art 235.jpg

Hieronim Bosch (ur. ok. 1450 w 's-Hertogenbosch w północnej Brabancji, zm. przed 9 sierpnia 1516 tamże) - niderlandzki malarz. Jego twórczość charakteryzuje złożona symbolika, dotycząca w wielu przypadkach grzeszności i niedoskonałości człowieka, poprzez swą zawiłość nie do końca jasna dla odbiorców. Mówi się, że malarstwo Boscha stanowiło inspirację dla XX-wiecznych surrealistów.

Prawe skrzydło tryptyku Ogród ziemskich rozkoszy, przedstawiający piekło

Prawdziwe nazwisko artysty to Hieronymus (Jeroen) van Aken. Sygnował niektóre obrazy jako Bosch - skrót od miasta swego urodzenia - 's-Hertogenbosch w północnej Brabancji, w którym spędził większą część życia. Pochodził z rodziny malarzy flamandzkich. Jako 13-latek był świadkiem wielkiego pożaru - temu traumatycznemu przeżyciu niektórzy przypisują dziwaczność jego dzieł. Był malarzem popularnym, otrzymywał nawet zamówienia z zagranicy. W 1488 dołączył do Bractwa Pani Naszej - konserwatywnej grupy religijnej zrzeszającej ok. 40 wpływowych obywateli 's-Hertogenbosch.

Tworzył zarówno na zlecenie kościoła katolickiego, jak i sekty Wolnego Ducha, związanej z osobą Jacoba van Almaengien - stąd symbolika jego obrazów często odbiega od wzorców ściśle chrześcijańskich, sięgając do znaków judaistycznych czy nawet magicznych. Namalował kilka tryptyków, z których najsłynniejszy to Ogród ziemskich rozkoszy, przedstawiający raj z Adamem i Ewą wśród fantastycznych zwierząt na lewym panelu, rozkosze ziemskie w części środkowej i piekło z różnorodnymi narzędziami tortur dla grzeszników na panelu prawym. Był także autorem pojedynczych obrazów o równie niesamowitej tematyce, np. Leczenie głupoty, przedstawiający chirurgiczne usuwanie mężczyźnie z głowy "kamienia szaleństwa" (według średniowiecznych wierzeń chodziło o kastrację, która miała wyzwolić człowieka od pokus cielesnych - Bosch wskazuje jednak w tym obrazie na jej bezcelowość), Statek głupców, ukazujący bezsensowne trawienie życia na uciechach.

Technika Boscha różniła się od stylu innych malarzy holenderskich sposobem nakładania farby. Podczas gdy sztukę flamandzką cechowała ogólnie delikatna, "nierzeczywista" powierzchnia malowideł, obrazy Boscha charakteryzują się chropowatą fakturą.

Bosch nie miał zwyczaju datowania swych obrazów, części z nich nie sygnował, stąd przypisuje mu się około 25 niepodpisanych obrazów malowanych w jego stylu. Po śmierci Boscha wiele z jego obrazów zakupił król hiszpański, Filip II, stąd największa ich kolekcja znajduje się obecnie w muzeum Prado w Madrycie.