A-10

Dzięki zastosowaniu prostych i szerokich skrzydeł A-10 posiada doskonałą zwrotność przy małych prędkościach i niskim pułapie. Te same skrzydła umożliwiają mu krótki start i lądowanie (STOL), pozwalając operować z lotnisk z krótszymi pasami startowymi (np. lotnisk polowych, znajdujących się blisko linii frontu). Samolot może prowadzić loty patrolowe na pułapie poniżej 300 metrów z widocznością pola walki o promieniu 2,4 km z relatywnie niskimi prędkościami rzędu 300 km/h, pozwalającymi na skuteczniejszy atak celów naziemnych niż w przypadku szybkich samolotów myśliwsko-bombowych.

Konstrukcja samolotu jest specjalnie wzmocniona, aby zwiększyć szansę przetrwania bezpośrednich trafień pociskami przeciwpancernymi i burzącymi o kalibrze do 23 mm. A-10 posiada potrójnie zwielokrotnione systemy sterowania lotem i podwojone instalacje hydrauliczne wspomagane systemami ręcznymi. Dzięki takim zabezpieczeniom możliwy jest lot i lądowanie z niesprawnymi instalacjami hydraulicznymi lub nawet częściową utratą skrzydeł. Ponadto samouszczelniające się zbiorniki paliwa zabezpieczono dodatkowo pianką zabezpieczającą przed powstaniem pożaru.
A-10 strzelający działkem GAU-8/A Avenger

Zarówno kabina pilota, jak i najważniejsze systemy sterowania chronione są pancerzem tytanowym o masie 400 kg (tzw. wanna tytanowa). Wyloty spalin z silników odrzutowych usytuowane są powyżej stateczników poziomych i pomiędzy dwoma pionowymi powierzchniami sterowymi, dzięki czemu zredukowano źródło ciepła (sygnaturę), zmniejszając prawdopodobieństwo trafienia pociskami rakietowymi naprowadzanymi na podczerwień. Takie usytuowanie silników chroni je także częściowo przed ogniem obrony przeciwlotniczej, ponieważ podczas ataku zasłaniają je powierzchnie skrzydeł i usterzenia ogonowego. Ponadto samolot jest w stanie kontynuować lot z całkowicie odstrzelonym jednym silnikiem.

Thunderbolt II może operować ze zbudowanych prowizorycznie baz blisko pola walki. Może być także w łatwy sposób obsługiwany i naprawiany dzięki posiadaniu unikalnej cechy wymienności prawych i lewych części, poczynając od elementów silników, podwozia głównego, a na statecznikach pionowych kończąc. Wbudowana drabinka umożliwia pilotowi wejście do kabiny bez pomocy obsługi naziemnej, a niskociśnieniowe ogumienie bardzo wytrzymałego podwozia głównego i szerokie skrzydła pozwalają na start i lądowanie na krótkich, prowizorycznych pasach startowych. Możliwe jest także użytkowanie go ze zniszczonych lotnisk. Maszyna ta została zaprojektowana w taki sposób, aby możliwa była jej obsługa, tankowanie i uzbrojenie przy wykorzystaniu minimalnej ilości dodatkowych narzędzi.

Zdolność do operowania z lotnisk przyfrontowych jest korzystna ze względu na wymagania bliskiego wsparcia i konieczna ze względu na niską prędkość samolotu A-10 i związaną z nią długotrwałość lotu na oddalone pola walki.
Konstrukcja działka GAU-8 w A-10 Thunderbolt II

Początkowo A-10 był krytykowany za bardzo ubogie wyposażenie awioniczne. Skonstruowany do celów bliskiego wsparcia z założenia nie potrzebował złożonych systemów elektronicznych, mogących jedynie podwyższyć jego cenę. Pierwsze samoloty tego typu posiadały tylko system ostrzegania przed opromieniowaniem wiązką radarową (RWR) i urządzenia nawigacji taktycznej TACAN. Wczesne wersje nie posiadały nawet autopilota. Ze względu na przesunięcie roli A-10 w kierunku samolotu przeznaczonego do walki z celami opancerzonymi podczas ewentualnej wojny z państwami Układu Warszawskiego na terenie Europy Zachodniej, gdzie pogoda często bywa niekorzystna, Siły Powietrzne USA zażądały wprowadzenia nowocześniejszych systemów elektronicznych. Firma Fairchild-Republic zaproponowała w 1977 dwumiejscową wersję NAW (Night and Adverse Weather – do lotów nocnych i przy niekorzystnej pogodzie), ale nie przyjęto jej do uzbrojenia. Ostatecznie A-10 został wyposażony w systemy nawigacji inercyjnej (INS) i zasobnik Pave Penny służący do wykrywania celów oznaczonych znacznikiem laserowym i umożliwiającym pilotowi zrzucanie bomb naprowadzanych laserowo na cele oznaczone przez jednostki naziemne.

