lecz-101.jpg

lecz-100.jpg

WRZOS ZWYCZAJNY (Calluna vulgaris L.) Wrzos zwyczajny ...

WRZOS ZWYCZAJNY (Calluna vulgaris L.) Wrzos zwyczajny Krzewinka lub krzew zimozielony, o gałązkach dołem rozesłanych i zakorzeniających się, gęsto pokrytych igiełkowatymi liśćmi. Drobne, różowolila kwiaty są zebrane w wielokwiatowe grona szczytowe. Owocem jest torebka. Jest to gatunek rozpowszechniony w strefie umiarkowanej, w Norwegii dochodzi do 71°30'. Rośnie na glebach kwaśnych, ubogich, na skałach, piaskach i torfowiskach, gdzie może tworzyć rozległe płaty. W celach leczniczych zbiera się kwiaty (Flos Callunae lub Flos Ericae) lub kwitnące ziele (Herba Callunae). Kwiaty zrywa się ręcznie, łodygi ścina na początku kwitnienia. Zebrane części schną łatwo w miejscu ocienionym i przewiewnym lub w suszami w temperaturze, która może dojść do 60°C. Ususzone części należy przechowywać w miejscu suchym i w ciemności. Zawierają one flawonoidy (m.in. kwercytrynę i mirycytrynę), garbniki, kwas krzemowy i inne substancje. Działają przeciwzapalnie (zwłaszcza na drogi moczowe) i moczopędnie, jak również uspokajająco. W mieszance z innymi ziołami wrzos stosuje się w przypadkach chorób przewodów moczowych. Jest środkiem pomocniczym w leczeniu chorób nerek i przerostu prostaty. Z kwiatów sporządza się odwar (2-3 tyżki kwiatów na 2 szklanki wody) i pije się 1/3-1/2 szklanki 2-3 razy dziennie. Podobne rezultaty w leczeniu uzyskuje się stosując niektóre gatunki z rodzaju Erica (E.herbacea). Oba gatunki są ozdobne i miododajne. Okres kwitnienia: VIII-X Zbiór kwiatu: VIII-IX Zbiór ziela: VIII-IX

lecz-104.jpg

PAPRYKA ROCZNA (Capsicum annuum L.) Papryka roczna ...

PAPRYKA ROCZNA (Capsicum annuum L.) Papryka roczna Roślina roczna o łodydze wzniesionej i rozgałęzionej, liściach owalnych, błyszczących. W ich kątach znajdują się białe kwiaty na krótkiej szypułce. Wkrótce po kwitnieniu pojawia się jagoda czerwona, żółta lub zielona, zależnie od odmiany. Papryka pochodzi z rejonów tropikalnych i subtropikalnych Ameryki, skąd w XV w. sprowadzili ją do Europy Hiszpanie. Znaczenie farmaceutyczne mają odmiany z długimi, czerwonymi owocami o silnie palącym smaku. Dojrzałe owoce (Fructus Capsici) zbiera się ręcznie, poźniej pozostawia do zwiędnięcia i suszy na siatkach lub nawleczone na sznurek. Następną czynność, mielenie, trzeba wykonać bardzo ostrożnie, ponieważ pył papryki silnie drażni skórę i błony śluzowe. Owoce zawierają drażniący amid kapsaicynę, substancję oleistą kapsycynę, czerwone barwniki z grupy karotenów, witaminy C, B1, B2 i E, tłuszcze i inne substancje. Leki zawierające paprykę są stosowane przede wszystkim zewnętrznie; w aptekach znajdują się różne rodzaje wyciągów, nalewek, maści i plastrów, które rozszerzają naczynia krwionośne i powodują zaczerwienienie skóry oraz błon śluzowych. Stosuje się je głównie w przypadku bóli gośćcowych, rwy kulszowej i zapalenia opłucnej. Plastry mogą być również produkowane z innych gatunków papryki. Użyta doustnie papryka pobudza perystaltykę żołądkowo-jelitową i sprzyja wydzielaniu soku żołądkowego. Słodka papryka jest doskonałym warzywem zawierającym bardzo dużo witaminy C. Oba rodzaje papryki są powszechnie używane jako rośliny aromatycze i przyprawowe. Okres kwitnienia: VI-IX Zbiór owoców: VII-IX

lecz-112.jpg

RUMIANEK BEZPROMIENIOWY (Chamomilla suaveolens) Rumiane ...

