Jaromir_Nohavica - Strakapud.mp3

Jaromír Nohavica, piosenkarz, autor tekstów, tłumacz, urodzony 7.06.1953 r. w Ostrawie.

Zatrudniony był w kilku miejscach pracy, pracował m.in. jako robotnik i bibliotekarz, a od 1981 r. uprawia wolny zawód artysty. Nie ma wykształcenia muzycznego, jest samoukiem w grze na gitarze, skrzypcach, flecie i heligonce.

Jako artysta najpierw próbował swych sił pisząc teksty. Zaczynał z regionalnymi grupami Atlantis (1967), Noe (1968), pisał dla grupy rockowej Majestic, współpracował z Czeskim Radiem w Ostrawie i z czołowymi ostrawskimi wykonawcami muzyki pop – Petrem Němcem, Věrą Špinarovą, Marią Rottrovą. W 1981 r. w podziemnym wydawnictwie wydał przekład zbioru fraszek polskiego poety Jana Sztaudyngera Piórka, napisał także teksty do piosenek V. Hlavički, wykorzystanych w inscenizacji Teatru Cieszyńskiego Dundo Maroje albo Lišák Pomet.

Pierwszy publiczny występ J. Nohavicy z jego własnym repertuarem miał miejsce (przypadkowo) w marcu 1982 r. na Karuzeli Folkowej w Ostrawie-Porubie. Jako dojrzały piosenkarz Nohavica niebawem wspiął się na folkowy szczyt. W ogólnokrajowym finale Porta 83 zajął pierwsze miejsce w ankiecie widzów na najbardziej charakterystyczną osobowość. Zainteresowanie wzbudziła tam m.in. jego piosenka Panowie na górze, jawnie atakująca zgubne skutki, jakie niesie za sobą niekontrolowana władza; była to adaptacja piosenki francuskiego literata Borisa Viana. Zarówno ten, jak i następne teksty Nohavicy wywołały niezadowolenie ówczesnych cenzorów i podobnie jak innym zaangażowanym artystom ograniczono mu wolność wypowiedzi; wszystko to osiągnęło apogeum w r. 1985, kiedy wprawdzie został zaproszony na Portę, ale nie mógł wystąpić i musiał opuścić Pilzno. Paradoksalnie, w czasie, gdy nie wydano żadnego nagrania Nohavicy i media nie przejawiały zainteresowania nim, w ankiecie Złoty Słowik zajął miejsce w pierwszej dziesiątce (po raz pierwszy w 1987 r. a potem jeszcze kilkakrotnie). Jego twórczość krążyła jednak w formie licznych nielegalnych nagrań amatorskich lub też jedynie w postaci pisanej.

Pierwszego autorskiego albumu doczekał się Nohavica w r. 1988: Darmodziej to album dojrzały i wyważony, złożony z zapisów koncertów z przełomu lat 1987/88. Reprezentuje on pierwszy szczytowy okres piosenkarskiej drogi Nohavicy. W r. 1989 ukazał się wybór piosenek pod tytułem Ósmy kolor tęczy, a o rok później W tym głupim roku. Pierwszy projekt studyjny Nohavicy zatytułowany Mikimauzoleum powstał w r. 1993. Stał się on jednym z najpopularniejszych czeskich albumów muzycznych; nowatorskie jak na owe czasy aranżacje stworzył Karel Plíhal. Kolejny projekt studyjny Dziwny wiek otrzymał Czeskie Gramy za płytę roku 1996 (po raz pierwszy zwyciężyła płyta folkowa). Tematycznie płyta ta to zaduma nad kończącym się wiekiem. Jest to spoisty i przemyślany album, miejscami brzmiący szansonowo, zawierający jednak także inspiracje rosyjskie i bałkańskie. Przede wszystkim jest to wypowiedź dojrzałego piosenkarza. Czułe, bogate instrumentalnie i stylowo aranżacje (Karel Plíhal, Vít Sázavský) podkreślają plastyczny śpiew Nohavicy i grę na heligonce. Za pośrednictwem tego albumu Nohavica zwrócił się do szerszej publiczności i stał się interesujący także dla mediów. W latach 1994-95 poświęcił się pracy dla dzieci (album i książka Trzy świnki z wierszykami i bajkami) oraz wydaniu zbioru swoich tekstów (śpiewnik Piosenki Jaromíra Nohavicy od A do Z wydało wydawnictwo Hitbox).

