łucznik.jpeg

Łucznik – żołnierz, którego główną bronią był łuk. W dziejach, formacji łuczników używano w wielu armiach i w różnych regionach świata, gdyż wynalazku łuku w historii dokonywano wielokrotnie.

Łucznicy byli stosowani jako formacje zarówno zaczepne jak i obronne. Do akcji zaczepnych wykorzystywano łuczników konnych, natomiast piesi łucznicy byli stosowani defensywnie. Ostrzał łuczników pozwalał przetrzebić atakującego przeciwnika zanim doszło do walki w zwarciu. Oddziały łucznicze były bardzo mobilne i zwrotne, dlatego w taktyce obronnej przede wszystkim wystawiano je do pierwszych rzędów, by mogły się wycofać na tyły gdy zacznie się walka wręcz. Łucznicy doskonale spisywali się w otwartym polu, a także podczas obrony twierdz, gdzie byli główną siła obronną. Umiejscowienie na wieżach czy szczytach murów, dawało im przewagę zasięgu nad strzelcami wojsk oblegających. Łucznicy strony napadającej, strzałami zapalającymi mogli podpalać budowle obronne.

Pierwsze znane wzmianki o użyciu łuczników w walce pochodzą ze starożytnego Egiptu, około II tysiąclecia p.n.e. W czasie bitwy pod Kadeszem (1274 r. p.n.e) za Ramzesa II w kompozytowe łuki refleksyjne (z warstw rogu i drewna) wyposażeni byli zwykli żołnierze oraz obsługa rydwanów. Rydwan obsługiwało dwóch żołnierzy: woźnica oraz strzelec. Łucznik wyposażony był w dwa łuki (jeden zapasowy) oraz po ok. 80 strzał w kołczanach. Zarówno jego, jak i woźnicę osłaniały długie za kolana zbroje łuskowe. Faraon podczas tej bitwy dysponował ok. dwoma tysiącami rydwanów. Służyły one do działań zaczepnych. Woźnica podjeżdżał na odległość strzału, a łucznik podczas jazdy strzelał. Łucznicy rydwanów zbliżając się w odpowiednim momencie do obozu przeciwnika przyczyniali mu strat, wywoływali zamęt w szeregach, a także prowokowali do mało przemyślanej akcji.

Azja

Przez setki lat łuki były stosowane jako jedna z głównych broni w Azji. Przykładem mogą być Hetyci, Asyryjczycy, imperium mongolskie oraz Tatarzy. Ponad dwumetrowe Yumi były elementem wyposażenia samurajów, zarówno w walce pieszej (kyūjutsu) jak i konnej (Yabusame).
Europa

Zgodnie z europejskim kodeksem rycerskim, używanie łuków było niehonorowe, dlatego oddziały łuczników składały się wyłącznie z chłopstwa i mieszczan.

Anglia

Na przełomie XIII/XIV wieku Edward I wprowadził tzw. łuk walijski jako uzbrojenie najbiedniejszych chłopów z powszechnego poboru. Łucznicy byli uzbrojeni wyłącznie w łuki i ewentualnie jakąś krótką broń sieczną dla samoobrony. Z reguły nie posiadali opancerzenia, przez co jedyną ochroną był ubiór składający się z w wielu warstw. Wierzchnią odzieżą były zwykle grube przeszywanice. Następcy Edwarda nakazali ćwiczenia i sprawdzające zawody strzeleckie czym przyczynili się do ogólnego podniesienia umiejętności łuczniczych, wyznaczono także specjalne wolne od pańszczyzny niedziele, które chłopi musieli przeznaczyć na ćwiczenia w strzelaniu. Łuk walijski miał ok. 180 cm i zwykle był wykonany z drzewa cisowego, rzadziej z jesionowego. Cięciwę wykonywano z nici lnianych lub konopnych, odpornych na wilgoć (cięciwy kusz wykonywano z jelit zwierzęcych, które po zawilgotnieniu traciły sprężystość). Strzały miały po około 90-100 cm i zależnie od przeznaczenia różne groty: do przebijania pancerzy i wnikania między spojenia płyt przeznaczone były groty wąskie, czworokątne. Przy pomocy łuku angielskiego można było z ok. 150 m, przebić ówczesną zbroję. Na ludzi nieopancerzonych używano grotów płaskich, trójkątnych, ostro rozszerzających się, co uniemożliwiało wyjęcie strzały (ubrany w przeszywanicę mógł liczyć na to, że grot zahaczy się o którąś z warstw, nie wbije zbyt głęboko i da się wyjąć).

Na podbój Francji Edward III nie mógł zabrać ze sobą na statki odpowiedniej ilości koni, a więc i rycerzy, dodatkowo biedna wtedy Anglia nie dysponowała wystarczającą ilością konnych. Król oparł więc swe siły inwazyjne na łucznikach (ok 7 tys.). Każdy z żołnierzy mógł wystrzelić średnio 10-12 strzał na minutę, co przy większych oddziałach dawało potężną siłę rażenia. Łucznicy działając w grupie nie celowali dokładnie. Przeciwnik szedł zwykle w dość zwartym szyku i strzała w stronę wroga miała sporą szanse trafienia. Łucznicy przed bitwą często wbijali strzały w ziemię, dzięki czemu nie musieli w trakcie walki wyciągać każdej osobno z kołczanów. Pozwalało to dodatkowo zwiększyć szybkość strzelania. Zanieczyszczone ziemią strzały powodowały, że po bitwie wielu nawet lekko rannych przeciwników, ginęło z powodu zakażeń. Brak wiedzy o bakteriach i mikroorganizmach, przyczynił się do mylnego posądzenia, że łucznicy angielscy celowo używali zatrutych strzał.

W 1348 r. doszło do walnego starcia łuczników angielskich z o wiele liczniejszą i zdawałoby się silniejszą armią francuską (w jej skład wchodziło min. 6 tys. kuszników) Filipa VI pod Crécy. Szybkostrzelność i skuteczność łuczników zapewniła Anglikom zwycięstwo, w tej i wielu następnych bitwach wojny stuletniej. Skuteczność oddziałów łuczniczych przyczyniła się do spopularyzowania tej formacji jak i samej piechoty w wielu innych armiach europejskich.

Zanim powstała broń palna, w tym armaty, zarówno łucznicy jak i kusznicy byli jedynymi oddziałami do walki dystansowej. Jednak już w XV wieku łuk stracił na znaczeniu na rzecz broni palnej. Stopniowo wypierani łucznicy całkowicie stracili swoje znaczenie wraz ze wprowadzeniem muszkieterów.

Łucznictwo przetrwało do dziś głównie w strzelectwie sportowym oraz we współczesnych bractwach rycerskich. Z dawnego łucznictwa wojskowego wywodzi się też jedna z japońskich technik walk ceremonialnych – Kyūdō.