lecz-112.jpg

lecz-080.jpg

Jest to bylina o długim, walcowatym korzeniu, dużych liś ...

Jest to bylina o długim, walcowatym korzeniu, dużych liściach podługowatojajowatych i wysokiej łodydze zakończonej wielokwiatowym gronem złożonym. Kwiaty drobne, białe. Owocem jest prawie kulista łuszczynka. Gatunek ten pochodzi z południowo-wschodniej Europy, skąd w okresie średniowiecza dostał się do innych krajów europejskich. Jest to ważna roślina przyprawowa uprawiana w ogrodach i w polu. Plantacje należy zakładać na glebach lekkich, przepuszczalnych. Sadzi się młode cienkie korzenie. Na jesieni pierwszego roku wegetacji lub na następną wiosnę wykopuje się rośliny. Do celów kulinarnych i terapeutycznych służy prawie wyłącznie świeży korzeń (Radix Armoraciae rusticanae recens). Można go utrzeć, pociąć na kawałki, ale także zakonserwować lub ususzyć. Zawiera przede wszystkim glikozyd synigrynę, rozpadającą się na olejek gorczyczny i cukier, witaminę C, aminokwasy oraz substancje bakteriostatyczne i antyseptyczne. Stosowany jako przyprawa do mięsa pobudza czynności żołądka i jelit. Jego substancje bakteriobójcze ograniczają działalność szkodliwych mikroorganizmów w przewodzie pokarmowym i leczą skutecznie takie wirozy,jak grypa czy katar. Ponadto chrzan jest środkiem zmiękczającym i wykrztuśnym oraz moczopędnym. Tarty chrzan z dodatkiem mąki i smalcu w stosunku 1:5:1 stanowi rodzaj kataplazmu, który przynosi ulgę w bólach gośćcowych. Jednakże zbyt częste przykładanie go do tego samego miejsca może spowodować podrażnienie skóry. Okres kwitnienia: V-VII Zbiór korzeni: IX-XI i III-V

lecz-111.jpg

RUMIANEK POSPOLITY (Chamomilla recutita L.) Rumianek po ...

RUMIANEK POSPOLITY (Chamomilla recutita L.) Rumianek pospolity Roślina jednoroczna o łodydze wzniesionej, rozgałęzionej, z kilkoma liśćmi pierzastodzielnymi. Na szczytach łodyg pojawiają się koszyczki z dnem stożkowatym, wewnątrz pustym, kwiatami środkowymi rurkowatymi, żółtymi i brzeżnymi kwiatami języczkowatymi, białymi. Owocem jest niełupka. Gatunek ten, występujący w Europie, Azji i Ameryce Północnej, jest powszechnie uprawiany i ulepszany ze względu na swe cenne właściwości lecznicze. Oprócz tradycyjnych odmian miejscowych, z których najlepszą jest odmiana czeska (Flores Chamomillae bohemicae), uprawia się coraz częściej odmiany tetraploidalne, które zawieraję bardzo dużo substancji czynnych. Zbiera się koszyczki (Flos Chamomillae) 3-4 razy rocznie podczas ładnej pogody. Suszy się je rozpostarte cienką warstwą w miejscu cienistym, przewiewnym lub w suszarni w temperaturze nie przekraczającej 35°C. Zawierają do 1% olejku eterycznego, który jest po destylacji jasnoniebieski (azulen, chamazulen, bisabolol), farnezen, flawony (barwniki żółte), glikozydy kumarynowe i wiele innych substancji czynnych. Koszyczki rumianku działają przeciwzapalnie, dezynfekująco, napotnie i przeciwskurczowo. Należy do roślin leczniczych najczęściej stosowanych, zwłaszcza w pediatrii. Odwar (łyżka koszyczków na szklankę wody) jest używany w przypadku grypy (napotny i uspokajający), zaburzeń żołądkowo-jelitowych lub biegunek. Jego działanie dezynfekujące ma pomocnicze znaczenie w przypadku zapalenia dróg moczowych. Przy stosowaniu zewnętrznym, w celu leczenia trudno gojących się ran, przygotowuje się z rumianku okłady i kąpiele. Okres kwitnienia: V-VI Zbiór koszyczków: V-VI

lecz-123.jpg

Zimowit jesienny Bylina o podziemnej bulwie pokryte ...