Jest autorem tekstów i muzyki do różnych inscenizacji teatralnych w Teatrze Cieszyńskim, praskim teatrze Na Fidlovačce, ostrawskim Teatrze Petra Bezruča i in. Jest autorem tekstów dla grupy Neřež, Doga, Pavliny Jíšovej i in. W r. 2000 nagrał album Moje smutne serce (w stylu folk, blues, szanson i jazz; z udziałem gości: grupy Čechomor, Františka Uhlířa, Milana Kašuby i in.). W tymże roku stał się też jedną z głównych postaci dokumentu Czeskiej Telewizji pod tytułem Legendy muzyki folk i country, ukazującego czeską scenę od lat 60. do współczesności.

W r. 2002 zagrał główną rolę w paradokumencie Petra Zelenki Rok diabła (film nagrodzony został kilkoma Czeskimi Lwami, w tym nagrodą za muzykę J. Nohavicy i grupy Čechomor). „Rok diabła można by chyba uznać najbardziej za przemyślną filmową wariację piosenek Nohavicy – pod tym względem piosenkarz pozostaje centralną postacią filmu: rozbrajający humor łatwo przeplata się tu z uwagami nieomal filozoficznymi.” (Z recenzji Dariny Křivánkovej, Lidové noviny 7.03.2002). „Najwięcej uwagi ściąga na siebie Jaromir Nohavica... Podczas gdy wszyscy pozostali czegoś poszukują, jakiegoś absolutnego poznania samego siebie, czy to poprzez Boga, rytuał, muzykę, czy alkohol, Nohavica jako jedyny nie stara się niczego wyjaśniać. On rzeczywiście do niczego nie dąży, tylko istnieje na ekranie, być może dlatego, że ten sens w sobie odnalazł już dawno i ukrył go w swoich piosenkach, które dla innych są właśnie owym impulsem do poszukiwań. Staje się symbolem i pretekstem prawie dla wszystkiego tego, co w filmie metafizyczne.” (Z recenzji Martiny Muzikovej, Literární noviny 22.07.2002).

Nohavica jest człowiekiem wyjątkowo utalentowanym. Jego cechami charakterystycznymi są inteligencja, oczytanie, wrażliwość i pracowitość. Koncerty stają się dla słuchaczy jedynym w swoim rodzaju przeżyciem, Nohavica należy bowiem do piosenkarzy, wokół których wytwarza się jakieś urzekające misterium. Brawurowo porusza się między folkiem a folklorem, jest prawdziwym bardem swojego regionu. Odróżnia się znacznie od generacji folkowej lat 60., pod względem stylu zwraca się bowiem raczej na wschód: wykorzystuje pierwiastki słowiańskiej melodyki, tematy piosenek czerpie często ze środowiska słowiańskiego, inspiruje się też rosyjską literaturą romantyczną. Jest to typ piosenkarza ściśle związanego z poezją i literaturą. Ilustruje muzyką dzieła czeskich poetów Františka Gellnera (Radości życia) i Petra Bezruča (Kto na moje miejsce), tłumaczy i wykonuje piosenki Włodzimierza Wysockiego, Bułata Okudżawy i Aleksandra Błoka (wykorzystuje też tłumaczenia Milana Dvořáka). Większość przekładów pozostaje jednak nie wydana (por. Petr Čechovski, autor jedynej fachowej monografii o Nohavicy).

