Czy warto było tak żyć (2007) 01.avi

obrazekStanisław Sojczyński pseud. "Warszyc", "Wazbiw", "Wojnar", "Świrski", "Awr", "Zbigniew" (ur. 30 marca 1910 w Rzejowicach, zm. 19 lutego 1947 w Łodzi) − generał brygady (kapitan piechoty za życia) Wojska Polskiego i Armii Krajowej, organizator i dowódca Konspiracyjnego Wojska Polskiego.Życiorys
Dzieciństwo i młodość

Pochodził z chłopskiej rodziny Michała i Antoniny Śliwowskich. Był jednym z sześciorga dzieci. Po ukończeniu szkoły powszechnej w Rzejowicach, uczęszczał do Państwowego Seminarium Nauczycielskiego w Częstochowie. Nie był wyróżniającym się uczniem, ale nadrabiał to pracowitością i sumiennością. Był także redaktorem pisma "Ogniwo".

W 1932 r. po ukończeniu szkoły, rozpoczął służbę wojskową w 27 pułku piechoty w Częstochowie, gdzie ukończył Dywizyjny Kurs Podchorążych Rezerwy Piechoty. W dniu 1 stycznia 1936 roku został przenieisony do rezerwy w stopniu podporucznika. Od 1934 roku pracował jako nauczyciel w szkole powszechnej w Borze Zajacińskim koło Częstochowy. Uczył języka polskiego. Działał wówczas w Związku Nauczycielstwa Polskiego i Związku Strzeleckim.
Udział w kampanii wrześniowej i konspiracji

Po wybuchu wojny stawił się do punktu mobilizacyjnego w Łodzi. Walczył w kampanii wrześniowej, jako podporucznik w okolicach Hrubieszowa w składzie grupy "Kowel" dowodzonej przez pułkownika dyplomowanego Leona Koca. Po niepowodzeniach w walkach koło Janowa Lubelskiego został rozbrojony przez żołnierzy Armii Czerwonej. Uniknął jednak niewoli i pod koniec września 1939 roku próbował przedrzeć się do Warszawy, aby wziąć udział w jej obronie, jednak bezskutecznie.

Po upadku stolicy postanowił wrócić do Rzejowic, gdzie szybko włączył się do pracy konspiracyjnej wciągnięty przez swojego nauczyciela ze szkoły powszechnej Aleksandra Stasińskiego "Kruka". Jesienią 1939 roku został członkiem Służby Zwycięstwu Polski pod pseudonimem "Wojnar" (później używał także pseudonimów "Zbigniew" i "Warszyc"). Przystąpił wówczas do organizowania Podobwodu SZP, a następnie ZWZ Rzejowice, który wkrótce stał się jednym z najlepiej zorganizowanych rejonów konspiracyjnych. Z tego powodu jeszcze w 1939 roku porucznik Sojczyński został komendantem Podobwodu Rzejowice AK, a od października 1942 roku pełnił także funkcję zastępcy komendanta Obwodu Radomsko AK, będąc jednocześnie szefem Kierownictwa Dywersji (Kedywu) w Obwodzie. Szybko okazało się, że ma duże zdolności dowódcze. Do jego największych osiągnięć należało zaatakowanie w nocy z 7 na 8 sierpnia 1943 roku niemieckiego więzienia w Radomsku. W wyniku przeprowadzonej akcji uwolniono około 50 osób: ponad 40 Polaków i 11 Żydów, a oddział zdołał się wycofać z miasta z minimalnymi stratami. Za tę akcję porucznik Stanisław Sojczyński został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari. Wkrótce utworzył pierwszy na terenie obwodu oddział partyzancki, którym dowodził do listopada 1943 roku. W czasie akcji "Burza" dowodził I batalionem 27 pułku piechoty AK, staczając na terenie powiatu Radomsko, wchodzącego w skład Inspektoratu Częstochowskiego AK, wiele potyczek z Niemcami.