Zimowit jesienny Bylina o podziemnej bulwie pokrytej łuskami, z której na jesieni wyrastają kwiaty złożone z długiej rurki i rozchylonych lejkowato działek barwy różowolila. Po zapłodnieniu w podziemnej zalążni zawiązują się nasiona. Wiosną z bulwy wyrasta różyczka lancetowatych liści. W ich kącie znajduje się owoc - torebka. Cała roślina jest silnie trująca. Rośnie w całej Europie. Dla celów leczniczych zbiera się bulwy (Tuber Colchici) i nasiona (Semen Colchici). Bulwy po dokładnym oczyszczeniu kraje się na plasterki, a następnie szybko suszy (nawet na pełnym słońcu). Nasiona dojrzewają w lecie. Wówczas zbiera się całe torebki, które po wyschnięciu uwalniają nasiona. Cała roślina jest zasobna w kolchicynę, która jest trującym alkaloidem; nasiona zawierają ponadto dużo lipidów, garbniki i cukier. Z surowca pozyskuje się kolchicynę, której używa się tylko wyjątkowo w ostrych atakach dny oraz w przypadku gośćca mięśniowego lub stawowego. W pewnym okresie stosowano pochodną kolchicyny - demekolcynę - do leczenia chronicznej białaczki. Kolchicyna jest trucizną mitotyczną, która hamuje podział komórek. Jest używana w hodowli roślin dla otrzymania nowych odmian. Zatrucie po spożyciu nasion lub kwiatów jest często śmiertelne. Jego objawem jest silny ślinotok, wymioty, krwawa biegunka, skurcze i ogólny paraliż. Odtrutką jest tanina. Zimowit jest niebezpieczny także dla zwierząt

lecz-110.jpg

Rumian szlachetny Bylina o łodydze płożącej się i r ...

Rumian szlachetny Bylina o łodydze płożącej się i rozgałęzionej, liściach pierzastosiecznych, naprzemianległych. Łodyga kończy się koszyczkiem ziożonym z brzeżnych kwiatów języczkowatych i środkowych kwiatów rurkowatych, zaś u odmian ulepszonych - tylko z kwiatów języczkowatych. Zbiera się rozwinięte koszyczki kwiatowe (Flos Chamomillae romanae) w dni ciepłe i suche za pomocą specjalnego grzebienia, który pozwala zerwać kwiaty bez szypułki. Trzeba uważać, aby nie zgnieść zebranych koszyczków. Suszy się je na siatkach w cieniu lub w suszarni w temperaturze nie przekraczającej 35°C, później przechowuje w zamkniętych opakowaniach. Koszyczki zawierają olejek eteryczny bogaty w azulen, a takie gorycze, glikozydy i cholinę. Działają przeciwzapalnie, dezynfekująco, napotnie, uspokajająco i rozkurczowo. Przyrządza się napar z 1-2 łyżek koszyczków w 1½ szklanki wody (naparzać przez 15 minut) i pije ¼-½ szklanki 2-4 razy dziennie. Do stosowania zewnętrznego przygotowuje się napar do 10 razy mocniejszy, naparzając przez 20 minut. Służy do pielęgnowania skóry i płukania włosów blond, którym nadaje naturalny połysk. Ze świeżego ziela otrzymuje się w drodze destylacji olejek eteryczny znajdujący zastosowanie w przemyśle kosmetycznym i farmacji. Okres kwitnienia: VII-VIII Zbiór koszyczków: VII-VIII

lecz-109.jpg

CENTURIA POSPOLITA (Centaurium erythraea) Centuria posp ...

