24-KRZYZOWCY.mp3

Znacznie lepiej pisze się recenzje złych książek. Albo przynajmniej takich, które zawierają błędy, do których można się przyczepić. Tekst jest wówczas zabawny, czasem błyskotliwy, bywa, że nawet inteligentny. Ta recenzja będzie nudna.

„Krzyżowcy” Zofii Kossak to jedna z najlepszych, najpiękniejszych, najbardziej przejmujących i zarazem najmądrzejszych powieści, jakie zdarzyło mi się czytać. To nie tylko powieść historyczna, nie tylko opis autentycznych wydarzeń, ale i jednocześnie barwny obraz epoki, takie wyrywkowe zmartwychwstanie wczesnego Średniowiecza.

Akcja zaczyna się w 1093 roku, tuż po bitwie pod Kruszwicą, kiedy to pokonani przez Sieciecha śląscy poplecznicy Zbigniewa wracają do swych włości. Lękając się gniewu prawomocnego władcy, bracia Witosław, Zbylut i Imbram Strzegonie postanawiają odbyć pąć, która ma zmazać z nich wszystkie winy, czyli ustrzec ich przed konfiskatą majątków. Opuszczają więc malowniczo, ale bez sentymentalnych kłamstewek opisane dworzyszcza i wyruszają w świat. W świat, który właśnie zmienia się i rusza z posad.

Wydarzenia zaczynają toczyć się niezależnie od planów polskich rycerzy, splot okoliczności sprawia, że bohaterowie, wraz z prawie osiemdziesięcioma tysiącami różnego stanu i płci ludzi zostają porwani przez nurt historii, stając się świadkami i uczestnikami pierwszej w dziejach wyprawy krzyżowej.

Jest to powieść historyczna, napisana rzetelnie i w zgodzie ze źródłami. Rzeczywistość w niej opisana jest rzeczywistością wczesnego Średniowiecza, nie średniowiecznych bajęd, wydarzenia o których opowiada pozbawione są podtekstów ideologicznych i poprawek nanoszonych do historii przez zwycięzców.

Rozmach i plastyczność wizji ukazującej nam nie tylko kulturę materialną, ale i obyczajowość tamtych czasów, pełen wyczucia dramatyzm konfrontacji mentalności żyjących na krańcach chrześcijańskiego świata śląskich panów z mieszkańcami oświeconej Europy czy też kultury rzymskiej ze wschodnią jest wspaniałym i wartym uwagi, ale jednak tylko tłem dla opowieści, będącej drastyczną i jednocześnie głęboko poruszającą analizą ludzkiej natury.

Ogromnym atutem powieści Zofii Kossak jest ukazanie zawartej w niej historii z punktu widzenia uczestnika wydarzeń. Nie ze względu na osobę narratora, ale ze względu na jego mentalność i emocjonalność, stan wiedzy, przesądy, którym podlega, lęki, które odczuwa i cuda, w które wierzy. Czytelnik ma okazję zobaczyć te straszne wydarzenia w świetle nadziei, jakie pokładali w nich ich uczestnicy, ma możliwość ujrzenia najpiękniejszych i najbardziej odrażających aspektów tej zadziwiającej wędrówki ludów, jaką była pierwsza wyprawa krzyżowa. Pokazana jest ona tutaj i jako poryw pełnych wiary i pięknych idei serc, i jako efekt chciwości, wyrachowania i niskich żądz. Kolejną wielką konfrontacją przeciwności, jaką możemy znaleźć w „Krzyżowcach”, jest więc przeciwstawienie ludzkich ideałów i szczytnych zamierzeń, równie ludzkiej słabości, małości i podłości.

Trudno mi bez emocji analizować tę powieść, bo, pomimo kilkukrotnego czytania, nadal ogromne emocje we mnie ona budzi. W momentach przerażających przeraża, w chwilach wzruszeń wzrusza, kiedy ma zasmucać, zasmuca. W moim odczuciu to mistrzostwo świata. Pod każdym względem.

Jeśli więc zakończyć mam tę krótką notkę odpowiedzią na pytanie, czy czytać, odpowiadam: czytać, czytać koniecznie! Czytać wiele razy, czytać i płakać, czytać i kląć, czytać i przeżywać jedne z najbardziej dramatycznych chwil naszej, ludzkiej historii zamknięte w jednym z najwspanialszych dzieł ludzkiego pióra.

