Czy warto było tak żyć (2007) 02.avi

Stanisław Sojczyński pseud. "Warszyc", "Wazbiw", "Wojnar", "Świrski", "Awr", "Zbigniew" (ur. 30 marca 1910 w Rzejowicach, zm. 19 lutego 1947 w Łodzi) − kapitan piechoty Wojska Polskiego i Armii Krajowej, organizator i dowódca Konspiracyjnego Wojska Polskiego.

Życiorys
Dzieciństwo i młodość

Pochodził z chłopskiej rodziny Michała i Antoniny ze Śliwkowskich.

W 1932 roku ukończył Państwowe Seminarium Nauczycielskie w Częstochowie. W tym samym roku ożenił się z Leokadią Kubik. Następnie ukończył Dywizyjny Kurs Podchorążych Rezerwy Piechoty przy 27 Pułku Piechoty w Częstochowie. W dniu 1 stycznia 1936 roku został awansowany na podporucznika rezerwy. Od 1934 roku pracował jako nauczyciel w szkole powszechnej w Borze Zajacińskim koło Częstochowy. Uczył języka polskiego. Działał wówczas w Związku Nauczycielstwa Polskiego i Związku Strzeleckim.


Udział w kampanii wrześniowej i konspiracji

Podczas kampanii wrześniowej jako podporucznik rezerwy walczył w okolicach Hrubieszowa w składzie grupy "Kowel" dowodzonej przez pułkownika dyplomowanego Leona Koca. Po niepowodzeniach w walkach koło Janowa Lubelskiego został rozbrojony przez żołnierzy sowieckich. Uniknął jednak niewoli i pod koniec września 1939 roku próbował przedrzeć się do Warszawy, aby wziąć udział w jej obronie.

Po upadku stolicy postanowił wrócić do Rzejowic, gdzie szybko włączył się do pracy konspiracyjnej. Jesienią 1939 roku został członkiem Służby Zwycięstwu Polski pod pseudonimem "Wojnar" (później używał także pseudonimów "Zbigniew" i "Warszyc"). Przystąpił wówczas do organizowania Podobwodu SZP, a następnie ZWZ Rzejowice, który wkrótce stał się jednym z najlepiej zorganizowanych rejonów konspiracyjnych. Z tego powodu jeszcze w 1939 roku porucznik Sojczyński został komendantem Podobwodu Rzejowice AK, a od października 1942 roku pełnił także funkcję zastępcy komendanta Obwodu Radomsko AK, będąc jednocześnie szefem Kierownictwa Dywersji (Kedywu) w Obwodzie. Szybko okazało się, że ma duże zdolności dowódcze. Do jego największych osiągnięć należało zaatakowanie w nocy z 7 na 8 sierpnia 1943 roku niemieckiego więzienia w Radomsku[4]. W wyniku przeprowadzonej akcji uwolniono około 50 osób: ponad 40 Polaków i 11 Żydów, a oddział zdołał się wycofać z miasta z minimalnymi stratami. Za tę akcję porucznik Stanisław Sojczyński został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari[6]. Wkrótce utworzył pierwszy na terenie obwodu oddział partyzancki, którym dowodził do listopada 1943 roku. W czasie akcji "Burza" dowodził I batalionem 27 pułku piechoty AK, staczając na terenie powiatu Radomsko, wchodzącego w skład Inspektoratu Częstochowskiego AK, wiele potyczek z Niemcami.

W styczniu 1945 roku Sojczyński otrzymał awans na stopień kapitana.


Walki z komunistycznymi siłami bezpieczeństwa w składzie KWP

Gdy na ziemie polskie wkroczyła Armia Czerwona, kapitan Stanisław Sojczyński nie złożył broni. Poszukiwany przez komunistyczny aparat bezpieczeństwa, poczuł się on odpowiedzialny za losy swoich byłych podwładnych. Wiosną 1945 roku zaczął ponownie zbierać swoich dawnych żołnierzy, nawiązał także kontakty z innymi oddziałami zbrojnymi, stawiającymi opór komunistom. 3 kwietnia 1945 roku wydał rozkaz, w którym nakazał byłym podkomendnym wznowienie działalności konspiracyjnej. Na bazie dowodzonego przez siebie podczas wojny I batalionu 27 pułku piechoty AK w maju 1945 roku w Radomsku utworzył konspiracyjną organizację, która początkowo nosiła kryptonim "Manewr", następnie "Walka z Bezprawiem", a od 8 stycznia 1946 roku przyjęła nazwę "Samodzielna Grupa Konspiracyjnego Wojska Polskiego" o kryptonimie "Lasy", "Bory". Organizacja ta, licząca ok. 4 tysięcy członków, działała w województwach: łódzkim, częściowo kieleckim, śląskim oraz poznańskim. Przekształcenie organizacyjne wynikało z rozwoju stanu liczebnego szeregów KWP.

