lecz-113.jpg

lecz-109.jpg

CENTURIA POSPOLITA (Centaurium erythraea) Centuria posp ...

CENTURIA POSPOLITA (Centaurium erythraea) Centuria pospolita Roślina jednoroczna lub dwuletnia o łodydze wzniesionej, w górze rozgałęzionej. Liście w różyczce są jajowate, liście łodygowe siedzące, naprzeciwległe. Różowe kwiaty są zebrane w baldachogrono. Owocem jest torebka. Gatunek ten rośnie na słonecznych zboczach, łąkach i polanach. Zbiera się ziele (Herba Centaurii) w pełni kwitnienia. Ścina się łodygi około 5 cm nad ziemią, pozostawiając jedną czwartą roślin na nasiona. Ścięte części suszy się rozpostarte cienką warstwą w cieniu, przewracając je często, albo w suszami w temperaturze nie przekraczającej 40°C. Przechowuje się w miejscu suchym, ciemnym, w dobrze zamkniętym opakowaniu. Centuria jest ważną i bardzo poszukiwaną rośliną leczniczą. Zawiera przede wszystkim goryczowe glikozydy - gencjopikrynę i erytrocentaurynę, ślady olejku eterycznego i inne substancje. Gorycze drażnią zakończenia nerwowe brodawek smakowych języka, co powoduje obfitsze wydzielanie soku żołądkowego. Centuria stosowana jest w postaci: kropli - Tinctura amara, ziółek - Species amaricantes, Species stomachicae i in. Lecznictwo ludowe zaleca napar lub odwar w dawce: łyżeczka do kawy ziela na ¼ dm3 wody, pić rano na czcco i wieczorem. Używa się również nalewki alkoholowej (Tinctura Centaurii). Od pewnego czasu stosuje się coraz częściej centurię jako dodatek przy wyrobie win i likierów. Okres kwitnienia: VI-VII Zbiór ziela: VI-VIII

lecz-112.jpg

RUMIANEK BEZPROMIENIOWY (Chamomilla suaveolens) Rumiane ...

RUMIANEK BEZPROMIENIOWY (Chamomilla suaveolens) Rumianek bezpromieniowy Roślina jednoroczna o łodydze wzniesionej, bogato rozgałęzionej i gęsto ulistnionej. Liście są pierzastodzielne, siedzące, naprzemianległe. Koszyczki pojawiają się pojedynczo na szczytach rozgałęzień. Mają barwę zielonożółtą, dno stożkowate, puste, bez brzeżnych kwiatów języczkowatych. Owocem jest niełupka. Cała roślina ma przyjemny aromat. Gatunek ten pochodzi z Ameryki Północnej i Azji Wschodniej. Do Europy został sprowadzony dopiero w ostatnim wieku, do ogrodów botanicznych. Spotyka się go na przydrożach, podwórkach i odłogach. Zastępuje rumianek pospolity w chłodnych rejonach, gdzie ten gatunek nie rośnie. Zbiera się koszyczki (Flos Matricariae discoideae) w pełni rozwoju razem z bardzo krótką szypułką. Po wysuszeniu w miejscu cienistym w cienkich warstwach, których się nie przewraca, uzyskuje się przyjemnie pachnący surowiec, który należy przechowywać w zamkniętych pudłach. Zawiera on olejek eteryczny (w mniejszej ilości niż rumianek pospolity), garbniki, glikozydy i gorycz. Służy do tych samych celów co rumianek pospolity, ale ma mniejszą wartość leczniczą. Odwar jest środkiem pomocniczym przy leczeniu grypy (środek napotny), działa skutecznie w przypadku zaburzeń w trawieniu (środek dezynfekujący i wiatropędny) oraz wypędza pasożyty jelitowe. Odwar o dużym stężeniu służy do płukania jamy ustnej i do obmywania wyprysków skórnych oraz egzem. Okres kwitnienia: IV-VII Zbiór koszyczków: IV-VII

lecz-110.jpg

Rumian szlachetny Bylina o łodydze płożącej się i r ...