W styczniu 1945 roku Sojczyński otrzymał awans na stopień kapitana.
Walki z komunistycznymi siłami bezpieczeństwa w składzie KWP

Gdy na ziemie polskie wkroczyła Armia Czerwona, kapitan Stanisław Sojczyński nie złożył broni. Poszukiwany przez komunistyczny aparat bezpieczeństwa, poczuł się on odpowiedzialny za losy swoich byłych podwładnych. Wiosną 1945 roku zaczął ponownie zbierać swoich dawnych żołnierzy, nawiązał także kontakty z innymi oddziałami zbrojnymi, stawiającymi opór komunistom. 3 kwietnia 1945 roku wydał rozkaz, w którym nakazał byłym podkomendnym wznowienie działalności konspiracyjnej. Na bazie dowodzonego przez siebie podczas wojny I batalionu 27 pułku piechoty AK w maju 1945 roku w Radomsku utworzył konspiracyjną organizację, która początkowo nosiła kryptonim "Manewr", następnie "Walka z Bezprawiem", a od 8 stycznia 1946 roku przyjęła nazwę "Samodzielna Grupa Konspiracyjnego Wojska Polskiego" o kryptonimie "Lasy", "Bory". Organizacja ta, licząca ok. 4 tysięcy członków, działała w województwach: łódzkim, częściowo kieleckim, śląskim oraz poznańskim. Przekształcenie organizacyjne wynikało z rozwoju stanu liczebnego szeregów KWP.

W dniu 12 sierpnia 1945 roku kpt. Sojczyński wydał "List otwarty" do pułkownika Jana Mazurkiewicza ps. "Radosław", w którym uznał jego apel o wychodzenie z konspiracji za zdradę i apelował o dalszą walkę przeciwko komunistom. Natomiast w dniu 16 sierpnia 1945 r. wydał rozkaz określający zadania KWP w zakresie walki z przestępczą działalnością władz komunistycznych i ochrony społeczeństwa oraz żołnierzy podziemia niepodległościowego przed terrorem organów bezpieczeństwa. Pierwszą osobą, która zginęła z jego rozkazu, był Jakub Cukierman, szef sekcji śledczej Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Radomsku. Zastrzelono go na ulicy w sierpniu 1945 r.

Rok później, także w Radomsku, miała miejsce jedna z najgłośniejszych akcji KWP. W nocy z 19 na 20 kwietnia 1946 r. do miasta weszło 167 partyzantów, którymi dowodził Jan Rogulka pseud. "Grot". celem akcji było uwolnienie więźniów przetrzymywanych w budynku PUBP oraz w budynku miejscowego więzienia PUBP, a także likwidacja członków PPR, na których dowództwo KWP wydało wyroki śmierci. Akcja udała się tylko częściowo. Zdobyto miejscowe więzienie PUBP, z którego uwolniono 57 aresztowanych. Nie udało się jednak opanować budynku PUBP. Nie zdołano również odnaleźć wszystkich przeznaczonych do likwidacji członków PPR. Po około 2 godzinach od momentu opanowania miasta dowodzący akcją por. "Grot" zarządził odwrót. W czasie odwrotu rozbito trzykrotnie liczniejszy oddział KBW; zginęło 16 żołnierzy KWP, w tym 5 oficerów, a także 8 schwytanych wówczas przez partyzantów żołnierzy sowieckich. Chociaż już wcześniej kapitan Sojczyński był postrachem bezpieki, po tej akcji "władza ludowa" uznała go za wroga publicznego numer jeden. Nasilające się represje komunistyczne sprawiły, że rozkazem z 28 marca 1946 r. nakazał zintensyfikowanie działań zbrojnych.
Aresztowanie, proces, wyrok.

Do aresztowania Stanisława Sojczyńskiego doszło 27 czerwca 1946 r. w Częstochowie. Bezpiece pomógł w tym Henryk Brzóska, który zdradził organizację i rozpoczął współpracę z UBP jako OZI "Żbik". On to wskazał dom przy ul. Wręczyckiej 11, w którym zakonspirował się "Warszyc". Wraz z dowódcą ludzie Moczara pojmali też jego sekretarkę Halinę Pikulską "Ewunię".

