● Wielkie bitwy historii

Wojna w Zatoce Perskiej z 1991 roku to jedna z najbardziej fascynujących kampanii wojskowych współczesnej historii. Zaledwie w ciągu 7 miesięcy w rejonie Zatoki stworzono potężne zgrupowanie amerykańskich wojsk wspieranych przez sojuszniczą koalicję i rzucono je do boju w kampanii, w której z łatwością zniszczono przeciwnika. Do słownika wprowadzono pojęcia z terminologii wojskowej, np."niewidzialne samoloty", "inteligentne bomby", "pola widzenia broni", które dały początek nowemu wymiarowi działań wojennych.

Persowie dwukrotnie próbowali zaatakować państwa greckie w Grecji macierzystej - raz w roku 490 p.n.e., ponownie w latach 480-479. Najważniejszym starciem pierwszej inwazji była bitwa pod Maratonem. Od strony strategicznej nie miała ona dużego znaczenia, ponieważ nie zapobiegła drugiej inwazji, do której doszło zaledwie dziesięć lat później. Była jednak ogromnie ważna dla morale armii ateńskiej. Było to pierwsze zwycięstwo Greków nad Persami, które pokazało, że taktyka i uzbrojenie hoplitów przewyższają taktykę i uzbrojenie wroga.

W latach 1950-53 na Półwyspie Koreańskim toczyła się wojna, w którą zaangażowały się światowe mocarstwa. Sytuacja międzynarodowa była jeszcze bardziej napięta niż podczas kryzysu kubańskiego i wydawało się, że trzecia wojna światowa może wybuchnąć w każdym momencie. Obie strony podejrzewały, że wojna w Korei jest wstępem do większego i groźniejszego konfliktu na skalę światową. Po raz pierwszy i ostatni w historii zimnej wojny na polu bitwy spotkały się jednocześnie Chiny i Związek Radziecki z jednej strony i Stany Zjednoczone wraz z zachodnioeuropejskimi sojusznikami z drugiej . Armie Chin brały udział w wielkich starciach lądowych z wojskami ONZ. O dominację w powietrzu nad Koreą Północną walczyły samoloty chińskie, radzieckie i amerykańskie. Konflikt ten zmienił stosunki między Wschodem a Zachodem i miał kluczowe znaczenie dla zmiany sposobu prowadzenia wojen.

Działania wojenne na płaskowyżu wokół Khe Sanh trwały przez ponad rok. W rzeczywistości była to nie jedna bitwa, a seria połaczonych ze sobą starć. Żadne z nich nie miało decydującego znaczenia strategicznego, a mimo to media poświęcały im nieproporcjonalnie dużo uwagi. Obronę Khe Sanh przyrównywano stale do obrony Dien Bien Phu przez wojska francuskie 13 lat wcześniej. Przez 77 dni oblężenia prasa wciąż wróżyła klęskę piechoty morskiej. Mimo pewnych podobieństw obie bitwy pod względem taktyki i strategii miały ze sobą niewiele wspólnego. Media nie dostrzegały, że w bitwie o Khe Sanh brało udział zaledwie 6680 marines, zaś przeciwnik musiał użyć aż 4, a potem 5 dywizji, które zablokowane pod Khe Sanh nie mogły wesprzeć ofensywy "Tet"

Na początku roku 1644 wiele wskazywało na to, że król Karol I upora się wreszcie ze zbuntowanym parlamentem. Pod koniec roku 1643 udało mu się zyskać przewagę na wszystkich terenach, na których toczyła się wojna. W południowych hrabstwach armia parlamentu pod wodzą sir Wiliama Wallera została niemal całkowicie rozbita w bitwie pod Roundway Down, stoczonej 13 lipca 1643 roku. Na zachodzie trzynaście dni później książę Rupert przyjął kapitulację Bristolu - ważnego portu i drugiego co do wielkości miasta w królestwie. Na los króla istotny wpływ miała sytuacja na północy kraju. Szkocja, która podobnie jak Irlandia była rządzona przez Karola I jako oddzielne królestwo, zbuntowała się przeciw władcy i ustanowiła rząd oparty na prezbiteriańskim protestantyźmie. Osiemnastego kwietnia 1644 roku Szkoci połączyli się z wojskami parlamentu dowodzonymi przez sir Thomasa Fairfaksa. York znalazł się w oblężeniu.

Przyłączenie się Stanów Zjednoczonych do państw ententy w 1917 roku spowodowało zwiększenie przewagi militarnej aliantów pod każdym względem. Niemieckie dowództwo naczelne upatrywało szansę na wygranie wojny w błyskawicznej i przeprowadzonej na niespotykaną dotąd skalę ofensywie, dzięki której na froncie zachodnim Niemcy zniszczą lub zmuszą do kapitulacji wojska przeciwnika, zanim Amerykanie zdążą wejść do walki w znaczącej sile. Książka ta opisuje dzień po dniu tytaniczne zmagania obu stron konfliktu. Chociaż na pierwszy rzut oka wydaje się, że Niemcy odnieśli w tej bitwie najbardziej spektakularne zwycięstwo, to jednak zostało ono okupione stratami, których nie dało się już uzupełnić, i przez to wynik całej wojny okazał się dla nich niekorzystny.