W dniu 12 sierpnia 1945 roku kpt. Sojczyński wydał "List otwarty" do pułkownika Jana Mazurkiewicza ps. "Radosław", w którym uznał jego apel o wychodzenie z konspiracji za zdradę i apelował o dalszą walkę przeciwko komunistom. Natomiast w dniu 16 sierpnia 1945 r. wydał rozkaz określający zadania KWP w zakresie walki z przestępczą działalnością władz komunistycznych i ochrony społeczeństwa oraz żołnierzy podziemia niepodległościowego przed terrorem organów bezpieczeństwa. Pierwszą osobą, która zginęła z jego rozkazu, był Jakub Cukierman, szef sekcji śledczej Państwowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Radomsku. Zastrzelono go na ulicy w sierpniu 1945 r..

Rok później, także w Radomsku, miała miejsce jedna z najgłośniejszych akcji KWP. W nocy z 19 na 20 kwietnia 1946 r. do miasta weszło 167 partyzantów, którymi dowodził Jan Rogulka pseud. "Grot". celem akcji było uwolnienie więźniów przetrzymywanych w budynku PUBP oraz w budynku miejscowego więzienia UB, a także likwidacja członków PPR, na których dowództwo KWP wydało wyroki śmierci. Akcja udała się tylko częściowo. Zdobyto miejscowy areszt UB, z którego uwolniono 57 aresztowanych. Nie udało się jednak opanować gmachu PUBP. Nie zdołano również odnaleźć wszystkich przeznaczonych do likwidacji PPR-owców. Po około 2 godzinach od momentu opanowania miasta dowodzący akcją por. "Grot" zarządził odwrót. W czasie odwrotu rozbito trzykrotnie liczniejszy oddział KBW; zginęło 16 żołnierzy KWP, w tym 5 oficerów, a także 8 schwytanych wówczas przez partyzantów żołnierzy sowieckich. Chociaż już wcześniej kapitan Sojczyński był postrachem bezpieki, po tej akcji "władza ludowa" uznała go za wroga publicznego numer jeden. Nasilające się represje komunistyczne sprawiły, że rozkazem z 28 marca 1946 r. nakazał zintensyfikowanie działań zbrojnych.


Aresztowanie, proces, wyrok

Do aresztowania Stanisława Sojczyńskiego doszło 27 czerwca 1946 r. w Częstochowie. Bezpiece dopomógł w tym Henryk Brzóska, który zdradził organizację i rozpoczął współpracę z UB jako agent "Żbik". On to wskazał dom przy ul. Wręczyckiej 11, w którym zakonspirował się "Warszyc". Wraz z dowódcą ludzie Moczara pojmali też jego sekretarkę Halinę Pikulską "Ewunię".

Następnego dnia UB zatrzymało adiutanta "Warszyca", por. Ksawerego Błasiaka "Alberta", potem szefa wywiadu KWP, Stanisława Żelanowskiego "Nałęcza". Dzięki przejętym archiwom KWP służby UB zdołały dotrzeć do komendantów obwodów w Łodzi, Częstochowie, Łasku, Sieradzu i rozbić w dużym stopniu całą organizację".

Staniław Sojczyński wraz z podkomendnymi sądzony był w procesie dowództwa KWP w dniach 9 grudnia – 17 grudnia 1946 r. przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Łodzi. Przewodniczył sędzia płk Bronisław Ochnio, oskarżali prokuratorzy mjr Czesław Łapiński i mjr Kazimierz Graff. Zapadł wyrok śmierci na dowódcę i jego ośmiu najbliższych żołnierzy KWP..

Kpt. S. Sojczyńskiego i jego 5 podwładnych stracono 19 lutego 1947 r. w Łodzi, na 3 dni przed ogłoszeniem amnestii. Nie wiadomo, gdzie został pochowany.


Rodzina

Młodszy brat Stanisława, urodzony w 1924 r. Józef Sojczyński, ps. "Uchwyt", walczył również w szeregach AK. Za dzielność odznaczony został Krzyżem Walecznych. Zginął w 1945 r..

W listopadzie 1989 Juliusz Nowina-Sokolnicki, samozwańczy Prezydent RP, awansował pośmiertnie kpt. Stanisława Sojczyńskiego do stopnia generała dywizji.

14 października 1992 r. Sąd Wojewódzki w Łodzi uchylił wyrok WSRej. w Łodzi z dnia 17 grudnia 1946 r, uznając, że Stanisław Sojczyński działał na rzecz niepodległości państwa polskiego.

W 2007 r. Alina Czerniakowska zrealizowała film o Stanisławie Sojczyńskim zatytułowany "Czy warto było tak żyć".

Postanowieniem Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego z dnia 5 listopada 2009 został pośmiertnie mianowany na stopień generała brygady