CENTURIA POSPOLITA (Centaurium erythraea) Centuria pospolita Roślina jednoroczna lub dwuletnia o łodydze wzniesionej, w górze rozgałęzionej. Liście w różyczce są jajowate, liście łodygowe siedzące, naprzeciwległe. Różowe kwiaty są zebrane w baldachogrono. Owocem jest torebka. Gatunek ten rośnie na słonecznych zboczach, łąkach i polanach. Zbiera się ziele (Herba Centaurii) w pełni kwitnienia. Ścina się łodygi około 5 cm nad ziemią, pozostawiając jedną czwartą roślin na nasiona. Ścięte części suszy się rozpostarte cienką warstwą w cieniu, przewracając je często, albo w suszami w temperaturze nie przekraczającej 40°C. Przechowuje się w miejscu suchym, ciemnym, w dobrze zamkniętym opakowaniu. Centuria jest ważną i bardzo poszukiwaną rośliną leczniczą. Zawiera przede wszystkim goryczowe glikozydy - gencjopikrynę i erytrocentaurynę, ślady olejku eterycznego i inne substancje. Gorycze drażnią zakończenia nerwowe brodawek smakowych języka, co powoduje obfitsze wydzielanie soku żołądkowego. Centuria stosowana jest w postaci: kropli - Tinctura amara, ziółek - Species amaricantes, Species stomachicae i in. Lecznictwo ludowe zaleca napar lub odwar w dawce: łyżeczka do kawy ziela na ¼ dm3 wody, pić rano na czcco i wieczorem. Używa się również nalewki alkoholowej (Tinctura Centaurii). Od pewnego czasu stosuje się coraz częściej centurię jako dodatek przy wyrobie win i likierów. Okres kwitnienia: VI-VII Zbiór ziela: VI-VIII

lecz-108.jpg

CENTURIA POSPOLITA (Centaurium erythraea) Centuria posp ...

CENTURIA POSPOLITA (Centaurium erythraea) Centuria pospolita Roślina jednoroczna lub dwuletnia o łodydze wzniesionej, w górze rozgałęzionej. Liście w różyczce są jajowate, liście łodygowe siedzące, naprzeciwległe. Różowe kwiaty są zebrane w baldachogrono. Owocem jest torebka. Gatunek ten rośnie na słonecznych zboczach, łąkach i polanach. Zbiera się ziele (Herba Centaurii) w pełni kwitnienia. Ścina się łodygi około 5 cm nad ziemią, pozostawiając jedną czwartą roślin na nasiona. Ścięte części suszy się rozpostarte cienką warstwą w cieniu, przewracając je często, albo w suszami w temperaturze nie przekraczającej 40°C. Przechowuje się w miejscu suchym, ciemnym, w dobrze zamkniętym opakowaniu. Centuria jest ważną i bardzo poszukiwaną rośliną leczniczą. Zawiera przede wszystkim goryczowe glikozydy - gencjopikrynę i erytrocentaurynę, ślady olejku eterycznego i inne substancje. Gorycze drażnią zakończenia nerwowe brodawek smakowych języka, co powoduje obfitsze wydzielanie soku żołądkowego. Centuria stosowana jest w postaci: kropli - Tinctura amara, ziółek - Species amaricantes, Species stomachicae i in. Lecznictwo ludowe zaleca napar lub odwar w dawce: łyżeczka do kawy ziela na ¼ dm3 wody, pić rano na czcco i wieczorem. Używa się również nalewki alkoholowej (Tinctura Centaurii). Od pewnego czasu stosuje się coraz częściej centurię jako dodatek przy wyrobie win i likierów. Okres kwitnienia: VI-VII Zbiór ziela: VI-VIII

lecz-107.jpg

CHABER BŁAWATEK (Centaurea cyanus L.) Chaber bławatek ...