RUMIANEK BEZPROMIENIOWY (Chamomilla suaveolens) Rumianek bezpromieniowy Roślina jednoroczna o łodydze wzniesionej, bogato rozgałęzionej i gęsto ulistnionej. Liście są pierzastodzielne, siedzące, naprzemianległe. Koszyczki pojawiają się pojedynczo na szczytach rozgałęzień. Mają barwę zielonożółtą, dno stożkowate, puste, bez brzeżnych kwiatów języczkowatych. Owocem jest niełupka. Cała roślina ma przyjemny aromat. Gatunek ten pochodzi z Ameryki Północnej i Azji Wschodniej. Do Europy został sprowadzony dopiero w ostatnim wieku, do ogrodów botanicznych. Spotyka się go na przydrożach, podwórkach i odłogach. Zastępuje rumianek pospolity w chłodnych rejonach, gdzie ten gatunek nie rośnie. Zbiera się koszyczki (Flos Matricariae discoideae) w pełni rozwoju razem z bardzo krótką szypułką. Po wysuszeniu w miejscu cienistym w cienkich warstwach, których się nie przewraca, uzyskuje się przyjemnie pachnący surowiec, który należy przechowywać w zamkniętych pudłach. Zawiera on olejek eteryczny (w mniejszej ilości niż rumianek pospolity), garbniki, glikozydy i gorycz. Służy do tych samych celów co rumianek pospolity, ale ma mniejszą wartość leczniczą. Odwar jest środkiem pomocniczym przy leczeniu grypy (środek napotny), działa skutecznie w przypadku zaburzeń w trawieniu (środek dezynfekujący i wiatropędny) oraz wypędza pasożyty jelitowe. Odwar o dużym stężeniu służy do płukania jamy ustnej i do obmywania wyprysków skórnych oraz egzem. Okres kwitnienia: IV-VII Zbiór koszyczków: IV-VII

lecz-124.jpg

SZCZWÓŁ PLAMISTY (Conium maculatum L.) Szczwół plamisty ...

SZCZWÓŁ PLAMISTY (Conium maculatum L.) Szczwół plamisty Roślina dwuletnia o łodydze wzniesionej, bruzdowanej, rozgałęzionej, z fioletowymi plamami u nasady, z liśćmi naprzemianległymi, 2-3-krotnie pierzastymi. Ogonki liściowe tworzą błoniastą pochwę. Rozgałęzienia kończą się baldachami złożonymi, utworzonymi z drobnych, białych kwiatów. Owocem jest podwójna rozłupnia. Cała roślina jest silnie trująca. Gdy pociera się liście lub gdy roślina więdnie, wydziela się zapach mysi. Szczwół rośnie w zaroślach, ogrodach i na rumowiskach. Jego działanie znane było już w starożytności, a w Grecji antycznej wykorzystywany był do wykonywania wyroków śmierci (np. Sokrates, 399 r. p.n.e.). Zbiera się owoce (Fructus Conii). Po długim suszeniu przechowuje się je w szczelnym opakowaniu. Zbiór i późniejsze manipulacje trzeba przeprowadzać z największą ostrożnością, z daleka od innych roślin leczniczych. Szczwół zawiera głównie trujące alkaloidy (np. koniinę), olejek eteryczny i kwasy organiczne. Należy jednak podkreślić, że alkaloidy są substancjami lotnymi, toteż skutecmość surowca zmniejsza się z upływem czasu. Dawkowany przez lekarza szczwół znieczula nerwy czuciowe (jak nikotyna lub kurara) i łagodzi bóle mięśni wszystkich narządów. Jest również skuteczny w przypadku astmy. Natomiast w większej dawce powoduje bóle głowy, później - śmiertelne zatrucia. Służy do sporządzania maści lub czopków znieczulających bóle prostaty, działa skutecznie przeciw guzom i chorobom nerwowym. W Polsce nie jest stosowany. Okres kwitnienia: VI-IX Zbiór owoców: VIII-IX

lecz-117.jpg

WROTYCZ POSPOLITY (Chrysanthemum vulgare L.) Wrotycz po ...

