krzyz.jpg

Wstęp

Liturgia Wielkiego Postu przygotowuje wiernych na obchody Zmartwychwstania Pańskiego, aby mogli przeżywać je radośnie z oczyszczoną duszą i ożywioną wiarą.

Pierwsza wiadomość o istnieniu Wielkiego Postu pochodzi z II wieku przed Chrystusem. Pisze o tym starożytny pisarz Tertulian (+ ok. 240). Już wówczas wierni przez dwa dni przygotowywali się na obchody Paschy Chrystusa. Św. Ireneusz (+ ok. 202) podaje, że za jego czasów zwyczaj ten istniał również w Galii, gdzie ku czci 40-dniowego postu Pana Jezusa przeżywano post 40-godzinny (w Wielki Piątek i w Wielką Sobotę).

W III w. jak pisze Dionizy Al przygotowania te trwały już tydzień.

Post 40-dniowy wprowadzono na początku wieku IV na pamiątkę postu Jezusa Chrystusa.

Przykład czterdziestodniowego postu dał Chrystus Pan (Mt 4,2), a także Mojżesz (Wj 34,28) i Eliasz (l Kil 19,8). Pod ich wpływem Wielki Post stał się czasem ożywionej modlitwy, pokuty, dzieł miłosierdzia, walki z grzechem oraz pogłębiania życia religijnego.

W VI w. w Rzymie post rozpoczynał się 6 tygodni przed Wielkanocą. Po odliczeniu niedziel, w które nigdy nie poszczono, okazało się jednak, że jest zaledwie 36 dni postnych. Dlatego właśnie w VII wieku dodano dni, których brakowało i wyznaczono Środę Popielcową jako początek okresu Wielkiego Postu.

Św. Leon Wielki (+ 361r.) pouczał, że: „Modlitwą utrzymuje się wiarę nieskażoną, postem niewinne życie, jałmużną ducha miłości”. Jest to program wielkopostnej pracy nad sobą.

Obecnie Wielki Post rozpoczyna się Środą Popielcową i trwa czterdzieści dni.

„Boże, Ty pozwalasz twoim wiernym, co roku z oczyszczoną duszą radośnie oczekiwać świąt wielkanocnych, aby gorliwie oddając się modlitwie i dziełom miłosierdzia, przez uczestnictwo w sakramentach odrodzenia osiągnęli pełnię dziecięctwa Bożego”.




Post dla chrześcijanina

Co to jest post?

Przede wszystkim jest to powstrzymywanie się od jedzenia niektórych potraw. Post to także rezygnowanie z wielu przyjemności, m.in. z telewizji czy gry na komputerze.



Po co mamy pościć?

Post uczy panowania nad naszymi zachciankami. W ten sposób ćwiczymy swoją wolę, wyrabiamy sobie naszą dyscyplinę wewnętrzną. Post jest czasem naprawy i wyrównywania krzywd wyrządzonych Bogu, ludziom i sobie. Jest także dowodem, że nasze nawrócenie jest szczere.



Jak możemy wynagrodzić krzywdy przez post?

To proste. Na przykład postanawiamy nie jeść czekolady w Wielkim Poście. Czasami jednak odczuwamy ochotę, żeby po nią sięgnąć. Wtedy może być nam smutno, odczuwamy pewien wewnętrzny ból. I to nasze małe cierpienie możemy ofiarować Bogu, jako wynagrodzenie za nasze grzechy czy w intencji osoby przez nas skrzywdzonej. Jednocześnie uczymy się panować nad swoimi zachciankami. Stajemy się bardziej dojrzali w wierze, bo potrafimy odmówić sobie czegoś w imię miłości do Boga. Ale Jezus uczył nas kochać każdego człowieka, bo On sam mieszka w ludzkim sercu. I wtedy, kiedy zobaczymy kogoś potrzebującego pomocy albo jeśli ktoś nas poprosi o cokolwiek - będziemy na tyle silni duchowo, że zostawimy to, co w danej chwili będziemy robić, i z pewnością uczynimy dobry uczynek.



Jakie są przepisy dotyczące postu chrześcijanina?

1.Wstrzymanie się od pokarmów mięsnych obowiązuje:

a) we wszystkie piątki w roku,

b) 24 grudnia,

c) w Środę Popielcową.

Nie ma obowiązku wstrzemięźliwości, jeżeli w piątek wypadnie święto nakazane lub uroczystość.



2. Wstrzymanie się od pokarmów mięsnych i zachowanie postu ilościowego obowiązuje:

a) w Środę Popielcową,

b) w Wielki Piątek.

Wstrzymanie się od pokarmów mięsnych obowiązuje wiernych, którzy ukończyli 14 rok życia, natomiast post ścisły tych, którzy ukończyli 18 rok życia, a nie rozpoczęli 60-tego.



3.Wolni są od obowiązku wstrzymania się od potraw mięsnych w piątki:

a) wszyscy, którzy stołują się w zakładach zbiorowego żywienia, w których nie są przestrzegane kościelne przepisy postne,

b) wszyscy, którzy nie mają możliwości wyboru potraw, a muszą spożywać to, co jest dostępne do spożycia.

Dyspensa nie dotyczy Środy Popielcowej, Wielkiego Piątku i Wigilii Bożego Narodzenia.

Wierni korzystający z dyspensy powinni pomodlić się w intencji Ojca Świętego oraz złożyć drobną ofiarę do skarbonki z napisem „Jałmużna postna”, albo częściej spełniać uczynki miłosierdzia chrześcijańskiego.





