z16.JPG

Чапаев/Chapaev - 1934

Film, oparty na wspomnieniach komisarza Furmanowa, opowiada o autentycznej postaci, dowódcy jednego z oddziałów Armii Czerwonej, Czapajewie i jego przyjaźni z przysłanym mu przez partię w 1919 roku młodym komisarzem. Pod wpływem komisarza odnosząca zwycięstwa, ale niezdyscyplinowana żołnierska masa przekształciła się w świetnie zorganizowany oddział, a początkowa nieufność charyzmatycznego przywódcy – Czapajewa w miarę wspólnych przeżyć zmieniła się w wielką wojenną przyjaźń. „Czapajew” – pisał Jerzy Toeplitz w „Historii sztuki filmowej” – to: (…) przełomowy, zwrotny punkt w dziejach radzieckiej kinematografii. Grzegorz i Sergiusz Wasiljewowie, zwani popularnie braćmi, chociaż nie łączyła ich żadna więź pokrewieństwa (…) przygotowali scenariusz w oparciu o powieść Furmanowa i materiały dostarczone im przez wdowę po pisarzu. (…) Znaleźli właściwy klucz dramaturgiczny. Wydarzenia rewolucyjne nie są dla nich tłem dla przeżyć bohatera, a istotną ich treścią. Czapajew nie jest uczestnikiem historycznej akcji, ale jej twórcą. (…) Film pokazuje, że rewolucja była dziełem nie tłumów, ale określonych, zindywidualizowanych ludzi. (…) Wasiljewowie przygotowali znakomicie skonstruowany scenariusz. To już była połowa zwycięstwa. Drugą połowę wywalczyli na planie przy pomocy aktorów. (…) Strona plastyczna filmu wywoływała z początku opory. „Czapajew” nie ma w sobie nic z wyrafinowanego piękna obrazów (…). Ale skromność, może nawet swego rodzaju szarzyzna zdjęć, była jak najbardziej celowym zamierzeniem, podkreślała bowiem prawdę opowiadania, czyniła z filmu – nie ekranową, stylizowaną relację z wojny domowej, ale jej fotografię w manierze aktualności. (…) Najważniejszym jednak i decydującym atutem filmu była postać bohatera (…) – realnego, prawdziwego bohatera, jakiego stworzyli Wasiljewowie. Sukces filmu, po swojej premierze w Moskwie w 17. rocznicę Rewolucji Październikowej, przeszedł najśmielsze oczekiwania. Kolejki przed kinami ustawiały się już w nocy. W mniejszych miejscowościach kina organizowały seanse bez przerwy przez całą dobę. Czapajew otrzymał Grand Prix - „Srebrną Wazę” na MFF w Moskwie w 1935 r., Grand Prix na Międzynarodowej Wystawie w Paryżu w 1937 r., oraz Brązowy Medal na VII MFF w Wenecji w 1946 r. 5 listopada 1964 r. , w 30. rocznicę premiery, odbyła się uroczystość ponownego wprowadzenia filmu na ekrany. Odtwórcy głównych ról dokonali nowego zapisu dialogów, odnaleziono oryginał partytury muzycznej filmu i dokonano nowego nagrania. W polskich kinach Czapajew miał swoją premierę w 1945 roku, zaś w 1965 r. został ponownie wprowadzony na ekrany. Niezależnie od swoich niezaprzeczalnych wartości film miał także inną, anegdotyczną historię, opisaną w recenzji napisanej w 1999 roku przez amerykańskiego krytyka podpisanego SMalamud, zamieszczonej w The Internet Movie Database: Interesujące jest, iż film stał się jednym z najsłynniejszych nie tylko z powodu komunistycznej propagandy (ta była oczywista w każdym filmie tego okresu) ani z powodu realizmu opisanych w nim bitew, ale także ze względu na niezliczone dowcipy i anegdoty na temat jego bohaterów. W tym sensie Czapajew stał się istotnym elementem radzieckiego folkloru ulicznego a film jednym z najsłynniejszych dzieł radzieckiej kinematografii. Czapajew i jego towarzysze byli celem żartów milionów Rosjan przez bardzo długi czas. Filmoteka Narodowa.

* Boris Baboczkin – Czapajew
* Boris Blinow – Furmanow
* Gieorgij Wasiljew – biały oficer
* Gieorgij Żżonow – Tieriosza
* Leonid Kmit – Pietka