Rumian szlachetny Bylina o łodydze płożącej się i rozgałęzionej, liściach pierzastosiecznych, naprzemianległych. Łodyga kończy się koszyczkiem ziożonym z brzeżnych kwiatów języczkowatych i środkowych kwiatów rurkowatych, zaś u odmian ulepszonych - tylko z kwiatów języczkowatych. Zbiera się rozwinięte koszyczki kwiatowe (Flos Chamomillae romanae) w dni ciepłe i suche za pomocą specjalnego grzebienia, który pozwala zerwać kwiaty bez szypułki. Trzeba uważać, aby nie zgnieść zebranych koszyczków. Suszy się je na siatkach w cieniu lub w suszarni w temperaturze nie przekraczającej 35°C, później przechowuje w zamkniętych opakowaniach. Koszyczki zawierają olejek eteryczny bogaty w azulen, a takie gorycze, glikozydy i cholinę. Działają przeciwzapalnie, dezynfekująco, napotnie, uspokajająco i rozkurczowo. Przyrządza się napar z 1-2 łyżek koszyczków w 1½ szklanki wody (naparzać przez 15 minut) i pije ¼-½ szklanki 2-4 razy dziennie. Do stosowania zewnętrznego przygotowuje się napar do 10 razy mocniejszy, naparzając przez 20 minut. Służy do pielęgnowania skóry i płukania włosów blond, którym nadaje naturalny połysk. Ze świeżego ziela otrzymuje się w drodze destylacji olejek eteryczny znajdujący zastosowanie w przemyśle kosmetycznym i farmacji. Okres kwitnienia: VII-VIII Zbiór koszyczków: VII-VIII

lecz-107.jpg

CHABER BŁAWATEK (Centaurea cyanus L.) Chaber bławatek ...

CHABER BŁAWATEK (Centaurea cyanus L.) Chaber bławatek Roślina roczna o łodydze wzniesionej, rozgałęzionej i liściach równowąskich, naprzemianległych. Koszyczki kwiatowe z kwiatami brzeżnymi lejkowatymi, błękitnymi osadzone są na szczycie rozgałęzień. Owocem jest niełupka z puchem. Gatunek ten pochodzi z rejonów śródziemnomorskich, ale rozpowszechnił się na całym świecie wraz z uprawą zbóż. Jednakże od kilku lat staje się coraz rzadszy na skutek stosowania herbicydów. Do celów leczniczych zbiera się pojedyncze kwiaty wyskubane z koszyczka (Flos Cyani sine calice). Zrywa się je ręcznie podczas słonecznej pogody i suszy rozpostarte cienką warstwą na siatkach w miejscu cienistym, przewiewnym lub w suszarni w temperaturze nie przekraczającej 35°C. Należy je przechowywać w miejscu suchym, w ciemności. Kwiaty zawierają glikozydy antocyjanidowe, związek gorzki centaurynę i sole mineralne. Działają moczopędnie i pobudzają przemianę materii. Wchodzą w skład mieszanek regulujących trawienie i leczących zaburzenia żołądkowe. Służą również do nadawania barwy niektórym lekom i mieszankom ziołowym. Niebieski barwnik jest wyodrębniany i używany w przemyśle kosmetycznym. Chaber stosowany zewnętrznie służy do przygotowania kąpieli leczących rany i owrzodzenia oraz jako składnik płynów do pielęgnacji włosów. Jest to doskonała roślina miododajna. Okres kwitnienia: VI-VIII Zbiór kwiatów: VI-VIII

lecz-106.jpg

KMINEK ZWYCZAJNY (Carum carvi L.) Kminek zwyczajny ...

