lecz-265.jpg

lecz-091.jpg

Jest to bylina o łodygach kanciastych, wzniesionych, pok ...

Jest to bylina o łodygach kanciastych, wzniesionych, pokrytych liśćmi ogonkowymi, naprzeciwległymi. Cała roślina jest owłosiona i nasycona olejkiem eterycznym o niezbyt przyjemnym zapachu. W kątach liści osadzone są nibyokółki kwiatów różowawych, czasem białych. Owocem jest rozłupnia poczwórna. Gatunek ten rośnie w ogrodach, na placach wiejskich, na wysypiskach i śmietniskach, zwłaszcza na glebie zasobnej w azot. Był używany jako roślina lecznicza już w bardzo dawnych czasach, najpierw do leczenia oczu i uszu, później - również nerek. Zbiera się ziele (Herba Ballotae) w pełni kwitnienia, podczas słonecznej pogody. Ścina się całą górną część pędu i suszy w temperaturze 35°C. Suche ziele wydziela silny zapach i musi być przechowywane oddzielnie w zamkniętych torbach. Zawiera ono garbniki, olejek eteryczny, kwasy organiczne i pektynę. Używane jest jako środek uspokajający w przypadkach chorób nerwowych: depresji, migreny, neurastenii, stanów niepokoju i innych chorób nerwowych lub psychicznych. Działa również napotnie. Przygotowuje się odwar z dwóch łyżeczek do kawy ziela na dwie filiżanki wody i pije 2-4 filiżanki dziennie. Używa się również ziela w postaci proszku w ilości 2-4g 2-4 razy w ciągu dnia. Okłady z mierznicy łagodzą bóle gośćcowe. Jak wszystkie wargowe jest to doskonała roślina miododajna. Okres kwitnienia: VI-IX Zbiór ziela: VI-VIII

lecz-112.jpg

RUMIANEK BEZPROMIENIOWY (Chamomilla suaveolens) Rumiane ...

RUMIANEK BEZPROMIENIOWY (Chamomilla suaveolens) Rumianek bezpromieniowy Roślina jednoroczna o łodydze wzniesionej, bogato rozgałęzionej i gęsto ulistnionej. Liście są pierzastodzielne, siedzące, naprzemianległe. Koszyczki pojawiają się pojedynczo na szczytach rozgałęzień. Mają barwę zielonożółtą, dno stożkowate, puste, bez brzeżnych kwiatów języczkowatych. Owocem jest niełupka. Cała roślina ma przyjemny aromat. Gatunek ten pochodzi z Ameryki Północnej i Azji Wschodniej. Do Europy został sprowadzony dopiero w ostatnim wieku, do ogrodów botanicznych. Spotyka się go na przydrożach, podwórkach i odłogach. Zastępuje rumianek pospolity w chłodnych rejonach, gdzie ten gatunek nie rośnie. Zbiera się koszyczki (Flos Matricariae discoideae) w pełni rozwoju razem z bardzo krótką szypułką. Po wysuszeniu w miejscu cienistym w cienkich warstwach, których się nie przewraca, uzyskuje się przyjemnie pachnący surowiec, który należy przechowywać w zamkniętych pudłach. Zawiera on olejek eteryczny (w mniejszej ilości niż rumianek pospolity), garbniki, glikozydy i gorycz. Służy do tych samych celów co rumianek pospolity, ale ma mniejszą wartość leczniczą. Odwar jest środkiem pomocniczym przy leczeniu grypy (środek napotny), działa skutecznie w przypadku zaburzeń w trawieniu (środek dezynfekujący i wiatropędny) oraz wypędza pasożyty jelitowe. Odwar o dużym stężeniu służy do płukania jamy ustnej i do obmywania wyprysków skórnych oraz egzem. Okres kwitnienia: IV-VII Zbiór koszyczków: IV-VII

lecz-117.jpg

WROTYCZ POSPOLITY (Chrysanthemum vulgare L.) Wrotycz po ...

