- lit. faktu, POLSKA

Hanna Krall

♦ MOBI

„Ta strona nie jest dla wędkarza. Wędkarz wędkuje i nie ma czasu na czytanie żadnych stron. Ta strona jest dla żony. Mąż wędkuje, a żona sobie czyta” – tak Hanna Krall zainaugurowała rubrykę Smutek ryb w miesięczniku „Wiadomości Wędkarskie”. Był rok 1983, a pismo dla wędkarzy postanowiło pomóc uznanej reporterce – bezrobotnej w stanie wojennym. Tam Krall mogła publikować bez weryfikacji, bo w końcu trudno pisać wywrotowe treści, pisząc o rybach. A jednak…
W cyklu rozmów Hanny Krall o rybach nie przeczytamy ani o przynętach, ani o wędkach, ani o podbierakach. Dowiemy się za to z rozmowy z profesorem Henrykiem Samsonowiczem o rybach w Średniowieczu („Szczuka, czyli szczupak, okoń, karp, to były w dwunastym, trzynastym wieku najpopularniejsze przezwiska i wyzwiska”). Historyczka sztuki Agnieszka Morawińska opowiedziała o rybach w sztuce („Rybacy musieli po prostu być »na wyposażeniu« rokokowego ogrodu jak łabędzie albo bażanty”). Profesor Jerzy Szacki – o rybach w myśli społecznej („W historii ryby spotkanie ryby z człowiekiem jest epizodem niespecjalnie długim”). Doktor Hanna Kirchner – o rybach u Nałkowskiej („Pisarka pokazuje rybę zawsze na granicy między uprzedmiotowieniem i życiem”). Pisarz Jerzy Putrament wyjawił, że wędkując, doświadczył spotkania z diabłem („Widziała pani kiedy oczy węgorza? A oczy diabła? A chce pani oczy diabła zobaczyć? To niech się pani przyjrzy oczom starego węgorza”), astrolog Marek Burski opisał ludzi spod znaku Ryb („Rzadko awansują, dyrektorów-Ryb jest niewielu”), a o samym łowieniu opowiedziała harcmistrzyni Jolanta Chełstowska („Mówią nawet, że mam fart. Być może ryby są mi wdzięczne za mój pozbawiony pychy stosunek do nich i pozwalają w nagrodę się łapać”).
Między wersami tych, zdawałoby się, niepozornych rozmów o rybach możemy dostrzec odniesienia do sytuacji w Polsce lat osiemdziesiątych. I albo tak wiele żon czytało Smutek ryb, albo jednak i wędkarze skusili się na lekturę tej rubryki, w każdym razie Hanna Krall została wyróżniona w plebiscycie czytelników na ulubionego autora „Wiadomości Wędkarskich”.
Teksty te nigdy nie były wydane razem w formie książkowej.

Jerzy Tomaszewski

Leksykon

♦ MOBI

Leksykon powstał dzięki współpracy kilkudziesięciu badaczy i historyków z Polski, Izraela, Niemiec i Stanów Zjednoczonych. Obejmuje obszerny materiał faktograficzny dotyczący przeszłości i kultury Żydów w Polsce.
Książka zawiera dwa rodzaje haseł: krótkie teksty informacyjne o osobach, pojęciach i miejscowościach oraz artykuły przedstawiające najważniejsze dziedziny życia żydowskiego, mające charakter opracowań autorskich. Czytelnik znajdzie tu m.in. wyczerpujące omówienie takich zagadnień jak historia, sztuka kultowa, malarstwo i rzeźba, teatr, film, fotografia, literatura, prasa, sport i wiele innych. Niektóre artykuły stanowią pierwsze całościowe ujęcie danego tematu w języku polskim.

