03. Panowanie Bolesława Chrobrego (992-1025)

Panowanie Bolesława Chrobrego (992-1025)

Władzę zwierzchnią przejął najstarszy z braci, Bolesław Chrobry.
Początkowo współpracował on z królem niemieckim Ottonem III, a nawet wspomógł w 995 jego wyprawę na Słowian połabskich.
Dopiero gdy Otto III wyruszył do Italii po cesarską koronę, książę Polski zdecydował się na wygnanie Ody oraz jej synów, a w rezultacie przejęcie pełni władzy w państwie. Doprowadziło to do chwilowego oziębienia w stosunkach polsko-niemieckich, które jednak trwało zaledwie kilka lat.
Do ponownego zbliżenia doszło w efekcie dalszych problemów na Połabiu.
Cesarz walczący ze Słowianami i zagrożony wojną domową z Sasami potrzebował silnego sojusznika, jakim mógł zostać Bolesław Chrobry.
Przywrócenie dobrych relacji wynikało także z forsowanego przez Ottona III projektu utworzenia uniwersalistycznego cesarstwa chrześcijańskiego, w którego skład wejść miała na równorzędnych zasadach także Polska (Sclavinia).

Projekt ten pozwolił wzmocnić pozycję Polski. Bezpośrednim przyczynkiem do tego była męczeńska śmierć biskupa Wojciecha, który zginął podczas misji chrystianizacyjnej wśród Prusów w 997.
Jego rychła kanonizacja pozwoliła Chrobremu rozpocząć starania o utworzenie w Polsce niezależnej organizacji kościelnej.
Przy poparciu cesarza synody rzymskie w latach 998-999 rozpatrzyły tę sprawę i wyświęciły brata św. Wojciecha, Radzima Gaudentego na arcybiskupa św. Wojciecha.
W roku następnym Otton III przybył z pielgrzymką do gnieźnieńskiego grobu męczennika. Na tzw. zjeździe gnieźnieńskim doszło do wymiany podarunków i symbolicznego nałożenia Bolesławowi diademu na głowę przez cesarza.
Utworzono także niezależną, polską organizację kościelną z arcybiskupstwem w Gnieźnie i trzema sufraganiami: w Krakowie, Wrocławiu i Kołobrzegu.
Poza archidiecezją pozostało biskupstwo poznańskie Ungera, który dożywotnio miał zachować niezależność, jako biskup bezpośrednio podporządkowany stolicy apostolskiej.
Bolesław wprawdzie nie został (wbrew twierdzeniu późniejszego kronikarza Galla Anonima) zapewne koronowany na króla, uzyskał jednak królewskie uprawnienie inwestytury biskupiej.
Możliwe również, że wręczenie mu przez cesarza kopii włóczni św. Maurycego stanowiło symbol zwolnienia Polski od zależności trybutarnej.

Dobre relacje załamały się po niespodziewanej śmierci młodego cesarza w 1002 roku. Bolesław wykorzystał wewnętrzne walki w Rzeszy i zajął ważny rejon przedpola Odry: Miśnię, Milsko i Łużyce.
Kiedy władzę w Niemczech ostatecznie przejął Henryk II, zaakceptował on zdobycze Chrobrego, przekazując mu je na zasadzie lenna.
Jedynie Miśnię oddał we władanie sprzymierzonemu z księciem polskim margrabiemu Guncelinowi. Relacje zostały unormowane, jednak zorganizowanie nieudanego zamachu na życie Bolesława przywróciło ryzyko konfliktu.
Do wojny nie doszło, a książę Polski przystąpił do interwencji w Czechach, gdzie w 1003 zmarł książę Władywoj.
Chrobry na tronie osadził wcześniej wygnanego Bolesława III Rudego.
Prawdopodobnie na prośby opozycji czeskiej w tym samym roku raz jeszcze wmieszał się w sprawy czeskie – oślepił Bolesława Rudego, a następnie sam objął tron w Pradze.
Nagły wzrost pozycji władcy Polski zaniepokoił Henryka II, szczególnie gdy Bolesław Chrobry odmówił złożenia hołdu lennego z Czech.

