Download: arcydziegiel(1).jpg
Arcydzięgiel
Arcydzięgiel litwor zakwita koło 8 maja, w święto Michała Archanioła i po łacinie nazywany jest Angelica Archangelica (Archangelica officinalis). Skąd jednak się wzięła polska nazwa? Szymon Syreniusz, nasz szesnastowieczny lekarz i zielarz wyjaśnia, że jest to „ziele korzenia większego nad inne dzięgle”.
No dobrze, ale co to jest dzięgiel? Aby zrozumieć to rdzennie polskie słowo sięgnąć musiałam do Aleksandra Brücknera, tak już jego znaczenie się zatarło. Pochodzi od prawosławnego dęg – rzemień, dęga – duży, djagłyj – silny, diagnut – rosnąć i oznacza roślinę o silnych skutkach. A więc niespodzianka, bowiem większość polskich ziół ma nazwy związane z wyglądem lub smakiem.
Dziurawiec – bo listki oglądane pod światło wyglądają jak dziurawe, rumianek – bo się rumieni, gorczyca – bo gorzkawa, goździk – bo jak gwoździk, zatem nadane w oparciu o wygląd zewnętrzny. Natomiast dzięgiel ujęty został jakby od strony wewnętrznej, czynnej, związanej z jego działaniem. Arcydzięgiel to dzięgiel nad dzięglami, ten wśród różnych gatunków tego ziela, który działa najskuteczniej. Z czasem polskie znaczenie słowa pomieszało się z łacińskim i wyszedł z tego „korzeń archanielski”, ziołolecznictwo używa jednak nazwy arcydzięgiel litwor.
Wysoka ranga w medycynie ludowej bierze się nie tylko z jego właściwości leczniczych, ale także z tego, że ma tonizujący wpływ na inne zioła, można powiedzieć, że wprawia je w harmonię. Tonizująco działa także w stanach wyczerpania nerwowego, bo pobudzając przemianę materii oczyszcza krew, uwalniając ją od toksyn. Polecany jest szczególnie w chorobach układu moczowo-płciowego, a po cichu jako afrodyzjak.
Ziołolecznictwo opierające się na badaniach przeprowadzonych laboratoryjnie podkreśla wielostronne zastosowanie lecznicze korzenia arcydzięgla. Zwiększa on ilość soku żołądkowego, ułatwia i przyspiesza trawienie, pobudza pracę nerek i zwiększa ilość wydalanego moczu oraz potu. Przyspiesza przemianę materii i usuwa szkodliwe odrzuty tej przemiany. „Szczególne znaczenie – pisze Ożarowski – ma usuwanie nadmiernego napięcia jelit, przywracanie prawidłowych ruchów perystaltycznych oraz regulowanie procesu fermentacji i swobodnego usuwania nagromadzonych gazów”. Działa na ośrodkowy układ nerwowy, toteż wyciągi z arcydzięgla można z powodzeniem stosować w niektórych stanach nerwowych, np. w nerwicy wegetatywnej, braku łaknienia na tle nerwowym u dzieci i młodzieży. Zawrotach i bólach głowy na tle zaburzeń trawiennych, jak również w łagodnych dolegliwościach czynnościowych serca – zwłaszcza w wieku podeszłym.
cd.1 ]