Bitwa pod Trafalgarem była zaledwie epizodem w konflikcie morskim pomiędzy Wielką Brytanią a Francją, który rozpoczął się w roku 1793, a zakończył w 1815. Miała jednak charakter rozstrzygający. Ukazała nie tylko brytyjską potęgę morską, ale również znaczenie tego kraju jako głównego uczestnika wojny prowadzonej na nieznaną dotąd skalę, którą zdystansować miała dopiero I wojna światowa. Rozegrana w ramach tego konfliktu bitwa morska jest jedną z największych w historii i ostatnią stoczoną przez floty składające się z okrętów zbudowanych z drewna. W ciągu kilku godzin wiceadmirał Horatio Nelson raz na zawsze wyeliminował groźbę inwazji francuskiej i zapewnił Wielkiej Brytanii bezpieczeństwo na morzu na następne sto lat. Jedyną skazą na wspaniałej wiktorii była śmierć Nelsona, choć z drugiej strony to, że jego największemu dokonaniu towarzyszyła ofiara z życia na polu chwały, przyczyniło się do powstania trwającej do dziś legendy.

Podczas gdy ciągłe, wyniszczające konflikty stały się nieomal codziennością w stosunkach międzynarodowych, zwłaszcza w Europie i na Bliskim Wschodzie, na obrzeżach pustyni Gobi na północ od Chin rosła nowa potęga. Było to sprawne państwo Mongołów - ludu, który jak dotąd dawał o sobie znać tylko okazjonalnie, lecz który miał zdominować XIII stulecie i rządzić przeznaczeniem licznych ludów Azji i Europy. W roku 1206 zwołano zgromadzenie wodzów plemion mongolskich, które okrzyknęło Temudżyna z klanu Bordżigin najwyższym chanem, władcą wszystkich Mongołów. Wówczas przyjął on tytuł Czyngis-chana, czyli władcy ponad władcami. Wojownicy nowego państwa mongolskiego już wkrótce będą przemierzać tysiące kilometrów przez Azję i Europę. Staną się przyczyną okrutnych klęsk wielu narodów, z Rusią włącznie, które znajdą się na drodze nie dającej się powstrzymać wojskowej potęgi Mongołów.

Bitwa pod Gettysburgiem była punktem zwrotnym w historii wojny secesyjnej. Po niej nadzieje konfederatów na utworzenie osobnego państwa osłabły. Szanse na zwycięstwo i interwencję państw europejskich były bowiem coraz mniejsze. Jednak z początku Południe nie dostrzegało kluczowego znaczenia tego starcia. Północ zaś ostro krytykowała Meade'a, że pozwolił wycofać się Armii Północnej Wirginii, nie rozbijając jej całkowicie. Bitwy nie dało się uniknąć, ale to, że doszło do niej w taki, a nie inny sposób i akurat w tym miejscu, było wynikiem serii zbiegów okoliczności. Po przegranych bitwach pod Fredericksburgiem i Chancellorsville armia Unii miała bardzo niskie morale. W roku 1862, po bitwie nad strumieniem Antietam, północna kampania generała Lee się zatrzymałą. Jednak Lee nie porzucił myśli o wkroczeniu na terytorium Unii. Zachował także przekonanie, że gdyby udało mu się przenieść wojnę na Północ, prowojenne nastawienie Jankesów znacznie by osłabło.

Rok 1066 to chyba najsłynniejsza data w historii Anglii. Ludzie żyjący w tamtych czasach domyślali się, że czeka ich wiele zmian. Stary król Edward , zwany Wyznawca, leżał na łożu śmierci. Ponieważ nie miał dzieci, nie było wiadomo, kto obejmie po nim tron. Sprawa była tym trudniejsza, że Edward pozostawał w przyjaznych stosunkach z księstwem Normandii po drugiej stronie kanalu La Manche i chciał, by koronę po nim otrzymał tamtejszy władca, książę Wilhelm. Jednak możnowładcy angielscy zdecydowali, by to Harold - earl Wesseksu, został nowym królem. Normanowie nie mogli się z tym pogodzić. W ich oczach wcześniejsze umowy były wiążące. Co więcej Harold złamał przysięgę złożoną Wilhelmowi. To musiało skończyć się wojną. Podczas najazdu na Anglię Wilhelm celowo dążył do bitwy. Chciał uchronić swoje wojsko, przebywające na obcym terytorium, przed liczebną przewagą przeciwnika, głodem lub zasadzką. Pod Hastings stoczył drugą bitwę w życiu i pierwszą, w której dowodził.