WROTYCZ POSPOLITY (Chrysanthemum vulgare L.) Wrotycz pospolity Bylina o łodygach wzniesionych, kanciastych, liściach pierzastosiecznych, ciemnozielonych, naprzemianległych. Złocistożółte koszyczki skupione są w szczytowym baldachogronie. Owocem jest niełupka. Cała roślina pachnie kamforą, szczególne po ususzeniu. Wrotycz rośnie w Europie i Azji na łąkach, w sąsiedztwie dróg i na skrajach lasów, jest też uprawiany w ogrodach. Już w odległych czasach był używany do zwalczania pasożytów zewnętrznych i wewnętrznych człowieka oraz zwierząt. Zbiera się koszyczki (Flos Tanaceti) lub liście (Folium Tanaceti). Koszyczki uszczykuje się bez szypułki i suszy w miejscu cienistym i przewiewnym. Liście ścina się ręcznie. Suszy się je na siatkach, oddzielając starannie od innych surowców. Suche produkty są bogate w olejek eteryczny (do 1,5% Oleum Tanaceti), zawierający trujący tujon. W ich skład wchodzą również gorycze (m.in. tanacetyna), garbniki i kwasy organiczne. Są stosowane przeciw pasożytom jelit w postaci odwaru (łyżeczka do kawy na 2 filiżanki wody) pitego 3 razy dziennie. Używa się też sproszkowanych kwiatów w dawce dla dorosłych 5-10 g. Olejek otrzymany w drodze destylacji ze świeżych pędów ma to samo zastosowanie. Dawki muszą być ustalane bardzo ostrożnie, ponieważ nadmiar leku powoduje przekrwienie błon śluzowych macicy i nerek oraz uszkodzenie nerek i nerwów. W Polsce ze względu na dużą toksyczność, kwiat wrotyczu używany jest prawie wyłącznie do produkcji płynu przeciw wszawicy ("Artemisol"). Zapach suchego wrotyczu odstrasza owady, co wykorzystuje weterynaria. Okres kwitnienia: VII-IX Zbiór kwiatów: VIII-IX

lecz-114.jpg

KOMOSA PIŻMOWA (Chenopodium ambrosioides L.) Komosa piż ...

KOMOSA PIŻMOWA (Chenopodium ambrosioides L.) Komosa piżmowa Jest to jednoroczna roślina o łodydze czerwonawej, rozgałęzionej, z liśćmi lancetowatymi, naprzemianległymi. Liczne kwiaty zgrupowane są w kłębiki ułożone w pozorne grona szczytowe i kątowe. Owocem jest orzeszek. Cała roślina pachnie przyjemnie. Gatunek ten pochodzi z tropikalnych rejonów amerykańskich, skąd został sprowadzony do Europy w XVII wieku. Służył do sporządzania naparu przypominającego herbatę. Dla celów farmaceutycznych zbiera się ziele (Herba Chenopodii) zrywając ręcznie kwitnące wierzchołki pędów. Zbiór można powtarzać do 3 razy rocznie. Ziele trudno wysycha. Trzeba je rozłożyć cienką warstwą i często przewracać. Należy je przechowywać w zamkniętych pudłach, w ciemności. Surowiec zawiera olejek eteryczny, którego głównym składnikiem jest askarydol, a ponadto saponiny, garbniki i gorycze. Odwar pobudza trawienie i przemianę materii. Działa przeciwrobaczycowo, może być też użyty w przypadku bolesnego miesiączkowania, astmy, zaburzeń nerwowych i paraliżu niektórych narządów. Jednak najczęściej stosuje się olejek eteryczny otrzymany w drodze destylacji świeżych roślin, który jest używany przede wszystkim jako środek przeciw pasożytom jelitowym. Podobne zastosowanie znajduje w weterynari. Suszone rośliny i olejek w dużej dawce są trujące i mogą być używane tylko pod kontrolą lekarza. Okres kwitnienia: VI-IX Zbiór ziela: VI-IX

lecz-113.jpg

GLISTNIK JASKÓŁCZE ZIELE (Chelidonium majus L.) Glistni ...