Foka

--------------------------------------------------------------

Tom I: Bóg tak chce!

Śląsk, rok 1095. Dwunastu rycerzy śląskich, w tym trzej bracia Strzegonie wyruszają na Węgry aby uzyskać pomoc w walce przeciw wojewodzie Sieciechowi. Przyłączają się do węgierskiego poselstwa, zmierzającego do papieża. W Clermont Urban II ogłasza krucjatę, do której przyłączają się też Strzegonie, by uniknąć represji ze strony Sieciecha. Wcześniej rusza jednak krucjata ludowa, pod dowództwem Piotra Eremity i Waltera bez Mienia.

Część tłumu pod dowództwem rycerzy- bandytów- Gottschalka i von Emicha, odłącza się, by robić pogromy Żydów, zostaje jednak rozbita. Reszcie udaje się dotrzeć do Konstantynopola. Część pierwsza kończy się opisem przygotowań krucjaty rycerskiej.

Tom II: Fides graeca

Do Konstantynopola przybywają armie krzyżowców dowodzone przez Rajmunda z Tuluzy, Gotfryda de Bouillon i jego brata Baldwina de Boulogne, Boemunda de Hauteville i jego siostrzeńca Tankreda de Hauteville, oraz dwóch Robertów: flandryjskiego i normandzkiego. Dowiadują się, że krucjata ludowa została wymordowana przez Turków. Cesarz zmusza ich do złożenia przysięgi wiernośći. Później krzyżowcy przystępują do oblężenia Nicei, miasto zostaje jednak zajęte przez Bizantyjczyków.

Głównym tematem tego tomu jest zderzenie trzech cywilizacji: łacińskiej, greckiej i arabskiej.

Tom III: Wieża Trzech Sióstr

Lotaryńczycy i Normanowie chcą się rozdzielić. Jednakże cudem wygrana bitwa pod Doryleą przekonuje ich, że tylko działając razem mają szansę przeżyć. W bitwie ginie Witosław Strzegonia. Krzyżowcy z trudem pokonują pustynię i przystępują do dlaszych podbojów. Baldwin odłącza się, by zagarnąć dla siebie Edessę. Rajmund i reszta zaczynają oblegać Antiochię, jednak bez powodzenia. Imbram Strzegonia wdaje się w romans z Greczynką, zdradzając tym samym swą żonę Ofkę, co wywołuje gniew jego brata, Zbyluta.

Bracia odnajdują polskiego jeńca-uciekiniera Ostoja Jastrzębca, który wskazuje Boemundowi sposób zdobycia Antiochii-wystarczy opanować Wieżę Trzech Sióstr i otworzyć bramę. Plan się udaje, miasto jednak i tak było na skraju klęski z powodu wyczerpania zapasów. Krzyżowcy zamykają się w Antiochii, czekając na Turków, ci jednak postanawiają nie wytaczać otwartej bitwy, tylko poczekać, aż głód zabije Europejczyków...

Tom IV: Jerozolima wyzwolona

Turcy pod przewodnictwem Kurbughi stoją wokół Antiochii, podczas gdy krzyżowców gnębi głód. Wydaje się, ze ich klęska jest przesądzona, gdy nagle odnaleziona zostaje relikwia- włócznia, którą przebito bok Jezusa. W międzyczasie Kurbugha w wyniku przepowiedni swojej matki cofa się spod murów. Dochodzi do bitwy, w której wygrywają krzyżowcy. Armia krzyżowa zmuszona jest jednak stanąć w miejscu, w wyniku konfliktu między Boemundem a Rajmundem o Antiochię. W mieście szerzy się zaraza, która pochłania wiele ofiar. Na chorobę zapada też Zbylut, przed śmiercią wyjawia Imbramowi, że kochał się w Ofce, nienawidzi więc brata i zemści się po śmierci. Przerażony Imbram przebija zwłoki Zbyluta drewnianym kołkiem.

Po podpaleniu Antiochii przez część krzyżowców Rajmund zgadza się ruszyć dalej. Dochodzi do oblężenia Jerozolimy, sytuacja po raz kolejny wydaje się beznadziejna (Arabowie zatruli źródła wody), jednakże krzyżowcy zdobywają święte miasto i urządzają rzeź. Królem mimo woli zostaje Gotfryd. Imbram jako jedyny polski krzyżowiec pozostały przy życiu (obok Jastrzębca) wraca do kraju i dowiaduje się o śmierci Ofki.