Skazaniec

II wojnę światową przeżyłem na więziennych korytarzach i opowiem wam o rzeczywistości, która toczyła się z dala od frontowych okopów. Tu nie eksplodowały bomby i artyleryjskie pociski. Tu nie stały naprzeciw siebie dwie wrogie armie, gotowe ruszyć w bój na śmierć i życie. Tu nie było zgliszczy i gruzów. W murach wronieckiego więzienia toczyła się inna wojna. Wojna o przetrwanie za wszelką cenę, za wyrzeczenie się człowieczeństwa, wojna o kromkę chleba, łyk wody i kąt do spania. Tu zacierały się wszelkie granice, znikały ideały, wszędzie czaiła się zdrada, a bohaterowie ginęli okrutną i powolną śmiercią. (K. Spadło, Skazaniec t. IV)

Krzysztof Spadło w wyśmienitym stylu kontynuuje więzienną epopeję. IV tom powieści "Skazaniec" zabiera słuchacza w okrutne i bestialskie czasy II wojny światowej. To opowieść o rzeczywistości zdominowanej przez instynkt przetrwania, o ludzkim sumieniu i poczuciu godności, jak również o tym, że w każdym człowieku drzemie dzikie zwierzę.

W więzieniu granica między rzeczywistością a fikcją zanika

W więzieniu umiera w człowieku to, co w nim dobre. Życzliwość. Serdeczność. Bezinteresowność. . Szybko pozbywasz się złudzeń, że coś takiego istnieje. A za to budzą się demony. Ciało porasta stalową łuską. Broni się i nie daje zranić.


Po raz trzeci Krzysztof Spadło oprowadza przez ponury i bezwzględny świat skazańców, który czai się po drugiej stronie więziennych murów. Autor w doskonały sposób obnaża słabości ludzkiej natury.

Każdy, kto miałby okazję zerknąć w treść ideologicznego manifestu autorstwa Wiktora Kozłowskiego, natychmiast odniósłby wrażenie, że ma do czynienia z podręcznikiem bojownika. Syn kaliskiego magnata był święcie przekonany, że tylko idąc za przykładem bolszewików można wyrwać uciemiężone, proletariackie masy ze szponów zniewolenia społecznego, ekonomicznego i duchowego. W pierwszej kolejności dowodził, iż należy bezwzględnie rozprawić się z klasami rządzącymi oraz stworzyć prawo, które pozwoli przejąć i upaństwowić majątki kapitalistów. W jego mniemaniu wspólne dobra produkcyjne i rolnicze, mogły zagwarantować potęgę społeczeństwa opartego na równości i braterstwie.

"Karmazynowy kniaź" to opowieść o Polaku, który kierowany niepohamowaną ambicją oraz głęboką wiarą w komunistyczne ideały, otrzymał od losu szansę i nie zmarnował tej okazji. W swoim życiu nigdy nie łaknął sławy i bogactwa, nie gonił za przepychem i uznaniem, nie szukał poklasku i wygodnej egzystencji.

Pragnął tylko władzy.

„- Jestem zdziwiony, że ktoś o nich pamięta – odezwał się po chwili gospodarz i mówiąc pogodnym głosem, ciągnął dalej: - Nie miałem okazji poznać osobiście członków owej formacji, ale tak jak większość legionistów, którzy walczyli w Afryce na frontach II wojny światowej, słyszałem o ich brawurowych wyczynach. Tak na marginesie, to powiem wam, że zawsze, ale to zawsze uważałem, iż Polacy, są najbardziej walecznym plemieniem spośród wszystkich Słowian. Opowieści o kapitanie Frantzu i jego ludziach, swojego czasu urosły do wielkości heroicznych mitów. Nie przeczę, jako aspekt motywujący i kształtujący umysły młodych rekrutów, były idealnym narzędziem edukacyjnym.”

Krzysztof Spadło w powieści „Frantz”, snuje historię, którą dosłownie czyta się jednym tchem. Akcja nabiera tempa już od pierwszych stron i jest niczym lawina, która miażdży wszystko na swojej drodze. Nieprzewidywalna intryga, rozpoczyna się w pierwszej połowie lat 70-tych ubiegłego stulecia, ale nawiązuje również do wydarzeń, które miały miejsce w burzliwych czasach II wojny światowej. Ślady wiodą od Paryża, przez Marsylię, aż po gorące piaski Afryki. Niewinne śledztwo dwóch dziennikarzy, znienacka przeistacza się w serię brutalnych wydarzeń. W sprawę angażują się wysocy rangą przedstawiciele Legii
Cudzoziemskiej oraz ludzie o podejrzanych życiorysach, którzy są pozbawieni wszelkich skrupułów.

„Jeżeli grzebiesz w cudzej przeszłości, możesz obudzić demony, które cię zniszczą.”

