winter8.gif

......

Pierwsi chrześcijanie obchodzili w roku liturgicznym tylko uroczystości Wielkiej Nocy. Innych świąt wtedy jeszcze nie było. Pierwsza wzmianka o świętowaniu dnia Narodzenia Pańskiego pojawiła się dopiero w połowie czwartego wieku. Znaleziono ją w kalendarzu z roku 354 tzw. Chronografie, który prawdopodobnie należał do bogatego chrześcijanina. Nie wiadomo jednak ile lat wcześniej obchodzono już to święto. Trudności napotykano również w wyjaśnianiu, z jakiego powodu owo święto zostało wprowadzone do roku liturgicznego. Data 25 grudnia tak samo pozostawia wiele do myślenia, gdyż nikt nie zna dokładnie dnia, w którym narodził się Jezus. Badacze utrzymują więc, że chodzi tylko o hipotezę.

Nowo wprowadzone święto szybko przyjęło się prawie na całym świecie. Obchodzili go zarówno w Afryce i Hiszpanii, jak i we Włoszech i Konstantynopolu. Początkowo świętem był jedynie dzień 25 grudnia, czyli dzień Narodzenia Pana. Dopiero później, pod koniec czwartego wieku, świętowano także dzień św. Szczepana 26 grudnia, świętego Jana Apostoła 27 grudnia oraz dzień świętych Młodzianków 28 grudnia. W dzisiejszych czasach obchody Bożego Narodzenia, trwające osiem dni, przedstawiają się następująco: 25 grudnia - uroczystość Bożego Narodzenia, 26 grudnia - święto Szczepana, 27 grudnia - święto Jana Apostoła, 28 grudnia - święto Świętych Młodzianków Męczenników, okres od 29 grudnia do 31 grudnia przypada na dni zwykłe, a 1 stycznia przypominamy sobie uroczystość Świętej Bożej Rodzicielki Maryi. Owych osiem dni świąt, zwanych również oktawą, trwa więc od 25 grudnia do 1 stycznia włącznie. Ściśle związane z okresem Bożego Narodzenia są dwa kolejne święta. Pierwsze – obchodzone 6 stycznia – to uroczystość Objawienia Pańskiego, inaczej nazywana też Epifanią lub świętem Trzech Króli. Drugie – przypadające na niedzielę po 6 stycznia – zwane jest świętem Chrztu Pańskiego. Za zgodą II Soboru Watykańskiego Boże Narodzenie obejmuje obecnie okres od 24 grudnia aż do święta Chrztu Pańskiego, czyli do pierwszej niedzieli po Trzech Królach.

W Polsce święta Bożego Narodzenia zadomowiły się w X wieku, kiedy to wprowadzono je do kalendarza kościelnego. Do dziś dnia nazywa się je często Godami, czy też Godnimi świętami. Prawdopodobnie nazwa pochodzi z czasów, kiedy dni 24 i 25 grudnia były ostatnim i pierwszym dniem w roku. Zetknięcie się tych dwóch dni nazywano godami starego i nowego roku i stąd najprawdopodobniej pochodzi nazwa świąt.

Ze świętami Bożego Narodzenia łączy się wiele wierzeń, tradycji i zwyczajów. Najwięcej związanych jest z wigilią Bożego Narodzenia.

Dzień Bożego Narodzenia (25 grudnia)

W przeciwieństwie do Wigilii nie trzeba było wcześnie rano wstawać. Dzieci mogły sobie pospać, jednak trzeba było zdążyć na Mszę świętą. Śniadanie tego dnia składało się z wielu przepysznych potraw, między innymi z jelit, krupnioków, domowej kiełbasy z bułką lub chlebem oraz babki z makiem i tzw. piętrowego kołocza, czyli warstwy maku, twarogu i posypki. Do picia podawano białą kawę zbożową. Obiad był również syty i smaczny. Jedzono rosół z kury lub wołowy z makaronem i kluskami wątrobianymi, gęś, kaczkę, jednak najczęściej był to indyk. Do mięsa podawano ziemniaki i sałatę lub kompot. Cały dzień spędzano na spoczynku. Rano msza, a potem zostawano w domu, gdyż „nie godziło se w tak wielki święto chodzić po chałupach”. Czas spędzano na rozmowach o tym, jak to było dawniej. Dzieci miały więc możliwość dowiedzieć się o różnych zwyczajach kiedyś pielęgnowanych. Śpiewano również kolędy i pastorałki, nawet takie, które nie należało śpiewać w kościele. Dzień kończył się kolacją, która również była bogata. Zaraz potem kładziono się spać.

Świętego Szczepana Męczennika (26 grudnia)

Drugi dzień świąt wiązał się z chodzeniem po kolędzie. Kolędnicy – zazwyczaj chłopcy, ale również dziewczynki – obchodzili wszystkie chałupy i śpiewali kolędy lub recytowali wiersze. Za to otrzymywali tzw. kolędę, czyli między innymi pieniądze. Po południu grupy artystyczne, czy zespoły szkolne wystawiały jasełka. Zazwyczaj przedstawienia te odbywały się w gospodach, czytelniach czy domach robotniczych. Po jasełkach młodzież organizowała zabawy taneczne, które nazywano szczepóńskimi. Zapraszani byli głównie gospodarze. Można było skosztować wędzonki oraz domowej kiełbasy i łyknąć wódki czy piwa. W tym dniu wypłacano zarobki za cały rok pracy, żegnano się ze służącymi i przyjmowano nowe dziewki i pachołków.