KMINEK ZWYCZAJNY (Carum carvi L.) Kminek zwyczajny Roślina dwuletnia lub bylina z wrzecionowatym korzeniem, różyczką liści podwójnie pierzastych i rozgałęzioną łodygą, która kończy się baldachem złożonym. Kwiaty są białe lub różowawe. Owocem jest podwójna rozłupnia. Cała roślina pachnie aromatycznie. Kminek rośnie dziko w Europie i Azji. Jest także uprawiany zależnie od potrzeb lokalnych. Znany był już w starożytności jako roślina aromatyczna i dodatnio wpływająca na trawienie. Zbiera się owoce (Fructus Carvi). Uprawiając niewielką ilość kminku, ścina się dojrzałe baldachy lub całe rośliny i suszy się przed omłotem. Na dużych powierzchniach przeprowadza się zbiór maszynowo w optymalnej fazie dojrzałości. Owoce powinny być suche i składowane w suchym miejscu. Zawierają 3-7% olejku eterycznego (Oleum Carvi, w którego skład wchodzą m.in. karwon i limonen), a ponadto białka, skrobię, cukier, garbniki i olej tłusty. Kminek pobudza czynności przewodu pokarmowego, wpływa rozkurczająco na mięśnie gładkie i przeciwdziała tworzeniu się gazów w jelitach. Zapobiega też rozwojowi szkodliwej mikroflory i pasożytów jelitowych. Przyjmuje się sproszkowane owoce, ale można też je żuć; dawka dzienna wynosi ½-1 g. Można również przyrządzić odwar, biorąc łyżkę rozdrobnionych owoców na 1½ szklanki wody, i pić ¼-½ szklanki 2-3 razy dziennie. Kminek wzmaga również laktację. Używa się też olejku kminkowego w ilości 2-3 kropli na cukrze. Wyższe dawki są szkodliwe dla wątroby i nerek. Bardzo duże ilości kminku zużywa przemysł spożywczy. Okres kwitnienia: V-VI Zbiór owoców: VII-VIII (co 2-gi rok)

lecz-105.jpg

DZIEWIĘĆSIŁ BEZŁODYGOWY (Carlina acaulis L.) Dziewięćsi ...

DZIEWIĘĆSIŁ BEZŁODYGOWY (Carlina acaulis L.) Dziewięćsił bezłodygowy Jest to bylina o zredukowanej łodydze rosnąca na słonecznych zboczach, nieużytkach i łąkach. Łodyga jest tak skrócona, że koszyczek kwiatowy znajduje się pośrodku różyczki liści pierzastosiecznych, kolczastych, przylegających do ziemi. Owocem jest niełupka z puchem. Gatunek ten był używany od starożytności do leczenia wyprysków skórnych i wypędzania tasiemca, a później do leczenia dżumy. Obecnie ze względu na niszczenie stanowisk tej rośliny podlega ona u nas całkowitej ochronie. Zbiera się korzenie (Radix Carlinae), wyrywając je ręcznie, następnie czyści się je starannie, usuwa części zielone i suszy w suszami w temperaturze 35°C. Korzenie powinny być przechowywane w zamkniętych opakowaniach. Zawierają do 50% inuliny, olejek eteryczny i gorycze. Używa się korzeni jako środka moczopędnego, napotnego i przeciwgorączkowego. Skutecznie leczą zaburzenia w trawieniu, zwiększają apetyt, działają przeczyszczająco i przeciwrobaczycowo. Przygotowuje się odwar 2-5%, który naparza się przez 20 minut i pije 3 filiżanki dziennie. Ziółka działają również przeciwbakteryjnie. Można także przygotować kąpiel z korzeni: gotuje się je w rozcieńczonym occie lub winie i używa do obmywania skóry w przypadku zapalenia, grzybic i egzemy. W krajach południowych mięsiste dno koszyczka kwiatowego spożywane jest jako warzywo. Okres kwitnienia: VI-IX Zbiór korzeni: IX-XI

lecz-104.jpg

PAPRYKA ROCZNA (Capsicum annuum L.) Papryka roczna ...

