Czarnobyl.jpg

Elektrownia w Czarnobylu znajduje się na północy Ukrainy, około 7 km od granicy z Białorusią. Zamieszkiwana przez 3,1 mln ludzi stolica Ukrainy, Kijów, jest około 100 km na południe. Nieczynny od 12 grudnia 2000 r. kompleks reaktorów leży nad rzeką Prypecią wpadającą do Dniepru w odległym o 12 km miasteczku Czarnobyl.

Awaria reaktora nr 4 w elektrowni w Czarnobylu miała miejsce w nocy z 25 na 26 kwietnia 1986r. w trakcie testu bezpieczeństwa. Miał on na celu sprawdzenie, czy turbiny będą w stanie wytworzyć wystarczającą ilość energii, aby w razie utraty zasilania umożliwić działanie pomp chłodzących do momentu uruchomienia awaryjnego generatora spalinowego. Aby zapobiec przerwaniu testu, wyłączono systemy bezpieczeństwa, a moc reaktora obniżono do 25% jego wydajności. Procedura nie powiodła się. Z nieznanych przyczyn moc reaktora spadła do 1%, w wyniku czego konieczne stało się jej powolne zwiększanie. Jednak 30 sekund po rozpoczęciu testu nastąpiło nagłe i niespodziewane przepięcie. Awaryjne wyłączanie reaktora, które powstrzymałoby reakcję łańcuchową, nie zadziałało. W ciągu ułamków sekundy poziom mocy i temperatura wzrosły wielokrotnie, co doprowadziło do utraty kontroli nad procesami zachodzącymi we wnętrzu reaktora i eksplozji. Ważąca tysiąc ton hermetyczna pokrywa reaktora została rozsadzona, a przekraczająca 2000°C temperatura spowodowała stopienie się prętów paliwowych. Grafitowa otoczka reaktora zapaliła się, a uwolnione w momencie stopienia się rdzenia reaktora radioaktywne produkty rozszczepiania zostały zassane do atmosfery.

Wybuch reaktora w Czarnobylu był największą katastrofą przemysłową w historii ludzkości i doprowadził do uwolnienia 100 razy większej ilości substancji promieniotwórczych niż bomby atomowe zrzucone na Hiroszimę i Nagasaki. Poza obszarem o promieniu około 30 km od reaktora, skażone zostały także inne rejony, zwłaszcza na Białorusi, w Rosji i na Ukrainie. Skażona została północna część Ukrainy, południowa i wschodnia część Białorusi oraz okolice zachodniej granicy między Rosją a Białorusią. Według międzynarodowych szacunków skażenie cezem-137 o promieniotwórczości przekraczającej 1 kiur (Ci) lub 3,7 x 1010 bekereli (Bq) na kilometr kwadratowy dotknęło obszar o powierzchni od 125 tys. do 147 tys. km². Jest to obszar większy niż łączna powierzchnia sąsiednich państw Łotwy i Litwy.

W momencie wypadku na skażonym obszarze mieszkało około 7 mln ludzi, w tym 3 mln dzieci. Około 350 400 ludzi zostało przesiedlonych lub opuściło ten rejon. Jednak ok. 5,5 mln ludzi, w tym ponad milion dzieci, nadal tam mieszka. Z dotkniętego awarią reaktora wydostało się ponad 40 różnych radionuklidów, większość w ciągu pierwszych 10 dni po wypadku. Najważniejsze z nich to jod (I-131), cez (Cs-137) i stront (zwłaszcza Sr-90). Najbardziej spośród wszystkich długożyciowych izotopów rozprzestrzenił się cez-137.