Torquemada.jpg

Tomás de Torquemada (ur. w 1420 w Valladolid, zm. 16 września 1498 w Ávila) - hiszpański duchowny, dominikanin, w latach 1452-1474 przeor klasztoru w Segowii, w latach 1483 – 1498 Generalny Inkwizytor Kastylii, Walencji i Aragonii, doradca i spowiednik Izabeli I Katolickiej oraz Ferdynanda II Katolickiego.
Nominację na inkwizytora uzyskał 11 lutego 1482 roku. Wiosną następnego roku objął zwierzchnictwo nad wszystkimi trybunałami w Kastylii, a 17 października 1483 rozszerzono jego jurysdykcję także na Aragonię. W 1488 został przewodniczącym nowo utworzonej Rady Najwyższej i Generalnej Inkwizycji (zwanej potocznie Suprema), będącej najwyższym trybunałem inkwizycyjnym dla Hiszpanii i wchodzącej w skład Rady Królewskiej. Kilkakrotnie (1484, 1485, 1488, 1494 i 1498) wydawał tak zwane Instrukcje, które regulowały sposób działania trybunałów inkwizycyjnych. W dużej mierze powielały one dotychczasowe kościelne ustawodawstwo antyheretyckie, zawierały jednak także kilka rozwiązań nowatorskich, m.in. przyznawały oskarżonemu prawo do korzystania z usług obrońcy. Dopuszczały stosowanie tortur, zwracały jednak uwagę na konieczność humanitarnego obchodzenia się z więźniami. W świetle zachowanej dokumentacji ocenia się, że za czasów Torquemady tortury były stosowane sporadycznie, choć wynikało to raczej z faktu, że obfitość zeznań uzyskiwanych w trakcie tzw. "okresów łaski" w zupełności wystarczała do skazywania podejrzanych, czyniąc zbędnym uciekanie się do drastyczniejszych środków.
Torquemada, sam prowadzący ascetyczny tryb życia i wydający spore sumy (m.in. z majątków skonfiskowanych skazańcom) na cele religijne i charytatywne, zachęcał inkwizytorów do prowadzenia skromnego trybu życia i ograniczenia liczby personelu pomocniczego do niezbędnego minimum, zwalczał też nadużycia i korupcję wśród podległych mu urzędników. Równocześnie jednak był zwolennikiem bezkompromisowej walki z "kryptojudaizmem" oraz wyeliminowania z Hiszpanii religii żydowskiej. W 1490 objął osobistym nadzorem proces przeciwko grupie Żydów oraz żydowskich konwertytów, oskarżonych o bluźnierstwa, kradzież hostii i mord rytualny. Zarzuty opierały się na dość słabych dowodach, mimo to po upływie roku wszystkich oskarżonych uznano za winnych i spalono na stosie, a sam proces wykorzystano do antyżydowskiej nagonki, która walnie przyczyniła się do wydania dekretu o wygnaniu Żydów z Hiszpanii w 1492 roku. Sam Torquemada był zresztą jednym z inicjatorów tego dekretu.
Współcześnie szacuje się, że do roku 1530 w całej Hiszpanii inkwizycja spaliła na stosie nie więcej niż 2000 osób.