Lucjan Wędrychowski - Kuszenie św Antoniego.jpg

Kuszenie św. Antoniego jest zaliczane do najważniejszych prac artysty, który ujął tu w niecodzienny sposób eksploatowany od czasów średniowiecza temat. O ile w tradycji ikonograficznej przeważał wizerunek świętego uniesionego ekstatyczną modlitwą, zmagającego się z potworami i lubieżnymi kusicielkami, o tyle Wędrychowski ukazał eremitę pogrążonego w głębokiej medytacji. Z ogniska na dalszym planie snuje się dym, z którego wyłania się powabna kobieca postać, zapowiedź udręk, które czekają pustelnika. Oszczędnie określone otoczenie, krzyż leżący po prawej oraz księga wsparta na czaszce podkreślają ascetyczną drogę życia praktykowaną przez koptyjskiego mnicha.

Wróćmy raz jeszcze do średniowiecznej “Złotej Legendy” i sprawdźmy, jak skończyło się owo kuszenie:

Aż nagle rozbłysła przedziwna światłość, wszystkie diabły uciekły, a Antoni natychmiast został uzdrowiony. Zrozumiał wtedy, że to sam Chrystus przybył, i rzekł: Gdzie byłeś, dobry Jezu? Gdzie byłeś? Dlaczego nie przybyłeś od razu, aby pomóc mi i uleczyć moje rany? A na to Pan rzekł: Antoni, byłem tutaj, lecz chciałem zobaczyć twoją walkę; teraz zaś rozsławię imię twoje po całym świecie, bo dzielnie walczyłeś.

I to jest właśnie kwintesencja przeżywania pokus: w walce z nieczystymi siłami nawet święty jest pozostawiony sam sobie, jak Antoni na obrazie Wędrychowskiego. Kuszenie to nie fantastyczne wizje, ale depresja, samotność, ciemność. Pustynia wewnętrzna, która przywołuje demony żywiące się smutkiem i frustracją. Święty Antoni nie otrzymuje natychmiastowej pomocy – Chrystus nie wkroczył, tylko czekał i patrzył, jak też Antoni sobie z tym złem poradzi. Bo tak naprawdę nie chodzi o to, by nie mieć nigdy złych myśli, nie chodzi też o to, żeby wiara automatycznie rozwiązywała problemy w sposób cudowny. Rzecz w tym, by znaleźć w sobie siłę i samodzielnie stawić czoło ciemności.