4 Kraszewski Józef Ignacy - Masław tom II.pdf

Koniec lat trzydziestych XI w. Niegdyś potężna monarchia Mieszka I i Bolesława Chrobrego w tym czasie znajduje się niemal na skraju zagłady. Bunt możnowładztwa zmusza księcia Kazimierza (w historii znanego jako Kazimierz I Odnowiciel) do opuszczenia państwa. Wybucha także masowy ruch warstw plebejskich, wymierzony przeciwko Kościołowi Katolickiemu i religii chrześcijańskiej. Tragiczny los państwa przypieczętowuje niezwykle niszczący najazd księcia czeskiego Brzetysława. Czy monarchia piastowska potrafi przetrwać pod naporem tylu klęsk?

Większość ziem polskich jest wyniszczona, ludność pomordowana lub zabrana w niewolę. Jedynie Mazowsze nie jest zniszczone. Uzurpatorskie rządy sprawuje tam były cześnik Mieszka II, niejaki Masław, któremu marzy się panowanie nad całością ziem polskich.

Główni bohaterowie powieści - garstka ocalałego rycerstwa przemierza bez celu zniszczone pożogą państwo. Docierają do jednego z nielicznych ocalałych grodów - Olchowego Horodyszcza, którego właścicielem jest stary Belina, komes książęcy. Postanawiają mimo wszystko podjąć walkę o ocalenie resztek polskiej państwowości. W tym celu wysyłają poselstwo do Niemiec, gdzie w jednym z klasztorów przebywa wygnany książę Kazimierz. Tymczasem gród nieoczekiwanie przeważającymi siłami atakuje Masław. Oblężeni wydają się nie mieć żadnych szans...

Tytułowy bohater - Masław pojawia się w powieści zaledwie w kilku scenach. Jest jednakże spoiwem łączącym całą akcję utworu. Jest on tu przedstawiony jako człek pochodzący z gminu, tylko sprytem, podstępem, intrygami dochodzący do wysokiego stanowiska na dworze Mieszka II. Korzystając z zamętu wewnętrznego, staje się udzielnym panem na Mazowszu. Jego celem jest zdobycie panowania nad całością ziem polskich i odtworzenie państwa, jednakże przy zniszczeniu wszelkich śladów religii chrześcijańskiej. W tym celu, chcąc zdobyć władzę, sprzymierza się z pogańskimi plemionami Pomorzan i Prusów. Lecz Masław to także nieformalny przywódca warstw ludowych, przeciwnych nowej wierze przyjętej jeszcze przez księcia Mieszka I. Autor dotyka tu problemu społecznego - buntu niższych warstw społecznych przeciw wierze katolickiej i duchowieństwu i współpracującego z nimi monarchy i możnowładztwa. Nowa wiara przynosi bowiem tym ludziom ograniczenie wolności i wzrost obowiązków, głównie fiskalnych. Starcie Masława z księciem Kazimierzem i możnowładztwem to niejako walka między dwoma systemami społecznymi. Kto okaże się zwycięzcą?