WROTYCZ POSPOLITY (Chrysanthemum vulgare L.) Wrotycz pospolity Bylina o łodygach wzniesionych, kanciastych, liściach pierzastosiecznych, ciemnozielonych, naprzemianległych. Złocistożółte koszyczki skupione są w szczytowym baldachogronie. Owocem jest niełupka. Cała roślina pachnie kamforą, szczególne po ususzeniu. Wrotycz rośnie w Europie i Azji na łąkach, w sąsiedztwie dróg i na skrajach lasów, jest też uprawiany w ogrodach. Już w odległych czasach był używany do zwalczania pasożytów zewnętrznych i wewnętrznych człowieka oraz zwierząt. Zbiera się koszyczki (Flos Tanaceti) lub liście (Folium Tanaceti). Koszyczki uszczykuje się bez szypułki i suszy w miejscu cienistym i przewiewnym. Liście ścina się ręcznie. Suszy się je na siatkach, oddzielając starannie od innych surowców. Suche produkty są bogate w olejek eteryczny (do 1,5% Oleum Tanaceti), zawierający trujący tujon. W ich skład wchodzą również gorycze (m.in. tanacetyna), garbniki i kwasy organiczne. Są stosowane przeciw pasożytom jelit w postaci odwaru (łyżeczka do kawy na 2 filiżanki wody) pitego 3 razy dziennie. Używa się też sproszkowanych kwiatów w dawce dla dorosłych 5-10 g. Olejek otrzymany w drodze destylacji ze świeżych pędów ma to samo zastosowanie. Dawki muszą być ustalane bardzo ostrożnie, ponieważ nadmiar leku powoduje przekrwienie błon śluzowych macicy i nerek oraz uszkodzenie nerek i nerwów. W Polsce ze względu na dużą toksyczność, kwiat wrotyczu używany jest prawie wyłącznie do produkcji płynu przeciw wszawicy ("Artemisol"). Zapach suchego wrotyczu odstrasza owady, co wykorzystuje weterynaria. Okres kwitnienia: VII-IX Zbiór kwiatów: VIII-IX

lecz-115.jpg

ZŁOCIEŃ DALMATYŃSKI (Chrysanthemum cinerariifolium) Zło ...

ZŁOCIEŃ DALMATYŃSKI (Chrysanthemum cinerariifolium) Złocień dalmatyński Bylina o łodydze wzniesionej, z liśćmi naprzemianleglymi, pierzastodzielnymi, pod spodem wełnisto owłosionymi. Koszyczki kwiatowe, pojawiające się na końcach łodyg, są złożone z białych kwiatów języczkowatych i żółtych kwiatów rurkowatych. Owocem jest niełupka. Cała roślina jest silnie aromatyczna. Gatunek ten pochodzi z Dalmacji, skąd rozpowszechnił się na całym świecie jako rośina ozdobna i środek skutecznie zwalczający szkodliwe owady. Zbiera się młode, dopiero rozwijające się koszyczki (Flos Pyrethri) z roślin 2-8-letnich, dwa razy w roku. Najpierw czeka się, aby zwiędły, a potem suszy w suszarni w temperaturze do 50°C. Suche koszyczki zawierają pyretryny i cineryny, olejek eteryczny, glikozydy i inne substancje. Pyretryny i cineryny są insektycydami kontaktowymi używanymi zewnętrznie przeciw pasożytom zwierząt i ludzi oraz przeciw szkodnikom roślin. Działają również skutecznie na owsiki i glisty. Można zwiększyć ich skuteczność przez dodanie pewnych substancji, jak np. sezaminy i piperonylu. Zaleta pyretryn i cineryn polega na tym, że nawet zastosowane masowo nie zanieczyszczają środowiska, ponieważ nie kumulują się ani w przyrodzie, ani w żywych organizmach oraz nie są toksyczne dla człowieka i zwierząt stałocieplnych. Paraliżują jedynie układ nerwowy zwierząt zmiennocieplnych i nie powodują u owadów ani przyzwyczajenia, ani odporności. Pyretryny i substancje pokrewne stanowią zatem przedmiot szczególowych badań na całym świecie. Okres kwitnienia: V-VII Zbiór koszyczków: V-VII

lecz-114.jpg

KOMOSA PIŻMOWA (Chenopodium ambrosioides L.) Komosa piż ...

