11.jpg

Palma - obrzędy i przesądy
Kiedyś do wsi uroczyście wnoszono obsypaną kwiatami gałązkę wierzby - drzewa niezwykle żywotnego. Potem rolę takiej gałązki przejęła palma święcona w Niedzielę PalmowąW zwyczajach i obrzędach wielkanocnych odnajdujemy ślady jeszcze przedchrześcijańskich wierzeń i rytuałów. Gałązka wierzby niszczyła resztki zimy kojarzonej z martwotą i śmiercią. Zima musiała ustąpić wiośnie i nowemu życiu. Potem ten pogański zwyczaj nabrał innego znaczenia.

Gałąź palmowa z gwiazdami spleciona w wieniec symbolizuje zwycięstwo nad grzechem. Często tak przedstawiana jest Matka Boska.

Mazowiecka palma

Palmy święcone w warszawskich kościołach często są wzorowane na palmach innych regionów. Ale mazowieckie i podlaskie wsie pozostały wierne tradycji. Osią palemki są witki wierzby z kwiatami (zwanymi baziami lub koćkami), pręty trzciny wodnej zakończone wiechami lub gałązki brzozy, które wcześniej wstawione do wody rozwinęły się. Taka oś jest opleciona ?borówcyną? (zielonymi krzewinkami borówki brusznicy) lub barwinkiem i ozdobiona świeżymi lub suszonymi kwiatami. W niektórych miejscach do palmy daje się jedynie witki ?liwiny?, czyli wierzby iwy. Unika zaś ?rokiciny? - wierzby rokity - ponieważ ta druga jest diabelska.

Palma na zdrowie

Po poświęceniu palemki i przyniesieniu jej do domu należy połknąć trzy wierzbowe bazie. Wedle dawnych wierzeń ma to zapobiegać chorobom gardła. Innym sposobem przekazywania dobroczynnych właściwości palmy jest uderzanie nią domowników i wypowiadanie formułki: "Palma bije, nie zabije, kości nie przetrąci, za sześć dni i siedem nocy doczekamy Wielkanocy".

Powszechniejszym zwyczajem jest uderzanie palmą każdej sztuki bydła wyganianej po raz pierwszy w roku na pastwiska. W niektórych domach panował zwyczaj ścierania palmy na proch, którego potem używano do okadzania domów, obór lub chorych krów. Przyrządzano z niego również lecznicze napary, które potem dawano do picia, np. krowom po ocieleniu. Takie zabiegi miały chronić nie tylko przed chorobami, ale i przed złymi czarami.

Palma od złego

Palma jest troskliwie przechowywana w izbie, a tu i ówdzie stawiana w oknie, zwłaszcza gdy nadciąga burza lub wichura. Niegdyś uważano ją za środek chroniący "od złego", ?od żywiołów?, a zwłaszcza "od pioruna" - w tym celu wtykano ją w słomiane poszycie dachu. Ponadto palma pomagała odejść z tego świata: wkładano ją konającemu do ręki, "żeby się nie męczył". "Ździebko palmy" włożone zmarłemu do trumny miało mu zapewnić spokojny sen wieczny.