Pierwsze wersje A-10 nie posiadały systemów wspomagających naprowadzanie uzbrojenia i obliczanie zasięgu od celu i punktu uderzenia pocisków, co ograniczało ich możliwości do ataku tylko przy pomocy działka i pocisków rakietowych w zakresie bezpośredniej widoczności lub samonaprowadzających pocisków AGM-65 Maverick transmitujących obraz z telewizyjnej głowicy naprowadzającej do kabiny pilota.

Dużo później samolot Thunderbolt II został wyposażony w autopilota, urządzenia ostrzegające o niebezpieczeństwie kolizji z ziemią i systemy wspomagające naprowadzanie nowoczesnej broni kierowanej. Obecnie używane samoloty A-10 są zdolne do wykonywania zadań nocnych przy zastosowaniu gogli noktowizyjnych. W 1999 roku wyposażono go w nowe systemy nawigacyjne oparte na GPS.
Działko GAU-8/A Avenger w przybliżeniu

Chociaż samolot A-10 może przenosić znaczną ilość uzbrojenia podwieszanego, to głównym jego uzbrojeniem pozostaje siedmiolufowe działko systemu Gatlinga GAU-8/A Avenger kalibru 30 mm. To najpotężniejsze dotychczas używane działko lotnicze, wokół którego jest właściwie obudowany kadłub samolotu A-10, strzela pociskami przeciwpancernymi z rdzeniem ze zubożonego uranu z szybkostrzelnością 4200 pocisków na minutę. Pociski z tego działka charakteryzujące się znaczną masą i dużą prędkością wylotową umożliwiają zniszczenie każdego czołgu. Zamontowano je niesymetrycznie, nieco w lewo od podłużnej osi samolotu i pod kątem 3° w dół, umożliwiając skuteczniejsze ostrzeliwanie celów naziemnych.

Nieprawdopodobna siła odrzutu działka Avenger, równa mocy jednego silnika A-10, doprowadziła do powstania legendy mówiącej, że odpowiednio długa seria z działka jest w stanie zatrzymać samolot w powietrzu lub nawet zmusić go do lotu do tyłu. Zgodnie z danymi producenta działka GAU-8/A Avenger jego siła odrzutu wynosi 45 kN, co jest wartością stanowiącą ponad połowę łącznego ciągu obu silników samolotu pracujących na pełnych obrotach. Podczas strzelania samolot oczywiście leci do przodu, zakładając, że oba silniki pracują z pełną mocą. Jeżeli jeden z silników jest uszkodzony lub niesprawny, siła odrzutu działka rzeczywiście może przekroczyć siłę ciągu pozostałego silnika.
W pełni uzbrojony A-10 Thunderbolt II

Pomimo dużej mocy działka GAU-8 podstawowe uzbrojenie A-10 stanowią naprowadzane telewizyjnie pociski rakietowe AGM-65 Maverick. Pociski tego typu umożliwiają zniszczenie celu z dużo większej odległości niż działko przy uniknięciu niebezpieczeństwa narażenia samolotu na kontakt z nowoczesnymi systemami obrony przeciwlotniczej. Pozostałe uzbrojenie stanowią zasobniki z niekierowanymi pociskami rakietowymi i bomby kasetowe. Chociaż możliwe jest przenoszenie również bomb naprowadzanych laserowo, to bardzo rzadko używa się A-10 w tego rodzaju misjach. Najczęstszą konfigurację uzbrojenia stanowi zasobnik z urządzeniami przeciwdziałania radioelektronicznego (ECM) pod jednym skrzydłem i dwa pociski klasy powietrze-powietrze AIM-9 Sidewinder pod drugim - służące do samoobrony.

Pierwsze produkcyjne samoloty A-10A dostarczono w październiku 1975 roku. Były one przystosowane do misji bliskiego wsparcia i charakteryzowały się możliwością przenoszenia dużej masy uzbrojenia, długotrwałością lotu i dużym promieniem działania, co okazało się znaczącym atutem wojsk amerykańskich podczas operacji Pustynna Burza i działań w Kosowie.

Podczas wojny w Zatoce Perskiej samoloty A-10 wykonały 8100 misji bojowych, wystrzeliwując 90 procent użytych w tym teatrze działań wojennych pocisków AGM-65 Maverick, uzyskując skuteczność 95,7%.

• Pobierz folder
• Zachomikuj folder