. Surowość świata przedstawionego sugestywnie podkreśla stonowana kolorystyka (eksplodująca barwami dopiero pod koniec) oraz muzyka Jana Kantego Pawluśkiewicza. "To spektakl okrutny i wspaniały, piękny i ohydny, chamski i subtelny" - napisała o "Do piachu" "Rzeczpospolita". Zaś Jan Józef Szczepański, były partyzant i jeden z obrońców przedstawienia, dodawał: "Tej historii nie da się opowiedzieć językiem wykwintnym. Aby skłonić widza do humanistycznej refleksji, Różewicz i Kutz posłużyli się prawdziwym językiem wojny. W moim przekonaniu dokonali trafnego wyboru". [PAT]

Obsada aktorska: Piotr Cyrwus (Waluś), Jerzy Trela (Komendant), Jan Nowicki (Marek), Jerzy Nowak (Siekierka), Artur Dziurman (Ułan), Jakub Ulewicz (Kiliński), Andrzej Gazdeczka (Broda), Zbigniew Kozłowski (Kwiatek), Krzysztof Jędrysek (Bury), Andrzej Hudziak (Podchorąży), Marian Dziędziel (Korzeń), Henryk Majcherek (Sfinks), Ryszard Jasiński (Partyzant), Janusz Krawczyk (Żelazo), Leszek Świgoń (Szydełko), Jerzy Święch (Cywil), Jolanta Łagodzińska (Hanka), Edward Dobrzański (Ksiądz), Jakub Kosiniak (Partyzant), Jacek Milczanowski (Partyzant), Ireneusz Pastuszak (Partyzant), Łukasz Rybarski (Partyzant), Wojciech Skibiński (Partyzant), Krzysztof Stawowy (Partyzant), Zbigniew Zaniewski (Partyzant)

Nie ma plików w tym folderze