P11 rz. Warta.JPG

Już w zaraniu państwa polskiego Pyzdry były siedzibą wielkiego i rozległego powiatu, zaliczane były do czterech największych i najważniejszych miast Wielkopolski, a także do głównych ośrodków życia religijnego w diecezji poznańskiej.
W Pyzdrach odbywały się różne zjazdy książąt i królów, wydawano akta królewskie, sprawowano najwyższe sądy, zakładano związki miast, zwoływano wiece rycerstwa i szlachty, zawiązywano konfederacje polityczne, a nawet konsekrowano biskupów.
Od wczesnych czasów był w Pyzdrach warowny zamek książęcy, miasto było otoczone obronnymi wałami i murami, kupcy i rzemieślnicy korzystali z różnych przywilejów handlowych, a specjalne nadania i fundacje przez książąt i królów ułatwiały mieszkańcom byt oraz podnosiły zamożność i znaczenie miasta.
W Pyzdrach było niegdyś siedem kościołów, stara bóźnica żydowska i ewangelicki dom modlitwy. Były tu szkoły, szpitale, domy starców i kalek, różne cechy rzemieślnicze, bractwa kościelne i słynne odpusty, które ściągały do miasta rzesze pielgrzymów i ,,gromady dziadów,, z całej Polski. Był tu także obraz cudami słynący, zaliczany do najstarszych cudownych obrazów na ziemiach polskich.
Jak przystało na stare wielkopolskie miasto, w Pyzdrach były dwa obszerne place – Wielki Rynek i Świńskie Targowisko, na których odbywały się sławne pyzdrskie jarmarki. Pod miastem na rzece Warcie były dwa mosty, a za rzeką rozległe bory i lasy do miasta należące.
Jako stare i sławne królewskie miasto, Pyzdry w dawnych czasach znane były szeroko i daleko, nie tylko w całej Polsce, lecz także między ościennymi narodami. Toteż sława i zamożność miasta ściągały nieraz wrogich sąsiadów i nieprzyjaciół. Czego nie zniszczyli wrogowie, to dokończyły wojny domowe, klęski pożarów i polityka rządzącej szlachty, a wreszcie rządy carów rosyjskich.
Po dawnej sławie, znaczeniu, świetności i zamożności królewskiego miasta Pyzdr pozostały tylko wspomnienia i duma obywatelska w sercach mieszkańców. Tych, ani czas, ani wróg zetrzeć nie zdoła.
Najstarsza niekwestionowana wzmianka o Pyzdrach odnotowana została w 1232r. w Kronice Wielkopolskiej. Dotyczyła walk wielkopolsko – śląskich i wyprawy Henryka Brodatego w głąb Wielkopolski.
Pyzdry, położone nad brzegiem Warty, po raz pierwszy w źródłach jako miasto wspominano w 1257r. Pyzdry prawo lokacyjne zawdzięczają wielkopolskiemu księciu Bolesławowi Pobożnemu. Miasto było lokowane jako własność książęca, prawdopodobnie przed 29 listopada 1257r. Powstanie Pyzdr należy w pewnym stopniu wiązać z rozwojem gospodarczo – demograficznym Wielkopolski i zmianami osadniczymi w dolinie Warty, zwłaszcza po wielkiej powodzi w 1250r. oraz upadkiem starego ośrodka plemiennego, następnie grodu kasztelańskiego w Lądzie. Pyzdry były zatem jednym z najstarszych miast Wielkopolski, powstałe w czasie wielkiej reformy municypalnej w połowie XIII stulecia. Prawo magdeburskie miastu nadał król Władysław Jagiełło w dniu 27 maja 1403
W starych aktach i kronikach łacińskich Pyzdry wymieniane są jako Pyzdor, Piysdir, Pisdri, Pizdra. Mimo różnych domysłów i naukowych dociekań, do dziś trudno jest jasno sprecyzować pochodzenie nazwy miasta. Najpewniej nazwę tę należy wiązać z łacińskim słowem pistrinum, określającym młyn poruszany stąpaniem. Młyny występują w najstarszych dokumentach jako częste przedmioty umów i sprzedaży, samo miasto lokowane nad rzeką z pewnością sprzyjało rozwojowi tej gałęzi rzemiosła.
Zasadniczym elementem w dziejach samorządu miejskiego była m.in. pieczęć z wizerunkiem herbu. Herb poprzez stulecia ulegał nieznacznym metamorfozom plastycznym. Najstarsze wyobrażenie przedstawiało fragment ceglanego blankowanego muru miejskiego wraz z dwiema furtkami. Na murze przedstawiono ukoronowaną postać, usytuowaną centralnie poniżej muru. Po bokach tej postaci widoczne były dwie ludzkie klęczące postaci. Tak ozdobiony tłok sigillacyjny, opatrzony legendą SIGILLVM CIVIVM DE PISDRE[NSIS] był stosowany w latach 1312-1575. W rysunku na pieczęci starano się udokumentować fakt nadania praw miejskich, ich fundatora lub świętego patrona. Była to duża - majestatyczna pieczęć używana do opatrywania ważnych dokumentów miejskich.
Prócz niej miasto posiadało mniejszą pieczęć, zwaną sekretną do opatrywania korespondencji i listów. W niej ograniczono się jednak do uproszczeń i symboli. Fakt istnienia tych pieczęci na przestrzeni czasu zaowocował licznymi przykładami herbu Pyzdr.
Aktualny herb Pyzdr, zatwierdzony uchwałą Rady Miejskiej 8 lutego 1992r., odtworzony został na podstawie XIV-wiecznej pieczęci, na której umieszczono scenę uposażenia lokowanego miasta książęcą winnicą przez Bolesława Pobożnego. Tak więc herb przedstawia księcia Pobożnego i dwie towarzyszące mu postaci, które trzymają gałązki winorośli.