W 1003 Chrobry sam rozpoczął wojnę, atakując Miśnię.
Henryk odpowiedział wyprawą zbrojną w roku następnym.
Pierwsza ofensywa nie odniosła skutku, ale już na jesieni władca Rzeszy zaatakował Czechy i obalił władzę Bolesława w tym państwie.
Przy Polsce pozostały Morawy i Słowacja. Następnie Henryk zdobył Milsko, a w 1005 dotarł ze swoimi wojskami aż pod Poznań.
Wtedy też zawarto układ pokojowy, na mocy którego Bolesław prawdopodobnie zrzekł się Milska i Łużyc.
Henryk wkrótce wypowiedział rozejm, w efekcie czego Bolesław Chrobry w 1007 najechał ziemie arcybiskupstwa magdeburskiego.
Następnie bez większych problemów odzyskał Budziszyn. Kontrofensywa Henryka ruszyła dopiero w 1010, nie przyniosła jednak żadnych skutków poza miejscowymi zniszczeniami na Śląsku. W 1012 zawarto pokój na pięć lat.
Bolesław złamał jego postanowienia i najechał ponownie Łużyce, jednak mimo to w 1013 doszło do porozumienia.
Władca Polski złożył hołd Henrykowi, w zamian najprawdopodobniej otrzymując w lenno Milsko i Łużyce, a także pomoc zbrojną w wyprawie na Ruś.
Wyprawa ta wyruszyła wkrótce po unormowaniu stosunków z Niemcami, nie są jednak znane jej skutki. 1015 ponownie wybuchła wojna między cesarzem i Bolesławem Chrobrym.
Polski władca odmówił wsparcia wyprawy Henryka do Italii, a także podjął próby spiskowania przeciw niemu z księciem czeskim.
Doprowadziło to do cesarskiej interwencji w Polsce, która jednak zakończyła się niepowodzeniem.
Henryk II zaatakował Bolesława raz jeszcze w 1017 – ponownie nie odnosząc sukcesu. W 1018 zawarto ostatecznie pokój w Budziszynie.
Ostatecznym zwycięzcą konfliktu okazał się Bolesław, który zapewne zachował Milsko i Łużyce, już nie jako lenno ale swoją własność.

Wkrótce po zawarciu pokoju w Budziszynie, Bolesław ponownie najechał Ruś, tym razem w obronie praw księcia Świętopełka do tronu.
W efekcie najazdu splądrował Kijów, wywożąc z niego liczne łupy. W 1024 zmarł Henryk II, a Bolesław wykorzystał zmiany w Niemczech na swoją korzyść i w 18 kwietnia 1025 został koronowany na króla.
Być może koronacji tej arcybiskup gnieźnieński dokonał na rozkaz królewski, bez zgody ze strony stolicy apostolskiej.
Wskazuje na to brak zachowanej bulli papieskiej zezwalającej na koronację oraz liczne oskarżenia ze strony kronikarzy i rocznikarzy niemieckich.
W kilka miesięcy później Bolesław zmarł.
Pozostawił synom państwo powiększone o Milsko, Łużyce, Morawy, Słowację i Grody Czerwieńskie.
Utracił istotne dla wymiany handlowej Pomorze Zachodnie, które usamodzielniło się podczas walk z Niemcami.
Za jego rządów Polska zyskała też silną pozycję polityczną – stała się liczącym państwem europejskim z niezależną prowincją kościelną, dzięki koronacji wyniesionym do równorzędnej z innymi królestwami chrześcijańskimi pozycji.
Z drugiej strony, agresywna polityka pierwszego króla Polski pozostawiła dziedzictwo konfliktów zewnętrznych jak i była źródłem obciążeń nakładanych na mieszkańców kraju, wiodących do wyczerpania jego zasobów ekonomicznych.
Zainicjowane w ten sposób destruktywne procesy już niedługo zachwiały wczesnopiastowską monarchią.

• Pobierz folder
• Zachomikuj folder