Ewa Ornacka
Piotr Pytlakowski

Rzuciły wyzwanie sądom, policji i mafii

♦ MOBI

Wojny kobiet to najgłośniejsze sprawy kryminalne ostatnich kilkunastu lat. Sprawy pokazane z perspektywy kobiet, które - chociaż bezpośrednio ich one nie dotyczyły - straciły wiele, a musiały walczyć o wszystko.
Żona włoskiego policjanta lub przemytnika papierosów, siostra porwanego syna przedsiębiorcy, matka gangstera, córka generała policji... i wiele innych.
Każda z przedstawionych w tej książce kobiet miała swój bezpieczny, wypełniony pracą i miłością świat. Do dnia, w którym ich najbliżsi zmarli, zginęli, zostali porwani lub aresztowani, a ich sprawy znalazły się na ustach wszystkich. Od tej chwili - często poniżane, wyśmiewane, a nawet zagrożone - musiały walczyć. O siebie i o swoich mężczyzn. Z bezwzględną mafią, skorumpowaną policją i bezmyślnym wymiarem sprawiedliwości.

Jacek Bartosiak

O wojnie i pokoju

♦ MOBI

Książka oprowadza po naszej historycznej przestrzeni wyznaczającej niezmienne pole gry. Ukazuje procesy i zależności których poznanie jest absolutnie niezbędne dla zrozumienia podstaw istnienia, sukcesu i porażek Rzeczpospolitej. W historii i w XXI wieku.
Świat znalazł się na krawędzi zmian, które ukształtują nowy porządek. Zawirowania światowego systemu dotkną nas nieuchronnie. Na Zachodnim Pacyfiku i w Eurazji niewykluczona jest wojna dominacyjna między USA a Chinami. Możliwe jest powstanie próżni bezpieczeństwa na wschód na naszych granic - wynikającej z rewizji ładu światowego. Coraz bardziej prawdopodobne staje się powstanie nowego Jedwabnego Szlaku. Realizacja tego projektu może powoli, a skutecznie, rozmontować hierarchiczną konstrukcję Zachodu, dyktującego warunki reszcie świata niezmiennie od kilkuset lat.

Hanna Bogoryja-Zakrzewska
Katarzyna Błaszczyk

Opowieści reporterskie

♦ PDF

W 2005 roku nagrano ukrytym mikrofonem i kamerą 53-letniego dziennikarza, który proponował 16-latce zakup telefonu w zamian za seks. Zgodziła się bez zastanowienia. Niedługo po tym kilka dziewczyn z przerażającą szczerością opowiedziało, dlaczego to robią i co z tego mają. Reportaż radiowy stał się inspiracją filmu pt. Galerianki.
Artur został napadnięty, wywieziony i porzucony w przydrożnym lesie. Na skutek uderzenia w głowę, stracił pamięć. Został bezdomnym. Tylko żona nie wierzyła, że mógł tak prostu zniknąć, i nie przestała go szukać.
Jak bardzo trzeba pragnąć miłości, by zakochać się w prostytutce i dać się jej oszukać? Jacek przekazał Agnieszce oszczędności i wziął dla niej kredyt, by ta rzekomo mogła uwolnić się od swoich sutenerów - kobieta zniknęła.
Dwie uznane dziennikarki, Hanna Bogoryja-Zakrzewska i Katarzyna Błaszczyk, powróciły do bohaterów najciekawszych, wielokrotnie nagradzanych reportaży i sprawdziły, jak potoczyły się dalsze losy tych osób. Czy reportaż znacząco wpłynął na ich życie? Jak zmienił same reporterki?

Artur Górski

♦ MOBI

Samobójstwa, samookaleczenia, kobiecy seks i piekło, które kobietom gotują kobiety.
Więzienia dla mężczyzn to temat dobrze znany. Ale zakłady karne dla kobiet to temat tabu. Tymczasem ten świat kieruje się zupełnie innymi zasadami niż świat męskich więzień. Ten świat doskonale poznała „Słowikowa”, czyli Monika Banasiak. Spędziła w nim ponad dwa lata jako podejrzana o kierowanie grupą przestępczą. Do aresztu śledczego "wjechała" na legendzie żony słynnego pruszkowskiego bossa, a to wcale nie ułatwiało jej życia. Trudno powiedzieć, czy bardziej ją szanowano czy prowokowano; jak sama wspomina: dojechanie Słowikowej to było coś! W pewnym momencie otarła się nawet o śmierć z ręki współosadzonej. Dopiero teraz zdecydowała się na szczerą opowieść o miejscu, które nazywane jest najniższym kręgiem piekła.