Ogromną zaletą Nohavicy jest bogate słownictwo, wyczucie śpiewności języka czeskiego i swoistego charakteru poszczególnych warstw językowych (od wyrażeń książkowych, przez język literacki i potoczny, aż do wulgaryzmów). W używanym przez niego słownictwie zachwyca siła, przejrzystość, siła rymów, wyraziste pointy, skłanianie się ku romantyzmowi, prostota i oczywistość. Tematyka piosenek jest niebywale szeroka. Z jednej strony odzwierciedla obecny stan społeczeństwa (Najpierw gwiżdżą, potem kamienują, Listy bez podpisu, Zostawcie to koniowi), wyraża bezkompromisowe postawy obywatelskie i polityczne (Chorągiewki, Zostawcie to w spokoju, Krzywe zwierciadła), z drugiej strony wykorzystuje tematykę historyczną (Generał Windischgrätz, Husyta, W gospodzie na rynku). Potrafi wprowadzić średniowieczną atmosferę i w autentycznych realiach umieszcza wyznających ponadczasową filozofię bohaterów czy narratorów wydarzeń. Nohavica tworzy też dla dzieci (Piosenka grenlandzka, Trzy świnki, Delfiny), porusza tematykę sportową (Cześć sportowi, Kolarstwo, Rugby), potrafi również być poetą dnia codziennego (Muzeum, Kiedy szedłem do wojska, Postarzeliśmy się, moja miłości). Tematykę miłosną opracowuje w najróżniejszych formach i odmianach (Szalona Małgosia, Delfiny, Rumiankowe szczęście, Miłość jest jak młynek do kawy, Zaślubieni, Gdy się, miła, kąpiesz), pisze o nadziei (Dopóty żyję dopóki śpiewam i gram, Cześć, słonko, Gaudeamus igitur, Gdy jutro skoro świt), o przemijaniu (Kometa, Muzeum, Sędziwój), jest pacyfistą i filozofem (Kraina po bitwie). Wykorzystuje delikatny humor, gry językowe, lirykę miłosną, epickie opowiadanie, satyrę, parodię w różnych formach tekstowych i muzycznych takich jak: współczesny blues (Blues o małych mieszkaniach), ballada (Gdy mnie jutro rano), romance (Zaślubieni), przypowieści (Najpierw gwiżdżą, potem kamienują), dziecięce wierszyki (Wołamy słoneczko), ludowe chorały (Dziewica jedzie na ośle), przyśpiewki (Pastuch), walce (Pochód zdechlaków), szansonetki (Płonę), ruskie romanse (Petersburg) i in. Nohavica stara się (i potrafi) uchwycić prawidłowości świata i ludzkiego bytu, walczy z najgłębszymi uczuciami, problemami wiary, nieśmiertelności, losu artysty (Never more, Darmodziej, Mikimauzoleum , Litania u schyłku wieku; zwykle występuje tu archetypowa postać trzymająca w swym ręku ludzki los, ewentualnie klątwa artysty; autor wykorzystuje ponurą symbolikę, złożone konotacje, często obraz ten w swoich najgłębszych warstwach semantycznych dociera do uczuć egzystencjalnych). W repertuarze Nohavicy znajdziemy też piosenki ludowe (śląskie Oczy sokoła, Znalazłem woreczek, morawskie Święta Dorota, Usnęła, nie słyszała, Mam ja jeden ogródeczek, Dobranoc, moja miła, Ej, dziewczę, dziewczę) i wiele innych, w których wpływy ludowe są wyraźnie widoczne.

Siła wyrazu Nohavicy tkwi w dokładnym i zdyscyplinowanym podporządkowaniu się słowu. Swoją wypowiedź podkreśla on przez wzorową deklamację, wybrany typ języka (np. żargon określonej grupy zawodowej, dialekt ostrawski itp.), określoną budowę melodii z licznymi powtórzeniami (na wzór ballad ludowych) i odpowiednie zmiany planu muzycznego – od ludowości do szansonu. Obecnie Nohavica koncertuje zarówno jako solista, jak i z towarzyszeniem zespołu Kapela (z którym nagrał album Koncert) lub Čechomor. Jest niewątpliwie najbardziej lubianym i najczęściej słuchanym czeskim piosenkarzem, ogromną osobowością czeskiej piosenki, wszechstronnie utalentowanym artystą, stanowiącym oryginalną osobowość na naszej scenie piosenkarskiej. Oderwał się od roli „folkowego męczennika” lat 80. Jego popularność nie spadła nawet po r. 1989, wręcz przeciwnie: jako oryginalny artysta, idący swoją własną drogą, potrafił poradzić sobie z radykalną polistopadową zmianą pozycji muzyki folkowej w czeskim społeczeństwie.