„Z niedowierzaniem pokręciłem głową. Bracia nigdy nie przejmowali się zagrożeniem. To, co niesie życie, brali z uśmiechem na ustach. Któregoś dnia, gdy spytałem Roberta, czy nie boją się, że ich ktoś dojedzie, odpowiedział:
– Chcesz żyć wiecznie? Gnić we własnym łóżku, czekając, aż ktoś z rodziny łaskawie poda ci kubek wody albo nocnik? Tego chcesz? Oglądać nieszczere uśmiechy nad łożem boleści, wiedząc, że twoi kochani tylko czekają, żebyś wyciągnął kopyta? – Pokręcił głową. – Nie… Nie dla nas taka dola. Ja z bratem odejdę z hukiem. To śmierć będzie się bała nas, nie odwrotnie! Wiesz Heniek, byliśmy kiedyś z Arturem w teatrze. Nudne to było i cały czas wierszem gadane. Jakiś łatek w kiecce i wianku na łbie latał po deskach. Zapamiętałem z tego jedno zdanie. – „Tchórz zanim umrze, kona wiele razy. Walecznych jedna tylko śmierć spotyka.”. Tego się z braciakiem trzymamy.
Robert wyjął z karmana barani łeb i założył na pięść. Zamarkował szybki cios. Mosiądz kastetu błysnął złowrogim uśmiechem.
– Jeśli mamy zdechnąć, to na naszych zasadach – powiedział ponurym głosem”


* * *
„Amor ad mortem” to II, finalny tom powieści „Hrabia”. Wartka akcja rozpoczyna się na warszawskich ulicach w przededniu I wojny światowej. Losy głównego bohatera toczą się w środowisku przestępczego półświatka, gdzie spektakularne napady, zuchwałe kradzieże i krwawe porachunki, są na porządku dziennym. Jednak w tej brutalnej i bezwzględnej rzeczywistości, którą rządzą niepisane prawa, istnieją również honor, lojalność, przyjaźń i miłość.
Autor snuje złodziejską opowieść, zachowując styl i formę języka literackiego, który w wyśmienity sposób oddaje ducha minionej epoki.

Jutro jest czyste

"Pozbyłem się problemu i znowu przejrzałem na oczy, bo przecież ludzkie życie, to nie tylko pasmo oszałamiających zwycięstw i sukcesów, to również popełnianie fatalnych błędów i bolesne dźwiganie się z kolan. (....) Powiem wam jak jest, otóż starość znienacka popycha człowieka w ramiona samotności. Możesz mieć swoje lata, możesz być siwy i pomarszczony jak łupina orzecha, ale dopóki masz rodzinę i przyjaciół, to wszystko jest do zniesienia. Dramat zaczyna się wtedy, kiedy opuszczają cię ludzie bliscy twojemu sercu i nagle zostajesz sam. (...) Wiem, że moje słowa brzmią okrutnie, ale taka jest prawda. Być może niektórzy z was dożyją moich lat i obyście dotrwali ich w zdrowiu, jednak bądźcie przygotowani na to, że będzie wam wtedy doskwierać brak towarzystwa."

Akcja VII tomu powieści "Skazaniec" nadal rozgrywa się w ponurych murach wronieckiego więzienia. Z jednej strony Krzysztof Spadło w bardzo obrazowy sposób przedstawia transformację polskiego systemu penitencjarnego, a z drugiej zabiera nas w podróż, wiodącą przez zawiłe meandry ludzkiej natury. Miejscami opowieść, aż kipi od porywających wątków sensacyjnych. Kulisy działań służb wywiadowczych czy sposób funkcjonowania w środowisku więziennym organizacji przestępczej o strukturze mafijnej, na pewno usatysfakcjonują czytelników, którzy sięgną po lekturę. "Jutro jest czyste" to nie tylko podtytuł VII tomu, te trzy krótkie słowa stanowią przesłanie, nad którym warto się zastanowić...

Pisząc swoje wyznania, dochodzę do wniosku, że muszę opowiedzieć wam o mało znanych
rewirach więziennego życia, ukrytych w cieniu, zepchniętych na margines, obwarowanych zmową
milczenia i regułach owianych tajemnicą. Gdybym miał skupić się na sprawach związanych tylko z
grypserką, musiałbym na to poświęcić setki stron, albo i jeszcze więcej. Natomiast moim celem jest
ukazanie, jaką ewolucję przeszło to środowisko we wronieckim więzieniu począwszy od chwili
swojego rozkwitu w pierwszej połowie lat pięćdziesiątych, aż do dnia mojego wyjścia na wolność.
Chyba zdajecie sobie sprawę, że w dalszej części tego pamiętnika, ten temat będzie bezustannie
przewijać się w moich słowach. Czasami odejdzie, ukryje się w tle, a innym razem wkroczy na
pierwszy plan i obnaży brutalną arenę krwawych wydarzeń.""
* * *
VI tom powieści ""Skazaniec"" to wstrząsająca opowieść o bezwzględnym świecie więziennej
podkultury. Śmiało można stwierdzić, że jest to jedna z nielicznych książek w historii polskiej
literatury, która zawiera tak bogate kompendium wiedzy o tajemniczym środowisku grypsujących.
Krzysztof Spadło w bardzo sugestywny sposób snuje brutalną i wstrząsającą opowieść,
zainspirowaną prawdziwymi wydarzeniami. Literacki język, którym posługuje się twórca tej
wyjątkowej więziennej epopei oraz wachlarz wiadomości, którymi autor dzieli się ze swoimi
czytelnikami, zasługują na najwyższe uznanie.