Teresa Grzywocz

Prawdziwe życie na wysokościach

♦ MOBI

Przygoda. Wielki świat u stóp. Codziennie w innym zakątku globu. Hollywoodzkie uśmiechy i Leonardo DiCaprio w stroju kapitana linii lotniczych otoczony wianuszkiem pięknych stewardes. I pensje wzbijające się w przestworza jak dreamlinery.
To wszystko przychodzi nam do głowy, kiedy pada słowo „stewardesa”. Poznajmy codzienną rzeczywistość tego zawodu – zajrzyjmy za zasłonkę z napisem „Staff only”. Teresa Grzywocz pracowała w największych liniach lotniczych, miała okazję poznać również trasy czarterowe i linie lowcostowe. Po latach – przesiadła się na menedżerskie jety. Pracę stewardesy poznała więc od podszewki.

Sylwester Latkowski

Polska lokalna

♦ MOBI

Nie ma lepszego przykładu, czym jest mafia w Polsce: układy na dole, sięgające góry. Ale nie o mafii to książka, a o Polsce: tej dzisiejszej… oddalonej o sto kilkadziesiąt kilometrów od Warszawy.
Książka Sylwestra Latkowskiego Człowiek z Lasu. Polska lokalna dokumentuje polską rzeczywistość – dziejącą się poza stolicą, poza centrum kraju. Jest to opowieść prawdziwa, rozgrywa się w miastach województwa świętokrzyskiego, położonych na tyle daleko od Warszawy, żeby stworzyć swój własny, lokalny świat, a jednocześnie na tyle blisko, żeby wciągać weń postacie z pierwszych stron gazet...

Tomasz Kwaśniewski

Śledztwo w sprawie wróżek, jasnowidzów, szeptuch...

♦ PDF

Co siódmy Polak odwiedził wróżkę, ponad połowa czyta horoskopy, a jeden na sześciu jest przywiązany do magicznego amuletu. W internecie z łatwością możemy znaleźć oferty magicznych rytuałów: zapewniających rzucenie palenia, wypędzanie złych duchów z mieszkania, a nawet rzucenia klątwy.

Tomasz Kwaśniewski, nagradzany reporter, w tej książce po raz pierwszy ujawnia ukryte wierzenia Polaków. Sprawdza, jak to możliwe, że w XXI wieku w nowoczesnym kraju nad Wisłą ludzie wciąż korzystają z usług wróżek i jasnowidzów, leczą się u guślarek i szeptuch, piją miłosne napary i zaczarowaną wodę? Dlaczego tak wiele osób szuka pomocy u egzorcystów?

By to zrozumieć, autor ruszył śladem osób zajmujących się magią, był w ich gabinetach i domach. Zadał pytania, które większość ludzi bałaby się zadać. Poddał się rytuałom magicznym, uczestniczył w sabatach i poszukiwaniach duchów, rzucił też klątwę na znanego w Polsce profesora.

Tomasz Raczek
Zygmunt Kałużyński

♦ PDF

Zygmunt Kałużyński nigdy nie oczekiwał, by jego czytelnicy zgadzali się ze wszystkim co pisał. Ważniejsza była dla niego wymiana myśli a nawet ożywiająca umysł prowokacja. To była istota jego publicystyki! Przecież nie był profesorem ani nauczycielem; był krytykiem filmowym i poszukiwaczem prawdy, którą potem na swoją odpowiedzialność głosił. Czasem upierał się przy niej, ale nigdy tych, którzy mieli inne zdanie nie lekceważył. Uważał, że dopiero w ogniu dyskusji powstają myśli, które się liczą. Rozmowy z Zygmuntem Kałużyńskim były intelektualną rozkoszą. Przekonywałem się o tym przez prawie 30 lat naszej współpracy w telewizji („Warianty”, „Perły z lamusa” i wiele innych), w radiu, w tygodnikach „Polityka” i „Wprost”, w czasie spotkań z czytelnikami i w trakcie pisania naszych 8 wspólnych książek.
Przeszedłem wszystkie fazy: od zafascynowanego niepokornym krytykiem ucznia aż po jego przyjaciela, który przyjął na siebie zadanie zapewnienia mu nieśmiertelności. Przynajmniej w pamięci pokoleń, z którymi sam będę miał do czynienia. 30 września 2009 roku minęło pięć lat od śmierci Kałużyńskiego. Dopiero po tak długim okresie jestem gotowy, by przedstawić naszą ostatnią książkę złożoną prawie w całości z nigdy dotąd niepublikowanych rozmów. Nagrywałem je w czasie choroby Zygmunta, gdy nastał czas w naturalny sposób skłaniający do prywatnej refleksji i podsumowania. Teraz wreszcie mogliśmy w naszych dialogach wyjść poza magiczny krąg tematyki filmowej i porozmawiać o tym, co w naszym życiu najważniejsze.