PAPRYKA ROCZNA (Capsicum annuum L.) Papryka roczna Roślina roczna o łodydze wzniesionej i rozgałęzionej, liściach owalnych, błyszczących. W ich kątach znajdują się białe kwiaty na krótkiej szypułce. Wkrótce po kwitnieniu pojawia się jagoda czerwona, żółta lub zielona, zależnie od odmiany. Papryka pochodzi z rejonów tropikalnych i subtropikalnych Ameryki, skąd w XV w. sprowadzili ją do Europy Hiszpanie. Znaczenie farmaceutyczne mają odmiany z długimi, czerwonymi owocami o silnie palącym smaku. Dojrzałe owoce (Fructus Capsici) zbiera się ręcznie, poźniej pozostawia do zwiędnięcia i suszy na siatkach lub nawleczone na sznurek. Następną czynność, mielenie, trzeba wykonać bardzo ostrożnie, ponieważ pył papryki silnie drażni skórę i błony śluzowe. Owoce zawierają drażniący amid kapsaicynę, substancję oleistą kapsycynę, czerwone barwniki z grupy karotenów, witaminy C, B1, B2 i E, tłuszcze i inne substancje. Leki zawierające paprykę są stosowane przede wszystkim zewnętrznie; w aptekach znajdują się różne rodzaje wyciągów, nalewek, maści i plastrów, które rozszerzają naczynia krwionośne i powodują zaczerwienienie skóry oraz błon śluzowych. Stosuje się je głównie w przypadku bóli gośćcowych, rwy kulszowej i zapalenia opłucnej. Plastry mogą być również produkowane z innych gatunków papryki. Użyta doustnie papryka pobudza perystaltykę żołądkowo-jelitową i sprzyja wydzielaniu soku żołądkowego. Słodka papryka jest doskonałym warzywem zawierającym bardzo dużo witaminy C. Oba rodzaje papryki są powszechnie używane jako rośliny aromatycze i przyprawowe. Okres kwitnienia: VI-IX Zbiór owoców: VII-IX

lecz-101.jpg

WRZOS ZWYCZAJNY (Calluna vulgaris L.) Wrzos zwyczajny ...

WRZOS ZWYCZAJNY (Calluna vulgaris L.) Wrzos zwyczajny Krzewinka lub krzew zimozielony, o gałązkach dołem rozesłanych i zakorzeniających się, gęsto pokrytych igiełkowatymi liśćmi. Drobne, różowolila kwiaty są zebrane w wielokwiatowe grona szczytowe. Owocem jest torebka. Jest to gatunek rozpowszechniony w strefie umiarkowanej, w Norwegii dochodzi do 71°30'. Rośnie na glebach kwaśnych, ubogich, na skałach, piaskach i torfowiskach, gdzie może tworzyć rozległe płaty. W celach leczniczych zbiera się kwiaty (Flos Callunae lub Flos Ericae) lub kwitnące ziele (Herba Callunae). Kwiaty zrywa się ręcznie, łodygi ścina na początku kwitnienia. Zebrane części schną łatwo w miejscu ocienionym i przewiewnym lub w suszami w temperaturze, która może dojść do 60°C. Ususzone części należy przechowywać w miejscu suchym i w ciemności. Zawierają one flawonoidy (m.in. kwercytrynę i mirycytrynę), garbniki, kwas krzemowy i inne substancje. Działają przeciwzapalnie (zwłaszcza na drogi moczowe) i moczopędnie, jak również uspokajająco. W mieszance z innymi ziołami wrzos stosuje się w przypadkach chorób przewodów moczowych. Jest środkiem pomocniczym w leczeniu chorób nerek i przerostu prostaty. Z kwiatów sporządza się odwar (2-3 tyżki kwiatów na 2 szklanki wody) i pije się 1/3-1/2 szklanki 2-3 razy dziennie. Podobne rezultaty w leczeniu uzyskuje się stosując niektóre gatunki z rodzaju Erica (E.herbacea). Oba gatunki są ozdobne i miododajne. Okres kwitnienia: VIII-X Zbiór kwiatu: VIII-IX Zbiór ziela: VIII-IX

lecz-100.jpg

WRZOS ZWYCZAJNY (Calluna vulgaris L.) Wrzos zwyczajny ...