GLISTNIK JASKÓŁCZE ZIELE (Chelidonium majus L.) Glistnik jaskółcze ziele Bylina rosnąca na całym świecie na śmietniskach, rumowiskach i w sąsiedztwie domostw, jako roślina ruderalna. Ma korzeń stożkowaty, łodygę rozgałęzioną, zakończoną luźnym baldaszkiem złożonym z żółtych kwiatów, pokrytą liśćmi naprzemianległymi, pierzastodzielnymi. Owocem jest wydłużona torebka zawierająca nasiona z mięsistym wyrostkiem. Mleczny sok rośliny ma barwę pomarańczową. Zawarta w nim chelidonina jest trująca - sok drażni skórę oczy. Zbiera się ziele (Herba Chelidonii)przed pełnym kwitnieniem. Zaleca się robić to w rękawiczkach. Ziele suszy się rozpostarte cienką warstwą na siatkach lub w suszami w temperaturze maksimum 35°C. Zawiera ono 0,3-0,7% alkaloidów (chelidoninę, chelerytrynę, sangwinarynę, berberynę i in.), kwasy i inne substancje. Chelidonina jest środkiem przeciwskurczowym i uśmierzającym bóle jelit i pęcherzyka żółciowego. Obniża również nieznacznie ciśnienie krwi. Alkaloidy działają także bakteriobójczo. Od pewnego czasu bada się skuteczność leków zawierających chelidoninę w leczeniu nowotworów złośliwych (chelidonina jest trucizną mitotyczną, wpływającą, jak kolchicyna, na podział komórek). Lecznictwo ludowe stosuje maść zawierającą chelidoninę do leczenia chronicznej egzemy. Odradza się usuwania brodawek za pomocą świeżego soku, gdyż jest to niebezpieczne. Leki zawierające chelidoninę wolno stosować tylko pod kontrolą lekarza. Okres kwitnienia: V-VIII Zbiór ziela: V-VII

lecz-109.jpg

CENTURIA POSPOLITA (Centaurium erythraea) Centuria posp ...

CENTURIA POSPOLITA (Centaurium erythraea) Centuria pospolita Roślina jednoroczna lub dwuletnia o łodydze wzniesionej, w górze rozgałęzionej. Liście w różyczce są jajowate, liście łodygowe siedzące, naprzeciwległe. Różowe kwiaty są zebrane w baldachogrono. Owocem jest torebka. Gatunek ten rośnie na słonecznych zboczach, łąkach i polanach. Zbiera się ziele (Herba Centaurii) w pełni kwitnienia. Ścina się łodygi około 5 cm nad ziemią, pozostawiając jedną czwartą roślin na nasiona. Ścięte części suszy się rozpostarte cienką warstwą w cieniu, przewracając je często, albo w suszami w temperaturze nie przekraczającej 40°C. Przechowuje się w miejscu suchym, ciemnym, w dobrze zamkniętym opakowaniu. Centuria jest ważną i bardzo poszukiwaną rośliną leczniczą. Zawiera przede wszystkim goryczowe glikozydy - gencjopikrynę i erytrocentaurynę, ślady olejku eterycznego i inne substancje. Gorycze drażnią zakończenia nerwowe brodawek smakowych języka, co powoduje obfitsze wydzielanie soku żołądkowego. Centuria stosowana jest w postaci: kropli - Tinctura amara, ziółek - Species amaricantes, Species stomachicae i in. Lecznictwo ludowe zaleca napar lub odwar w dawce: łyżeczka do kawy ziela na ¼ dm3 wody, pić rano na czcco i wieczorem. Używa się również nalewki alkoholowej (Tinctura Centaurii). Od pewnego czasu stosuje się coraz częściej centurię jako dodatek przy wyrobie win i likierów. Okres kwitnienia: VI-VII Zbiór ziela: VI-VIII

lecz-108.jpg

CENTURIA POSPOLITA (Centaurium erythraea) Centuria posp ...

