04.jpg

Konzentrationslager Groß-Rosen
niemiecki obóz koncentracyjny, istniejący w latach 1940–1945, nieopodal wsi Rogoźnica (nazwa powojenna) w dzisiejszej Polsce, będący na czele ponad setki obozów pracy założonych na Śląsku, na terenie Czech i Niemiec.

Stammlager
Groß-Rosen został założony latem 1940 roku. Pierwszy transport więźniów dotarł 2 sierpnia 1940. Do 1 maja 1941 obóz funkcjonował jako filia KL Sachsenhausen, następnie uzyskał status samodzielnego obozu koncentracyjnego.
Komendantami obozu Groß-Rosen byli:
1. Arthur Rödl (1940–1942)
2. Wilhelm Gideon (1942–1943)
3. Johannes Hassebroek (1943–1945)
W latach 1941–1942 KL Groß-Rosen był niewielkim obozem pracy, którego więźniowie byli wykorzystywani przy wydobywaniu granitu z pobliskiego kamieniołomu. Z pracy więźniów korzystało również kilka firm niemieckich, wśród nich Siemens und Halske oraz Blaupunkt.
Na terenie obozu istniały odgrodzone części, m.in. obóz kobiecy. Jeńców radzieckich mordowano po przywiezieniu, ok. 2500 z nich zostało zamordowanych na przełomie 1941 i 1942 roku.
W 1944 roku KL Groß-Rosen stanął na czele potężnego imperium podobozów, na które składało się ponad sto placówek bardzo zróżnicowanych pod względem pełnionej funkcji. W tym okresie również Gross-Rosen było miejscem przerzutu dziesiątek tysięcy więźniów z obozów ewakuowanych na wschodzie, przy zbliżającym się froncie. Marsz śmierci wyruszył z Gross-Rosen w lutym 1945 roku, obóz został wyzwolony przez Armię Czerwoną 14 lutego 1945.
Arbeitserziehungslager
Jesienią 1943 roku został założony na terenie Groß-Rosen tzw. wychowawczy obóz pracy, jako placówka wrocławskiego Gestapo. Byli doń kierowani głównie ludzie młodzi, za rozmaite przewinienia, dla reedukacji przez pracę. Obóz funkcjonował do końca, a liczbę osób, które przez niego przeszły szacuje się na ponad 120 000.
2 sierpnia 1940 r. do niemieckiego obozu koncentracyjnego Gross-Rosen, nazywanego „kamiennym piekłem”, przywieziono pierwszych więźniów. Byli to Polacy z Tomaszowa Mazowieckiego, Piotrkowa Trybunalskiego, Radomia i Skarżyska Kamiennej.
W maju 1940 r. należące do SS przedsiębiorstwo eksploatacji kamienia i kruszyw Deutschen Erd-und Steinwerke GmbH (DESt) zakupiło od Margerity Hay za cenę pół miliona marek kamieniołom granitu w okolicy wsi Gross-Rosen (obecnie Rogoźnica), leżącej ok. 60 km na południowy zachód od Wrocławia.
Dowództwo SS podjęło decyzję o założeniu na tym terenie filii obozu koncentracyjnego Sachsenhausen. W tym celu zawarto również umowę dzierżawną z baronem Georgem von Richthofenem, właścicielem nieruchomości rolnych położonych wokół kamieniołomu, która dawała SS prawo wykorzystywania okolicznych pól do końca 1957 r.
Nowo utworzony obóz otrzymał oficjalną nazwę Arbeitslager Gross-Rosen. Pierwszym jego komendantem został oficer SS, Arthur Rödl. Później zastąpili go kolejno Wilhelm Gideon i od października 1943 r. do zakończenia wojny - Johannes Hassebroek.
Personel obozu stanowiło ponad 900 esesmanów. Jednym z najokrutniejszych był Karl Gallasch. Mordował on kilku więźniów dziennie. Lekarz obozowy Friedrich Entress zabijał chorych i wycieńczonych więżniów zastrzykami z fenolu. Esesmani z Gross-Rosen: Anton Thumann, Albert Lütkemeyer i Willy Jobst popełnili także liczne zbrodnie w innych obozach.
Łącznie w latach 1940-1945 w obozie Gross-Rosen znalazło się około 125 tys. więźniów. Szacunkowa liczba ofiar obozu wynosi około 40 000 osób, które zostały zamordowane, zmarły na skutek niewolniczej pracy, skrajnie ciężkich warunków obozowych i chorób.
Nigdy nie odbył się odrębny proces niemieckich zbrodniarzy z Gross-Rosen, w tym komendantów: Arthura Rödla, Wilhelma Gideona i Johannesa Hassebroeka.
Rödl popełnił samobójstwo w kwietniu 1945 r. Gideon za popełnione zbrodnie skazany został na 10 lat więzienia; zmarł w  1975 r. Ostatni komendant Gross-Rosen, Hassebroek w 1948 r. skazany został przez brytyjski wymiar sprawiedliwości na karę śmierci, którą następnie zamieniono na 15 lat więzienia; wypuszczony na wolność w 1954 r., zmarł w 1977 r.
Karl Gallasch stanął przed Sądem Okręgowym we Wrocławiu w 1947 r. i został skazany na karę śmierci; wyroku jednak nie wykonano, gdyż popełnił on samobójstwo w celi.
Za popełnione w czasie wojny zbrodnie na śmierć skazani zostali m.in. Thumann, Lütkemeyer, Jobst, a także obozowy lekarz Friedricha Entressa –
21 kwietnia 1983 r. na terenie byłego obozu utworzono Muzeum Gross-Rosen.
Proces niemieckiego personelu
Karl Gallasch – najokrutniejszy z esesmanów w obozie, codziennie zabijał ok. 5 osób – skazany na karę śmierci powiesił się 19 maja 1947 w więziennej celi we Wrocławiu.
– Wilhelm Gideonpo wojnie został skazany za zbrodnie wojenne na 10 lat więzienia.
Friedrich Entress – naczelny lekarz SS w KL Groß-Rosen. Wykonywał więźniom zastrzyki z fenolu – sądzony za zbrodnie w Mauthausen skazany na karę śmierci i stracony.
Johannes Hassebroek – ostatni komendant obozu. W 1948 r. skazany przez brytyjski Trybunał Wojskowy na karę śmierci za zbrodnie popełnione w obozach koncentracyjnych. W styczniu 1950 karę zamieniono mu jednak na 15 lat więzienia, a już we wrześniu 1954 wypuszczono go na wolność. Zmarł w 1977 w Westerstede.
Willibald Jobst – jeden z lekarzy SS. Skazany na karę śmierci w pierwszym procesie załogi Mauthausen przed amerykańskim Trybunałem Wojskowym. Wyrok wykonano przez powieszenie w więzieniu Landsberg.
Albert Lütkemeyer – osądzony przez brytyjski Trybunał Wojskowy w Hamburgu za zbrodnie w Neuengamme. Skazany na śmierć przez powieszenie. Wyrok wykonano w więzieniu Hameln w czerwcu 1947.
Arthur Rödl – pierwszy komendant obozu koncentracyjnego Groß-Rosen. Popełnił samobójstwo w 1945.
Heinz Thilo – lekarz SS. Popełnił samobójstwo w 1945.
Anton Thumann – jeden z największych sadystów w obozach. Odpowiadał jedynie za zbrodnie popełnione w Neuengamme. Trybunał wydał na Thumanna wyrok śmierci, który został wykonany przez powieszenie w październiku 1946 w więzieniu Hameln.