CHABER BŁAWATEK (Centaurea cyanus L.) Chaber bławatek Roślina roczna o łodydze wzniesionej, rozgałęzionej i liściach równowąskich, naprzemianległych. Koszyczki kwiatowe z kwiatami brzeżnymi lejkowatymi, błękitnymi osadzone są na szczycie rozgałęzień. Owocem jest niełupka z puchem. Gatunek ten pochodzi z rejonów śródziemnomorskich, ale rozpowszechnił się na całym świecie wraz z uprawą zbóż. Jednakże od kilku lat staje się coraz rzadszy na skutek stosowania herbicydów. Do celów leczniczych zbiera się pojedyncze kwiaty wyskubane z koszyczka (Flos Cyani sine calice). Zrywa się je ręcznie podczas słonecznej pogody i suszy rozpostarte cienką warstwą na siatkach w miejscu cienistym, przewiewnym lub w suszarni w temperaturze nie przekraczającej 35°C. Należy je przechowywać w miejscu suchym, w ciemności. Kwiaty zawierają glikozydy antocyjanidowe, związek gorzki centaurynę i sole mineralne. Działają moczopędnie i pobudzają przemianę materii. Wchodzą w skład mieszanek regulujących trawienie i leczących zaburzenia żołądkowe. Służą również do nadawania barwy niektórym lekom i mieszankom ziołowym. Niebieski barwnik jest wyodrębniany i używany w przemyśle kosmetycznym. Chaber stosowany zewnętrznie służy do przygotowania kąpieli leczących rany i owrzodzenia oraz jako składnik płynów do pielęgnacji włosów. Jest to doskonała roślina miododajna. Okres kwitnienia: VI-VIII Zbiór kwiatów: VI-VIII

lecz-106.jpg

KMINEK ZWYCZAJNY (Carum carvi L.) Kminek zwyczajny ...

KMINEK ZWYCZAJNY (Carum carvi L.) Kminek zwyczajny Roślina dwuletnia lub bylina z wrzecionowatym korzeniem, różyczką liści podwójnie pierzastych i rozgałęzioną łodygą, która kończy się baldachem złożonym. Kwiaty są białe lub różowawe. Owocem jest podwójna rozłupnia. Cała roślina pachnie aromatycznie. Kminek rośnie dziko w Europie i Azji. Jest także uprawiany zależnie od potrzeb lokalnych. Znany był już w starożytności jako roślina aromatyczna i dodatnio wpływająca na trawienie. Zbiera się owoce (Fructus Carvi). Uprawiając niewielką ilość kminku, ścina się dojrzałe baldachy lub całe rośliny i suszy się przed omłotem. Na dużych powierzchniach przeprowadza się zbiór maszynowo w optymalnej fazie dojrzałości. Owoce powinny być suche i składowane w suchym miejscu. Zawierają 3-7% olejku eterycznego (Oleum Carvi, w którego skład wchodzą m.in. karwon i limonen), a ponadto białka, skrobię, cukier, garbniki i olej tłusty. Kminek pobudza czynności przewodu pokarmowego, wpływa rozkurczająco na mięśnie gładkie i przeciwdziała tworzeniu się gazów w jelitach. Zapobiega też rozwojowi szkodliwej mikroflory i pasożytów jelitowych. Przyjmuje się sproszkowane owoce, ale można też je żuć; dawka dzienna wynosi ½-1 g. Można również przyrządzić odwar, biorąc łyżkę rozdrobnionych owoców na 1½ szklanki wody, i pić ¼-½ szklanki 2-3 razy dziennie. Kminek wzmaga również laktację. Używa się też olejku kminkowego w ilości 2-3 kropli na cukrze. Wyższe dawki są szkodliwe dla wątroby i nerek. Bardzo duże ilości kminku zużywa przemysł spożywczy. Okres kwitnienia: V-VI Zbiór owoców: VII-VIII (co 2-gi rok)

lecz-105.jpg

DZIEWIĘĆSIŁ BEZŁODYGOWY (Carlina acaulis L.) Dziewięćsi ...