KOMOSA PIŻMOWA (Chenopodium ambrosioides L.) Komosa piżmowa Jest to jednoroczna roślina o łodydze czerwonawej, rozgałęzionej, z liśćmi lancetowatymi, naprzemianległymi. Liczne kwiaty zgrupowane są w kłębiki ułożone w pozorne grona szczytowe i kątowe. Owocem jest orzeszek. Cała roślina pachnie przyjemnie. Gatunek ten pochodzi z tropikalnych rejonów amerykańskich, skąd został sprowadzony do Europy w XVII wieku. Służył do sporządzania naparu przypominającego herbatę. Dla celów farmaceutycznych zbiera się ziele (Herba Chenopodii) zrywając ręcznie kwitnące wierzchołki pędów. Zbiór można powtarzać do 3 razy rocznie. Ziele trudno wysycha. Trzeba je rozłożyć cienką warstwą i często przewracać. Należy je przechowywać w zamkniętych pudłach, w ciemności. Surowiec zawiera olejek eteryczny, którego głównym składnikiem jest askarydol, a ponadto saponiny, garbniki i gorycze. Odwar pobudza trawienie i przemianę materii. Działa przeciwrobaczycowo, może być też użyty w przypadku bolesnego miesiączkowania, astmy, zaburzeń nerwowych i paraliżu niektórych narządów. Jednak najczęściej stosuje się olejek eteryczny otrzymany w drodze destylacji świeżych roślin, który jest używany przede wszystkim jako środek przeciw pasożytom jelitowym. Podobne zastosowanie znajduje w weterynari. Suszone rośliny i olejek w dużej dawce są trujące i mogą być używane tylko pod kontrolą lekarza. Okres kwitnienia: VI-IX Zbiór ziela: VI-IX

lecz-113.jpg

GLISTNIK JASKÓŁCZE ZIELE (Chelidonium majus L.) Glistni ...

GLISTNIK JASKÓŁCZE ZIELE (Chelidonium majus L.) Glistnik jaskółcze ziele Bylina rosnąca na całym świecie na śmietniskach, rumowiskach i w sąsiedztwie domostw, jako roślina ruderalna. Ma korzeń stożkowaty, łodygę rozgałęzioną, zakończoną luźnym baldaszkiem złożonym z żółtych kwiatów, pokrytą liśćmi naprzemianległymi, pierzastodzielnymi. Owocem jest wydłużona torebka zawierająca nasiona z mięsistym wyrostkiem. Mleczny sok rośliny ma barwę pomarańczową. Zawarta w nim chelidonina jest trująca - sok drażni skórę oczy. Zbiera się ziele (Herba Chelidonii)przed pełnym kwitnieniem. Zaleca się robić to w rękawiczkach. Ziele suszy się rozpostarte cienką warstwą na siatkach lub w suszami w temperaturze maksimum 35°C. Zawiera ono 0,3-0,7% alkaloidów (chelidoninę, chelerytrynę, sangwinarynę, berberynę i in.), kwasy i inne substancje. Chelidonina jest środkiem przeciwskurczowym i uśmierzającym bóle jelit i pęcherzyka żółciowego. Obniża również nieznacznie ciśnienie krwi. Alkaloidy działają także bakteriobójczo. Od pewnego czasu bada się skuteczność leków zawierających chelidoninę w leczeniu nowotworów złośliwych (chelidonina jest trucizną mitotyczną, wpływającą, jak kolchicyna, na podział komórek). Lecznictwo ludowe stosuje maść zawierającą chelidoninę do leczenia chronicznej egzemy. Odradza się usuwania brodawek za pomocą świeżego soku, gdyż jest to niebezpieczne. Leki zawierające chelidoninę wolno stosować tylko pod kontrolą lekarza. Okres kwitnienia: V-VIII Zbiór ziela: V-VII

lecz-111.jpg

RUMIANEK POSPOLITY (Chamomilla recutita L.) Rumianek po ...