Sławomir Koper

♦ MOBI

Czy autorom książek dla dziatwy i młodzieży chcielibyśmy powierzyć wychowanie naszych dzieci? Niewiele wiemy o ich prawdziwym życiu, które zazwyczaj było znacznie bardziej dramatyczne i urozmaicone, niż dzieła, które po sobie pozostawili. A do wzorców wychowawczych wiele im brakowało.
* Kto ty jesteś? Polak zakazany. Władysław Bełza
* Wszystkiemu winne krasnoludki? Maria Konopnicka
* I choćby przyszło tysiąc poetów i każdy nie wiem jak się natężał… Julian Tuwim
* Ala ma Asa, który wychowa 5 pokoleń Polaków. Marian Falski
* Kanon książek dla dzieci wyrzucany z bibliotek. Maria Buyno-Arctowa
* Przyjaciel wesołego diabła. Dlaczego Kornel Makuszyński chronicznie nie znosił dziatwy szkolnej?
* Jan Brzechwa. Czy Akademia Pana Kleksa to jedyna szkoła, której może być patronem?
* Porwanie w Tiutiurlistanie i ukąszenie heglowskie. Wojciech Żukrowski
* I ty zostaniesz Indianinem. Ale dopiero po Odwilży. Wiktor Woroszylski
* On - nieduży, ale książka wielka, większa i największa. Jerzy Broszkiewicz
* Czwarta granica. Plagiat Adama Bahdaja
* Sposób na arcypisarza. Edmund Niziurski
* Tytus, Romek i Papcio Chmiel. Henryk Jerzy Chmielewski
Autorska porcja smakowitych historii dotyczących klasyków literatury dziecięcej i młodzieżowej.

Cezary Łazarewicz

Reportaże o "dobrej zmianie"

♦ PDF

Zbiór reportaży pod redakcją Cezarego Łazarewicza, który o książce mówi tak:
W ciągu tych czterech lat zmieniło się wszystko: maniery, język, a nawet poczucie przyzwoitości.
I ten zmieniający się świat próbują opisać reporterzy - z perspektywy Warszawy, Gorzowa, Zakopanego, Berlina i Janowa Podlaskiego. Bez wymądrzania się, bez nadymania. Pomagają zrozumieć świat, opisując jego wycinek, bo te drobne puzzle składają się na nasz obraz codzienności.
Poprosiłem reporterów, których znam, szanuję i cenię, by wybrali historię, która ich poruszyła. Ułożyło się to w sensacyjną opowieść w dziesięciu odcinkach, które trzymają w napięciu od początku do końca.