WRZOS ZWYCZAJNY (Calluna vulgaris L.) Wrzos zwyczajny Krzewinka lub krzew zimozielony, o gałązkach dołem rozesłanych i zakorzeniających się, gęsto pokrytych igiełkowatymi liśćmi. Drobne, różowolila kwiaty są zebrane w wielokwiatowe grona szczytowe. Owocem jest torebka. Jest to gatunek rozpowszechniony w strefie umiarkowanej, w Norwegii dochodzi do 71°30'. Rośnie na glebach kwaśnych, ubogich, na skałach, piaskach i torfowiskach, gdzie może tworzyć rozległe płaty. W celach leczniczych zbiera się kwiaty (Flos Callunae lub Flos Ericae) lub kwitnące ziele (Herba Callunae). Kwiaty zrywa się ręcznie, łodygi ścina na początku kwitnienia. Zebrane części schną łatwo w miejscu ocienionym i przewiewnym lub w suszami w temperaturze, która może dojść do 60°C. Ususzone części należy przechowywać w miejscu suchym i w ciemności. Zawierają one flawonoidy (m.in. kwercytrynę i mirycytrynę), garbniki, kwas krzemowy i inne substancje. Działają przeciwzapalnie (zwłaszcza na drogi moczowe) i moczopędnie, jak również uspokajająco. W mieszance z innymi ziołami wrzos stosuje się w przypadkach chorób przewodów moczowych. Jest środkiem pomocniczym w leczeniu chorób nerek i przerostu prostaty. Z kwiatów sporządza się odwar (2-3 tyżki kwiatów na 2 szklanki wody) i pije się 1/3-1/2 szklanki 2-3 razy dziennie. Podobne rezultaty w leczeniu uzyskuje się stosując niektóre gatunki z rodzaju Erica (E.herbacea). Oba gatunki są ozdobne i miododajne. Okres kwitnienia: VIII-X Zbiór kwiatu: VIII-IX Zbiór ziela: VIII-IX

lecz-099.jpg

NAGIETEK LEKARSKI (Calendula officinalis L.) Nagietek l ...

NAGIETEK LEKARSKI (Calendula officinalis L.) Nagietek lekarski Jest to roślina roczna uprawiana od średniowiecza ze względu na walory ozdobne: jej piękne, żywopomarańczowe koszyczki rozwijają się bez przerwy od lata do jesieni. Dolne liście są szerokołopatkowate, łodygowe lancetowate, siedzące, naprzemianległe. Szczytowe koszyczki składają się z kwiatów rurkowatych, płonnych, i kwiatów języczkowatych, płodnych. Owocem jest niełupka, na grzbiecie kolczasta. Nagietek pochodzi z Europy Południowej. Obecnie uprawia się go jako roślinę ozdobną i leczniczą. W tym ostatnim celu wybiera się odmiany o koszyczkach pełnych, intensywnie pomarańczowych, które zawierają najwięcej substancji czynnych. Zbiera się tylko kwiaty języczkowate (Flos Calendulae) lub całe koszyczki ręcznie, podczas słonecznej pogody, suszy rozpostarte na siatkach, w miejscu cienistym, przewiewnym, w temperaturze maksymalnej 35°C. Zawierają saponozydy trójterpenowe (m.in. kalendulozydy), flawonoidy, gorycze i olejek eteryczny. Używa się ich w celu pobudzenia czynności wątroby, a zwłaszcza wytwarzania żółci, oraz w celu złagodzenia skurczów żołądka lub jelit. Działają zatem przeciwskurczowo i żółciopędnie. Odwar, nalewka lub maść z nagietka są zalecane do leczenia trudno gojących się ran, odleżyn, owrzodzenia nóg, ropnego zapalenia i wyprysków skórnych. Przemysł kosmetyczny bardzo często używa nagietka do produkcji środków zmiękczających skórę, preparatów do kąpieli i środków gojących miejscowo. Żywopomarańczową barwę suszonych kwiatów wykorzystuje się do poprawiania wyglądu innych produktów leczniczych. Okres kwitnienia: IV-IX Zbiór koszyczków: VII-IX

lecz-113.jpg

kazenet