RUMIANEK POSPOLITY (Chamomilla recutita L.) Rumianek pospolity Roślina jednoroczna o łodydze wzniesionej, rozgałęzionej, z kilkoma liśćmi pierzastodzielnymi. Na szczytach łodyg pojawiają się koszyczki z dnem stożkowatym, wewnątrz pustym, kwiatami środkowymi rurkowatymi, żółtymi i brzeżnymi kwiatami języczkowatymi, białymi. Owocem jest niełupka. Gatunek ten, występujący w Europie, Azji i Ameryce Północnej, jest powszechnie uprawiany i ulepszany ze względu na swe cenne właściwości lecznicze. Oprócz tradycyjnych odmian miejscowych, z których najlepszą jest odmiana czeska (Flores Chamomillae bohemicae), uprawia się coraz częściej odmiany tetraploidalne, które zawieraję bardzo dużo substancji czynnych. Zbiera się koszyczki (Flos Chamomillae) 3-4 razy rocznie podczas ładnej pogody. Suszy się je rozpostarte cienką warstwą w miejscu cienistym, przewiewnym lub w suszarni w temperaturze nie przekraczającej 35°C. Zawierają do 1% olejku eterycznego, który jest po destylacji jasnoniebieski (azulen, chamazulen, bisabolol), farnezen, flawony (barwniki żółte), glikozydy kumarynowe i wiele innych substancji czynnych. Koszyczki rumianku działają przeciwzapalnie, dezynfekująco, napotnie i przeciwskurczowo. Należy do roślin leczniczych najczęściej stosowanych, zwłaszcza w pediatrii. Odwar (łyżka koszyczków na szklankę wody) jest używany w przypadku grypy (napotny i uspokajający), zaburzeń żołądkowo-jelitowych lub biegunek. Jego działanie dezynfekujące ma pomocnicze znaczenie w przypadku zapalenia dróg moczowych. Przy stosowaniu zewnętrznym, w celu leczenia trudno gojących się ran, przygotowuje się z rumianku okłady i kąpiele. Okres kwitnienia: V-VI Zbiór koszyczków: V-VI

lecz-109.jpg

CENTURIA POSPOLITA (Centaurium erythraea) Centuria posp ...

CENTURIA POSPOLITA (Centaurium erythraea) Centuria pospolita Roślina jednoroczna lub dwuletnia o łodydze wzniesionej, w górze rozgałęzionej. Liście w różyczce są jajowate, liście łodygowe siedzące, naprzeciwległe. Różowe kwiaty są zebrane w baldachogrono. Owocem jest torebka. Gatunek ten rośnie na słonecznych zboczach, łąkach i polanach. Zbiera się ziele (Herba Centaurii) w pełni kwitnienia. Ścina się łodygi około 5 cm nad ziemią, pozostawiając jedną czwartą roślin na nasiona. Ścięte części suszy się rozpostarte cienką warstwą w cieniu, przewracając je często, albo w suszami w temperaturze nie przekraczającej 40°C. Przechowuje się w miejscu suchym, ciemnym, w dobrze zamkniętym opakowaniu. Centuria jest ważną i bardzo poszukiwaną rośliną leczniczą. Zawiera przede wszystkim goryczowe glikozydy - gencjopikrynę i erytrocentaurynę, ślady olejku eterycznego i inne substancje. Gorycze drażnią zakończenia nerwowe brodawek smakowych języka, co powoduje obfitsze wydzielanie soku żołądkowego. Centuria stosowana jest w postaci: kropli - Tinctura amara, ziółek - Species amaricantes, Species stomachicae i in. Lecznictwo ludowe zaleca napar lub odwar w dawce: łyżeczka do kawy ziela na ¼ dm3 wody, pić rano na czcco i wieczorem. Używa się również nalewki alkoholowej (Tinctura Centaurii). Od pewnego czasu stosuje się coraz częściej centurię jako dodatek przy wyrobie win i likierów. Okres kwitnienia: VI-VII Zbiór ziela: VI-VIII

lecz-108.jpg

CENTURIA POSPOLITA (Centaurium erythraea) Centuria posp ...

