aktor grający na bębenku, fragment mozaiki z I w..jpg

pojęcie sztuki rzymskiej określane jest nie estetycznie lecz historycznie (III w. p.n.e. - początek V w. n.e.), jako sztuki państwa rzymskiego: Rzymu-miasta, Italii i prowincji rzym.; twórczość artystyczna na tym terenie i w tym czasie jest wynikiem zderzania się licznych, często niezależnych nurtów cywilizacyjnych i kulturowych; uważa się, że sztuka ta jest wynikiem zespolenie sztuki italo-etruskiej, hellenistycznej oraz tendencji pochodzących z zachodnich prowincji imperium (czasy Trajana); na ogół dzieli się sztukę rzymską na okres królewski (VI w. p.n.e.), republiki (V-I w. p.n.e.), cesarstwa (30 r. p.n.e. - koniec V w. n.e.); niektórzy badacze wyróżniają oryginalne cechy sztuki Rzymu za które uważa się historyzm, iluzjonizm, kontynuacyjna narracja (F. Wickhoff); Rzymianie przejęli od Etrusków typ świątyni toskańskiej, a także specyficzny, ekspresjonistyczny i indywidualizowany charakter portretu, zdecydowanie odmienny od tradycji greckiej; największe znaczenie historyczne zyskały osiągnięcia Rzymian w architekturze i urbanistyce (nowe materiały budowlane -cegła wypalana, cement; zastosowanie sklepienia); buduje się monumentalne świątynie (Panteon w Rzymie, II w., dzieło Apollodorosa z Damaszku z syryjskimi elementami hellenistycznymi), budowle użyteczności publicznej: bazyliki (jako hale targowe i budynki sądowe), termy (Agrypy, Nerona i najsłynniejsze - Karakalli z III w. n.e.), akwedukty i mosty (także w prowincjach - Pont-du-Gard w Nîmes, most nad Tagiem w Alcantrze, akwedukt w Segowii), teatry, cyrki, amfiteatry (Circus Maximus pod Palatynem, Teatr Marcellusa nad Tybrem, Koloseum - ok. 82 n.e.); budowle kommemoratywne (dla uczczenia ważnych wydarzeń): łuki triumfalne, kolumny, posągi, ołtarze, mauzolea (Łuki Trajana w Ankonie, Benewencie, Hadriana w Atenach; łuki w Aoście i Trewirze; mauzoleum Hadriana w Rzymie, a z okresu Antoninów - kolumna Trajana z dwustumetrową narracyjną płaskorzeźbą historyczną i konny posąg Marka Aureliusza), także rezydencje pałacowe, prywatne wille (wraz z złożeniami ogrodowymi), te ostatnie w ośrodkach wypoczynkowych (Tivoli, Ostia, Herkulanum, Pompeja), w tym rezydencje cesarzy: willa Hadriana w Tivoli, pałac Dioklecjana w Splicie). Najwięcej wiadomości o malarstwie, zdobnictwie, dekoracji prywatnych rezydencji uzyskano z wykopalisk zasypanych przez popioły wulkaniczne Pompei i Herkulanum; najwybitniejsze dzieło z tych wykopalisk to malowidła z tzw. Villa dei Misteri - monumentalny cykl malarski obrazujący obrzęd wtajemniczenia w misteria dionizyjskie (I w. p.n.e.); sztuka Rzymu miała zasadniczy wpływ na późniejszą sztukę europejską, jej bezpośrednimi następcami były sztuka wczesnochrześcijańska i bizantyńska.