Bezpośrednią przyczyną drugiej krucjaty było zdobycie przez muzułmanów miasta Edessy. Państwa założone przez krzyżowców nie miały ściśle wytyczonych granic, które by oddzielały je od muzułmańskich sąsiadów. Było to szczególnie widoczne na ziemiach leżących na styku Królestwa Jerozolimskiego i niezależnego emiratu Damaszku. Tereny nad górnym Jordanem, we wschodniej Galilei, na wzgórzach Golan i w regionie Hawran nad rzeką Jarmuk były właściwie ziemiami niczyimi, na których obie strony miały swoje twierdze, rywalizujące o kontrolę nad okolicznymi wsiami i plemionami arabskimi. Jednocześnie wewnętrzne napięcia polityczne w Królestwie Jerozolimskim sprawiły, że druga krucjata musiała zakończyć się niepowodzeniem, a samo królestwo upaść.

Austerlitz jest niewątpliwie jedną z najsłynniejszych bitew w historii. Była to nie tylko pierwsza kampania, jaką poprowadził Napoleon jako cesarz Francuzów; stanowiła także pierwszy wielki sprawdzian jego Grande Armee. Sam cesarz uważał ją za swoje największe zwycięstwo i niewątpliwie to dzięki niemu zapewnił sobie panowanie nad Europą, które trwało bez przerwy prawie dziesięć lat. Większość opisów kampanii była jak dotąd oparta niemal w całości na źródłach francuskich. Po szeroko zakrojonych poszukiwaniach w archiwach austriackich Ian Castle jest obecnie w stanie przedstawić znacznie bardziej zrównoważony obraz kampanii austerlickiej. W tej książce tworzy on kronikę wydarzeń, które znalazły swoją kulminację na polach Austerlitz.

System polityczny był źródłem sukcesu Rzymian, ale został przez ten sukces obalony. Rywalizowano o zdobycze uzyskane w trakcie podbojów. W końcu mechanizmy rozwiązywania konfliktów zawiodły zupełnie, a władzę udawało się utrzymać jedynie z użyciem siły. To dlatego rankiem 9 sierpnia 48 roku p.n.e. dwie rzymskie armie stanęły naprzeciw siebie do bitwy na wąskiej równinie na północ od rzeki Enipeos w greckiej Tesalii. Bitwę stoczoną tego dnia nazwano bitwą pod Farsalos. Starcie to było kulminacją rozpadu republiki, który rozpoczął się mniej więcej sto lat wcześniej. Dwaj główni bohaterowie tych wydarzeń - Juliusz Cezar i Gnejusz Pompejusz, najwięksi wodzowie w historii Rzymu - doprowadzili do tego, że walka, która toczyła się w społeczeństwie od pokoleń, przeniosła się na pole bitwy. Nigdy dotąd w historii republiki tak wielu obywateli nie walczyło przeciw sobie. Dla historii Rzymu bitwa ta miała ogromne znaczenie.

W pierwszej połowie XIII wieku Czyngis-chan dał początek olbrzymiemu imperium mongolskiemu, które jego następcy poszerzyli i umocnili. Podboje mongolskie dokonywane na przepastnych terytoriach Azji Środkowej były doprawdy imponujące, lecz miały napotkać skuteczny opór na peryferiach wielkiego imperium. Wśród militarnych porażek Mongołów żadna nie dorównuje dramatyzmem tej, którą poniósł Kubilaj-chan, wnuk Czyngis-chana, dwukrotnie usiłując podbić Japonię. Po siedmiu latach od niepowodzenia pierwszej inwazji, w 1281 roku, wyruszyły dwie ogromne połączone armady, których celem był podbój Kraju Kwitnącej Wiśni. Powstrzymani od lądowania dzięki odwadze samurajów najeźdźcy padli ofiarą tajfunu o miażdżącej sile, który roztrzaskał ich flotę.

Europejscy monarchowie, widząc upadek Bastylii, obalenie francuskiego króla i ustanowienie władzy konstytucyjnej, powinni byli natychmiast zdecydować się na wojnę z rewolucjonistami, choćby po to, by zabezpieczyć się przed wybuchem podobnych rewolt w swoich krajach. Tak się jednak nie stało, przede wszystkim z powodu wydarzeń w innych częściach Europy, głównie na wschodzie. Fryderyk Wilhelm II, dumny ze zdobycia Holandii w roku 1787 i zadowolony z nabytków terytorialnych podczas pierwszego rozbioru Polski, liczył na dalsze zdobycze: Gdańsk i Toruń. Z kolei Austriacy i Rosjanie byli zajęci toczeniem wojen ze Szwecją i Turcją. Ponieważ wszystkie potęgi kontynentalnej Europy były zaangażowane przez dwa lata w intrygi i konflikty we wschodniej Europie, Francuzi mogli bez przeszkód, niemal niezauważenie, pielęgnować nowo narodzoną rewolucję.