CENTURIA POSPOLITA (Centaurium erythraea) Centuria pospolita Roślina jednoroczna lub dwuletnia o łodydze wzniesionej, w górze rozgałęzionej. Liście w różyczce są jajowate, liście łodygowe siedzące, naprzeciwległe. Różowe kwiaty są zebrane w baldachogrono. Owocem jest torebka. Gatunek ten rośnie na słonecznych zboczach, łąkach i polanach. Zbiera się ziele (Herba Centaurii) w pełni kwitnienia. Ścina się łodygi około 5 cm nad ziemią, pozostawiając jedną czwartą roślin na nasiona. Ścięte części suszy się rozpostarte cienką warstwą w cieniu, przewracając je często, albo w suszami w temperaturze nie przekraczającej 40°C. Przechowuje się w miejscu suchym, ciemnym, w dobrze zamkniętym opakowaniu. Centuria jest ważną i bardzo poszukiwaną rośliną leczniczą. Zawiera przede wszystkim goryczowe glikozydy - gencjopikrynę i erytrocentaurynę, ślady olejku eterycznego i inne substancje. Gorycze drażnią zakończenia nerwowe brodawek smakowych języka, co powoduje obfitsze wydzielanie soku żołądkowego. Centuria stosowana jest w postaci: kropli - Tinctura amara, ziółek - Species amaricantes, Species stomachicae i in. Lecznictwo ludowe zaleca napar lub odwar w dawce: łyżeczka do kawy ziela na ¼ dm3 wody, pić rano na czcco i wieczorem. Używa się również nalewki alkoholowej (Tinctura Centaurii). Od pewnego czasu stosuje się coraz częściej centurię jako dodatek przy wyrobie win i likierów. Okres kwitnienia: VI-VII Zbiór ziela: VI-VIII

lecz-107.jpg

CHABER BŁAWATEK (Centaurea cyanus L.) Chaber bławatek ...

CHABER BŁAWATEK (Centaurea cyanus L.) Chaber bławatek Roślina roczna o łodydze wzniesionej, rozgałęzionej i liściach równowąskich, naprzemianległych. Koszyczki kwiatowe z kwiatami brzeżnymi lejkowatymi, błękitnymi osadzone są na szczycie rozgałęzień. Owocem jest niełupka z puchem. Gatunek ten pochodzi z rejonów śródziemnomorskich, ale rozpowszechnił się na całym świecie wraz z uprawą zbóż. Jednakże od kilku lat staje się coraz rzadszy na skutek stosowania herbicydów. Do celów leczniczych zbiera się pojedyncze kwiaty wyskubane z koszyczka (Flos Cyani sine calice). Zrywa się je ręcznie podczas słonecznej pogody i suszy rozpostarte cienką warstwą na siatkach w miejscu cienistym, przewiewnym lub w suszarni w temperaturze nie przekraczającej 35°C. Należy je przechowywać w miejscu suchym, w ciemności. Kwiaty zawierają glikozydy antocyjanidowe, związek gorzki centaurynę i sole mineralne. Działają moczopędnie i pobudzają przemianę materii. Wchodzą w skład mieszanek regulujących trawienie i leczących zaburzenia żołądkowe. Służą również do nadawania barwy niektórym lekom i mieszankom ziołowym. Niebieski barwnik jest wyodrębniany i używany w przemyśle kosmetycznym. Chaber stosowany zewnętrznie służy do przygotowania kąpieli leczących rany i owrzodzenia oraz jako składnik płynów do pielęgnacji włosów. Jest to doskonała roślina miododajna. Okres kwitnienia: VI-VIII Zbiór kwiatów: VI-VIII

lecz-101.jpg

kazenet