Jędrzej Giertych - Zajścia w Poczajowie - Myśl Narodowa, 1933 r., nr 46.doc

Jędrzej Giertych (ur. 7 stycznia 1903, zm. 9 października 1992) – polski polityk, dyplomata i publicysta. Jeden z przywódców Stronnictwa Narodowego, bliski współpracownik Romana Dmowskiego.

Prywatnie

Syn Franciszka (inżyniera, właściciela fabryki w Sosnowcu) i Janiny z Albrechtów, córki Andrzeja. Jako piętnastolatek wraz z całym Liceum uczestniczył w rozbrajaniu Austriaków w Kielcach. Służył ochotniczo w czasie wojny z Rosją, podczas bitwy warszawskiej został ranny. W latach 1921-1926 studiował prawo na Uniwersytecie Warszawskim.

17 lutego 1931 ożenił się z Marią Łuczkiewicz.

Mieli dziewięcioro dzieci, z których dwie córki zostały zakonnicami. Starsza jest felicjanką, dyrektorką wielkiej szkoły średniej dla dziewcząt w Mississauga pod Toronto w Kanadzie; młodsza, klawerianka, w zgromadzeniu założonym przez błogosławioną Teresę Ledóchowską w Maastricht w Holandii, córki Małgorzata, Aleksandra i Barbara są polskimi publicystkami i działaczkami. Wojciech jest dominikaninem i Teologiem Domu Papieskiego. Starszy syn, Maciej, ukończył uniwersytet w Oksfordzie w Anglii, doktoryzował się po czterech latach studiów podyplomowych na uniwersytecie w Toronto w Kanadzie, habilitował się na docenta w Poznaniu, jest obecnie w Polsce profesorem nadzwyczajnym. Maciej, kontynuował działalność polityczną ojca. Wnukiem Jędrzeja i synem Macieja jest Roman Giertych.

Zmarł 9 października 1992 w Londynie, pochowany został w Kórniku koło Poznania.

Harcerstwo

W okresie studiów prowadził intensywną działalność w ramach Wydziału Polskich Drużyn Harcerskich poza granicami Polski - Głównej Kwatery Związku Harcerstwa Polskiego, najpierw w charakterze współpracownika, a następnie kierownika tego wydziału. Polegała ona na utrzymywaniu kontaktów korespondencyjnych, organizowaniu obozów w Kraju dla polskiej młodzieży polonijnej, a także na wizytowaniu istniejących i zakładaniu nowych drużyn harcerskich w środowiskach polonijnych, jak również na współpracy z innymi organizacjami młodzieży.

Uczestniczył między innymi w założeniu Harcerstwa Polskiego w Czechosłowacji i Związku Młodzieży Polskiej w Prusach Wschodnich, założył wiele nowych drużyn we Francji, w szczególności w Lotaryngii. Szczególną uwagę poświęcał harcerstwu polskiemu na ziemiach pozostających w ramach państwa niemieckiego - Śląsku Górnym i Opolskim, Wrocławiu, Pomorzu Środkowym, Warmii i Mazurach. Uczestniczył w międzynarodowych zlotach i spotkaniach organizacji skautowych. Nawiązał bliskie kontakty z łużyckimi działaczami narodowymi i stał się rzecznikiem polskiej pomocy kulturalnej dla Łużyc. Tematowi Łużyc, a także Śląska, Warmii i Mazur poświęcał swoje artykuły zamieszczone od 1922 roku na łamach "Kuriera Warszawskiego". Został członkiem Zarządu Towarzystwa Przyjaciół Łużyc, członkiem Towarzystwa Przyjaciół Słowian, oraz sekretarzem Komitetu Budowy Pomnika F. Chopina.

W roku 1926 podczas zamachu majowego wraz z 80 zmobilizowanymi przez siebie harcerzami, zgłasza się do wojska w obronie legalnego rządu.

W 1929 wydał własnym nakładem, pierwszą książkę – zbiór gawęd harcerskich, opatrzony tytułem: "My, nowe pokolenie!". Jej drugie wydanie z 1937 roku opatrzone zostało listem Prymasa Polski kardynała Augusta Hlonda.

Od stycznia 1931 roku Jędrzej Giertych objął stanowisko attaché kulturalnego w polskim konsulacie w Olsztynie (odrzucając uprzednio propozycje pracy w konsulacie we Frankfurcie nad Menem lub poselstwie w Teheranie). Fakt ten zbiegł się w czasie z osłabieniem jego aktywności w pracy w kierownictwie harcerstwa. Pracę instruktorską i wychowawczą, prowadził jeszcze przez rok następny.

Następnie postanowił poświęcić się wyłącznie polityce, zostając zawodowym politykiem Obozu Narodowego, na czym zakończył pracę w apolitycznym harcerstwie.

Polityka

W latach 1927–1932 był pracownikiem Ministerstwa Spraw Zagranicznych, od 1931 r. attaché kulturalnym przy konsulacie w Olsztynie (wówczas niem. Allenstein). W roku 1932 został usunięty z MSZ i rozpoczął działalność polityczną w Obozie Wielkiej Polski i Stronnictwie Narodowym, w 1935 r. wszedł do władz tego ostatniego. W roku 1938 agitował na rzecz pomocy militarnej dla Czechosłowacji. W kampanii wrześniowej brał udział w obronie Helu. Został wzięty do niewoli i w latach 1939–1945 przebywał w niemieckich obozach jenieckich. Podjął kilkanaście prób ucieczki (w tym z karnego Oflagu VIII "b" położonego w Twierdzy Srebrnogórskiej - uciekinierzy po kilku dniach dostali się ponownie w ręce niemieckie przy przejściu granicznym do Protektoratu Czech i Moraw), sześciokrotnie udało mu się wydostać poza teren obozów, najdłużej przebywał na wolności 12 dni.

Po II wojnie światowej wrócił do Polski skąd wywiózł swoją żonę i sześcioro dzieci. Następnie do końca życia przebywał na emigracji w Wielkiej Brytanii, gdzie najpierw pracował fizycznie a następnie jako nauczyciel języka francuskiego. Wydawał własne książki historyczne i publicystyczne, oraz czasopismo Opoka a także min. książki Feliksa Konecznego. W roku 1956 zgłosił gotowość przyjazdu do kraju i odbycia serii wykładów w celu osłabienia nastrojów antyrosyjskich. W roku 1961 został usunięty z emigracyjnego Stronnictwa Narodowego w wyniku konfliktu z jej ówczesnym prezesem Tadeuszem Bieleckim (Jędrzej Giertych był oskarżany o skrajne poglądy i antysemityzm). Występował także przeciwko opozycji związanej z KORem. Popierał wprowadzenie stanu wojennego, w którym widział ratunek przed interwencją radziecką.


Dzieła

* My Młode Pokolenie (1929)
* Tragizm losów Polski (1936)
* Hiszpania bohaterska (1937)
* Kulisy powstania styczniowego (1965)
* Rola dziejowa Dmowskiego (1968)
* Józef Piłsudski 1914–19 (1979-1982)