CENTURIA POSPOLITA (Centaurium erythraea) Centuria pospolita Roślina jednoroczna lub dwuletnia o łodydze wzniesionej, w górze rozgałęzionej. Liście w różyczce są jajowate, liście łodygowe siedzące, naprzeciwległe. Różowe kwiaty są zebrane w baldachogrono. Owocem jest torebka. Gatunek ten rośnie na słonecznych zboczach, łąkach i polanach. Zbiera się ziele (Herba Centaurii) w pełni kwitnienia. Ścina się łodygi około 5 cm nad ziemią, pozostawiając jedną czwartą roślin na nasiona. Ścięte części suszy się rozpostarte cienką warstwą w cieniu, przewracając je często, albo w suszami w temperaturze nie przekraczającej 40°C. Przechowuje się w miejscu suchym, ciemnym, w dobrze zamkniętym opakowaniu. Centuria jest ważną i bardzo poszukiwaną rośliną leczniczą. Zawiera przede wszystkim goryczowe glikozydy - gencjopikrynę i erytrocentaurynę, ślady olejku eterycznego i inne substancje. Gorycze drażnią zakończenia nerwowe brodawek smakowych języka, co powoduje obfitsze wydzielanie soku żołądkowego. Centuria stosowana jest w postaci: kropli - Tinctura amara, ziółek - Species amaricantes, Species stomachicae i in. Lecznictwo ludowe zaleca napar lub odwar w dawce: łyżeczka do kawy ziela na ¼ dm3 wody, pić rano na czcco i wieczorem. Używa się również nalewki alkoholowej (Tinctura Centaurii). Od pewnego czasu stosuje się coraz częściej centurię jako dodatek przy wyrobie win i likierów. Okres kwitnienia: VI-VII Zbiór ziela: VI-VIII

lecz-107.jpg

CHABER BŁAWATEK (Centaurea cyanus L.) Chaber bławatek ...

CHABER BŁAWATEK (Centaurea cyanus L.) Chaber bławatek Roślina roczna o łodydze wzniesionej, rozgałęzionej i liściach równowąskich, naprzemianległych. Koszyczki kwiatowe z kwiatami brzeżnymi lejkowatymi, błękitnymi osadzone są na szczycie rozgałęzień. Owocem jest niełupka z puchem. Gatunek ten pochodzi z rejonów śródziemnomorskich, ale rozpowszechnił się na całym świecie wraz z uprawą zbóż. Jednakże od kilku lat staje się coraz rzadszy na skutek stosowania herbicydów. Do celów leczniczych zbiera się pojedyncze kwiaty wyskubane z koszyczka (Flos Cyani sine calice). Zrywa się je ręcznie podczas słonecznej pogody i suszy rozpostarte cienką warstwą na siatkach w miejscu cienistym, przewiewnym lub w suszarni w temperaturze nie przekraczającej 35°C. Należy je przechowywać w miejscu suchym, w ciemności. Kwiaty zawierają glikozydy antocyjanidowe, związek gorzki centaurynę i sole mineralne. Działają moczopędnie i pobudzają przemianę materii. Wchodzą w skład mieszanek regulujących trawienie i leczących zaburzenia żołądkowe. Służą również do nadawania barwy niektórym lekom i mieszankom ziołowym. Niebieski barwnik jest wyodrębniany i używany w przemyśle kosmetycznym. Chaber stosowany zewnętrznie służy do przygotowania kąpieli leczących rany i owrzodzenia oraz jako składnik płynów do pielęgnacji włosów. Jest to doskonała roślina miododajna. Okres kwitnienia: VI-VIII Zbiór kwiatów: VI-VIII

lecz-265.jpg

kazenet