DZIEWIĘĆSIŁ BEZŁODYGOWY (Carlina acaulis L.) Dziewięćsił bezłodygowy Jest to bylina o zredukowanej łodydze rosnąca na słonecznych zboczach, nieużytkach i łąkach. Łodyga jest tak skrócona, że koszyczek kwiatowy znajduje się pośrodku różyczki liści pierzastosiecznych, kolczastych, przylegających do ziemi. Owocem jest niełupka z puchem. Gatunek ten był używany od starożytności do leczenia wyprysków skórnych i wypędzania tasiemca, a później do leczenia dżumy. Obecnie ze względu na niszczenie stanowisk tej rośliny podlega ona u nas całkowitej ochronie. Zbiera się korzenie (Radix Carlinae), wyrywając je ręcznie, następnie czyści się je starannie, usuwa części zielone i suszy w suszami w temperaturze 35°C. Korzenie powinny być przechowywane w zamkniętych opakowaniach. Zawierają do 50% inuliny, olejek eteryczny i gorycze. Używa się korzeni jako środka moczopędnego, napotnego i przeciwgorączkowego. Skutecznie leczą zaburzenia w trawieniu, zwiększają apetyt, działają przeczyszczająco i przeciwrobaczycowo. Przygotowuje się odwar 2-5%, który naparza się przez 20 minut i pije 3 filiżanki dziennie. Ziółka działają również przeciwbakteryjnie. Można także przygotować kąpiel z korzeni: gotuje się je w rozcieńczonym occie lub winie i używa do obmywania skóry w przypadku zapalenia, grzybic i egzemy. W krajach południowych mięsiste dno koszyczka kwiatowego spożywane jest jako warzywo. Okres kwitnienia: VI-IX Zbiór korzeni: IX-XI

lecz-104.jpg

PAPRYKA ROCZNA (Capsicum annuum L.) Papryka roczna ...

PAPRYKA ROCZNA (Capsicum annuum L.) Papryka roczna Roślina roczna o łodydze wzniesionej i rozgałęzionej, liściach owalnych, błyszczących. W ich kątach znajdują się białe kwiaty na krótkiej szypułce. Wkrótce po kwitnieniu pojawia się jagoda czerwona, żółta lub zielona, zależnie od odmiany. Papryka pochodzi z rejonów tropikalnych i subtropikalnych Ameryki, skąd w XV w. sprowadzili ją do Europy Hiszpanie. Znaczenie farmaceutyczne mają odmiany z długimi, czerwonymi owocami o silnie palącym smaku. Dojrzałe owoce (Fructus Capsici) zbiera się ręcznie, poźniej pozostawia do zwiędnięcia i suszy na siatkach lub nawleczone na sznurek. Następną czynność, mielenie, trzeba wykonać bardzo ostrożnie, ponieważ pył papryki silnie drażni skórę i błony śluzowe. Owoce zawierają drażniący amid kapsaicynę, substancję oleistą kapsycynę, czerwone barwniki z grupy karotenów, witaminy C, B1, B2 i E, tłuszcze i inne substancje. Leki zawierające paprykę są stosowane przede wszystkim zewnętrznie; w aptekach znajdują się różne rodzaje wyciągów, nalewek, maści i plastrów, które rozszerzają naczynia krwionośne i powodują zaczerwienienie skóry oraz błon śluzowych. Stosuje się je głównie w przypadku bóli gośćcowych, rwy kulszowej i zapalenia opłucnej. Plastry mogą być również produkowane z innych gatunków papryki. Użyta doustnie papryka pobudza perystaltykę żołądkowo-jelitową i sprzyja wydzielaniu soku żołądkowego. Słodka papryka jest doskonałym warzywem zawierającym bardzo dużo witaminy C. Oba rodzaje papryki są powszechnie używane jako rośliny aromatycze i przyprawowe. Okres kwitnienia: VI-IX Zbiór owoców: VII-IX

lecz-112.jpg

kazenet