Cezary Łazarewicz

Reportaże z Pomorza

♦ PDF

Osoby dramatu: nagrodzony policjant, który zakatował trzynastolatka, bezduszny komornik, opętana manią regulaminową dyrektorka szkoły, przez którą jedna z nauczycielek popełnia samobójstwo, seryjny gwałciciel zidentyfikowany na podstawie próbki DNA, strażacy, którzy zamiast gasić – podpalają, księża i rodzice, którzy minęli się z powołaniem, i emerytowani strażnicy więzienni oskarżeni o zbrodnie przeciwko ludzkości. Miejsca: poligon NATO, z którego okolica nie ma żadnych korzyści, sanatoria w Kołobrzegu uwielbiane przez Szwedów. Sprawy: zwłoki topielca, którego nikt nie chce pochować, wojny kibiców z policją, podejrzane układy w mieście, rolnicze protesty. Słowem: Polska po ’89 widziana z Pomorza.
Stąd kraj wygląda zupełnie inaczej niż z perspektywy błyskawicznie rozwijającej się stolicy, a splot zdarzeń i ludzkich losów to materiał na niejeden film . „Biliśmy się za swoje wiejskie krzywdy, oni – za swoje. Za bezrobocie. Za upadłe PGR-y. Za brak zasiłków. Za biedę” – mówi jeden z bohaterów, streszczając historię wielu mieszkańców Polski B, która gorzej niż reszta kraju zareagowała na transformację ustrojowo-ekonomiczną.
Większość tekstów zamieszczonych w tomie powstała pod koniec lat dziewięćdziesiątych, a mimo to ma się wrażenie, że czytamy o sprawach, które dzieją się na naszych oczach. To zasługa znakomitego pióra autora, żywiołowo nakreślonych portretów, ale także porażającej aktualności tematów. Część spraw wciąż odbija się echem, a prawo i instytucje nadal są niewydolne lub bezsilne wobec ludzkich problemów.

Aneta Pawłowska-Krać

O leczeniu psychiatrycznym w Polsce

♦ PDF

Co czwarty Polak w jakimś momencie życia miał kłopoty ze zdrowiem psychicznym – wynika z badania dotyczącego kondycji psychicznej mieszkańców Polski. To znaczy, że ponad osiem milionów osób w naszym kraju doświadczało lub doświadcza zaburzeń psychicznych. Ale z powodu słabej dostępności pomocy – i uprzedzeń wobec ludzi chorych – do psychologa lub psychiatry trafiło zaledwie kilkanaście procent z nich. Problem chorób i zaburzeń psychicznych dotyka osób w każdym wieku, od dzieci po ludzi starszych. Często kłopoty sprawia już postawienie diagnozy, leczenie jest jeszcze większym wyzwaniem. To proces, który może trwać latami, wymaga cierpliwości, elastyczności, wytrwałości – tak pacjenta, jak i lekarzy. Wymaga też dobrego planu – i pieniędzy.

Jak to wygląda w Polsce? Aneta Pawłowska-Krać rozmawia z pacjentami i ich rodzinami, z psychiatrami, pielęgniarzami i pielęgniarkami i kreśli obraz polskiej psychiatrii, niestety w ciemnych barwach. Pacjenci są hospitalizowani za późno, zostają w szpitalach za długo, nie mają tam odpowiedniego wsparcia i opieki, są faszerowani lekami i wypuszczani z oddziałów bez wskazówek, jak radzić sobie dalej. Trudno jednak całą winą obarczać personel szpitali i poradni – jest tak nieliczny i przeciążony, że zwyczajnie nie może poświęcić pacjentom tyle uwagi, ile potrzebują.

Dariusz Rosiak

Tajemnica Sat-Okha

♦ PDF

Sat-Okh – Długie Pióro, syn wodza Szewanezów i Polki, która uciekła z zesłania na Syberii. Stanisław Supłatowicz, żołnierz AK, marynarz, autor książek, w środowisku polskich miłośników amerykańskiego folkloru postać kultowa. Tyle wiedzieliśmy do tej pory, tyle sam o sobie mówił. Swoim życiorysem mógłby obdarować kilka osób. Nic więc dziwnego, że wciąż fascynuje, chociaż od jego śmierci minęło kilkanaście lat. Gdy Dariusz Rosiak postanowił przypomnieć tę legendarną postać, która dla młodych czytelników w czasach PRL-u była symbolem fascynującej przygody i bohaterstwa, sentymentalna podróż w przeszłość przerodziła się jednak w drobiazgowe śledztwo.
Autor ruszył w podróż tropem „polskiego Indianina”, zadając pytania o jego pochodzenie, życie i twórczość. Odpowiedzi uzyskał tyle, ile osób, do których udało się dotrzeć w Polsce, w Rosji i w Kanadzie. Badając dokumenty, odkrywał kolejne tajemnice, które złożyły się w historyczny thriller. Sat-Okh to jedno potrafił na pewno – wodzić swoich tropicieli za nos. I robi to do dziś, wiele lat po odejściu do krainy wiecznych łowów.