Następnego dnia UBP zatrzymało adiutanta "Warszyca", por. Ksawerego Błasiaka "Alberta", potem szefa wywiadu KWP, Stanisława Żelanowskiego "Nałęcza". Dzięki przejętym archiwom KWP funkcjonariusze UBP zdołali dotrzeć do komendantów obwodów w Łodzi, Częstochowie, Łasku, Sieradzu i rozbić w dużym stopniu całą organizację". Niedobitki organizacji rozpracował w ciągu kolejnych kilku tygodni Zygmunt Lercel, któremu UB przygotowało dokumenty przedstawiające go jako następcę Sojczyńskiego.

Staniław Sojczyński wraz z podkomendnymi sądzony był w procesie dowództwa KWP w dniach 9 grudnia – 17 grudnia 1946 r. przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Łodzi. Przewodniczył sędzia płk Bronisław Ochnio, oskarżali prokuratorzy mjr Czesław Łapiński i mjr Kazimierz Graff. Zapadł wyrok śmierci na dowódcę i jego ośmiu najbliższych żołnierzy KWP.

Kpt. S. Sojczyńskiego i jego 5 podwładnych stracono 19 lutego 1947 r. w Łodzi, na 3 dni przed ogłoszeniem amnestii. Nie wiadomo, gdzie został pochowany .
Poglądy

Kapitan Stanisław Sojczyński w listach i odezwach pisał, iż Żydzi traktowani byli jako obywatele pierwszej kategorii, a Polacy gorzej, niż volksdeutsche. Postulował wypłacanie żołnierzom AK takich samych zasiłków, jakie otrzymywali ocaleli z hitlerowskiej okupacji Żydzi, a także ograniczenie zwrotu Żydom mienia, chyba że stanowią ich imienną własność .

Referendum ludowe w 1946 roku uznawał za zamach, za pomocą którego "czerwoni zaprzedańcy" mieli narzucić Polsce ustrój "żydokomunistyczny", aby później podporządkować ją Związkowi Radzieckiemu .
Rodzina

Młodszy brat Stanisława, urodzony w 1924 r. Józef Sojczyński, ps. "Uchwyt", walczył również w szeregach AK. Za dzielność odznaczony został Krzyżem Walecznych. Zginął w 1945 r .
Pro Memoriam

14 października 1992 r. Sąd Wojewódzki w Łodzi uchylił wyrok WSRej. w Łodzi z dnia 17 grudnia 1946 r, uznając, że Stanisław Sojczyński działał na rzecz niepodległości państwa polskiego.

Jego imieniem nazwano ulice w Łodzi[17], w Częstochowie[18] i w Radomsku .

W roku 1979 Jerzy Passendorfer zrealizowal film "Akcja Brutus" na podstawie powieści Zbigniewa Nienackiego "Worek Judaszów".

W 2007 r. Alina Czerniakowska zrealizowała film dokumentalny o Stanisławie Sojczyńskim i Konspiracyjnym Wojsku Polskim zatytułowany Czy warto było tak żyć .

8 listopada 2009 roku odsłonięto pomnik Stanisława Sojczyńskiego w Kamieńsku. Rada Miejska w Radomsku uchwałą z 30 listopada 2009 ogłosiła rok 2010 Rokiem Konspiracyjnego Wojska Polskiego.

17 września 2010 roku w setną rocznicę urodzin Stanisława Sojczyńskiego odsłonięto obelisk upamiętniający to wydarzenie w Rzejowicach.

26 września 2010 roku w Radomsku odsłonięto pomnik poświęcony pamięci KWP i Stanisława Sojczyńskiego oraz 230 żołnierzy "Warszyca" poległych i zamordowanych w latach 1945-1955. Budowę pomnika objął patronatem honorowym Prezydent RP Lech Kaczyński, który na kilka dni przed katastrofą smoleńską potwierdził swą obecność na uroczystościach.

18 maja 2013 roku odsłonięto pomnik upamiętniający Stanisława Sojczyńskiego w Częstochowie przy zbiegu ulic Wręczyckiej i Św.Rocha. Przy ulicy Wręczyckiej 11 w Częstochowie znajdowała się ostatnia siedziba Stanisława Sojczyńskiego. Tam po zdradzie został aresztowany przez UB.