Środa Popielcowa



Środa Popielcowa rozpoczyna okres Wielkiego Postu - czas rozważania Tajemnicy Męki i Śmierci Chrystusa, czas dany nam dla lepszego przygotowania się do obchodów corocznej pamiątki Zmartwychwstania Chrystusa.

W tym dniu każdy z nas zostaje podczas mszy św. posypany popiołem, na znak podjęcia wielkopostnej pokuty i nawrócenia.

Pan Bóg przypomina o tym przez proroka Joela: „Nawróćcie się do Mnie całym swym sercem, przez post i płacz, i lament. Rozdzierajcie jednak serca wasze, a nie szaty! Nawróćcie się do Pana Boga waszego! On bowiem jest łaskawy, miłosierny, nieskory do gniewu i wielki w łaskawości, a lituje się na widok niedoli” (Jl 2, 12-13).

Tekst ten mówi nie tylko o potrzebie nawrócenia i pokuty, ale także o niezmierzonym miłosierdziu Boga i Jego gotowości do przebaczenia. Pełne ufności zwrócenie się ku Bogu, który kocha grzesznika, jest już odwróceniem się od zła, a na pewno jest początkiem nawrócenia.

Obrzęd poświęcenia i nałożenia na głowę popiołu w Środę Popielcową łączy dwie różne tradycje istniejące w pierwszych wiekach chrześcijaństwa.

Od najdawniejszych czasów praktykowany byt w Kościele zwy­czaj nakładania na publicznych grzeszników pokuty. Od VII wieku miał on miejsce w środę poprzedzającą pierwszą niedzielę Wielkiego Postu. Za ciężkie grzechy zwłaszcza publiczne, jak odstępstwo od wiary, świadome zabójstwo, złamanie przysięgi małżeńskiej (cudzołóstwo), obowiązywała publiczna pokuta. Pokutnicy zbierali się w świątyni, oskarżali się wobec zebranych ze swoich win, przywdziewali włosiennice, a kapłani posypywali ich głowy popiołem. Po odmówieniu odpowiednich modlitw biskup (lub w jego imieniu kapłan) mówił do nich: „Oto wypędzamy was teraz z obrębu kościoła z powodu grzechów i zbrodni waszych” i wyprowadzał ich ze świątyni. To wyprowadzenie pokutników poza mury świątyni miało być ostrzeżeniem dla pozostałych wiernych i podkreślało prawdę, że grzech ciężki nie tylko obraża Boga, ale wyklucza ze społeczności Kościoła.

Uroczyste pojednanie pokutników z Bogiem i Kościołem następowało w godzinach porannych w czasie Mszy św. w Wielki Czwartek.

Od X wieku praktyka pokuty publicznej zaczyna powoli zanikać. W liturgii pozostał po niej tylko obrzęd posypania głów popiołem. Papież Urban II (+1099) polecił nakładać popiół na głowę wszystkich wiernych, aby przypomnieć im o kruchości życia ludzkiego, przemijaniu, potrzebie pokuty i nawrócenia.

Przy posypywaniu głów popiołem kapłan może używać zamiennie jednej z dwóch formuł.

Pierwsza, dawna, ale wciąż jeszcze używana, wzięta jest z Księgi Rodzaju i brzmi: „Pamiętaj człowieku, że prochem jesteś i w proch się obrócisz” (Rdz 3,19).

Druga formuła, nowa, ma wyraźnie aspekt duszpasterski. Została wypowiedziana przez samego Jezusa Chrystusa: „Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię” (Mk 1, 15).

Bóg nie chce śmierci grzesznika, ale żeby się nawrócił i żył. Nawrócić się - znaczy wyrzucić grzech z myśli i z serca i wrócić do Boga. Oznacza to również stałą pamięć, że Bóg zawsze jest gotowy przebaczyć, bo jest bogaty w miłosierdzie. W akcie przebaczenia objawia się najpełniej Jego miłosierna miłość do człowieka.

Każda z tych formuł ma swoją wymowę. Pierwsza - dosadna, uczy realizmu i zmusza do refleksji nad życiem człowieka. Druga - zachęca do prawdziwej pokuty i odmiany życia w duchu Ewangelii. Obrzęd posypania głów popiołem rozpoczyna wielkie dzieło odnowy życia.

W symbolice chrześcijańskiej popiół jest obrazem ułomności i przemijania człowieka. Popiół ze Środy Popielcowej, którym zostaną nam posypane głowy, pochodzi z gałązek palmowych z Niedzieli Palmowej poprzedniego roku. Popiół jest także znakiem żałoby i pokuty. Posypywanie głów popiołem wyraża żal i skargę, smutek i skruchę. Przyjęcie popiołu na swoją głowę oznacza, że człowiek wyraża przed Bogiem żal z powodu wielu sytuacji, w których wybrał zło zamiast dobra. Oznacza ono także chęć zmiany swojego postępowania, a więc nawrócenie. Jest to wyraz prośby Boga o miłosierdzie nad nami.





Zwyczaje Wielkiego Postu



W Środę Popielcową kapłan posypując głowy popiołem przypomina: „Pamiętaj człowiecze, żeś jest prochem i w proch się obrócisz”; „Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię”. Już pierwszy dzień Wielkiego Postu przypomina wiernym potrzebę zadumy nad sobą. W miarę zbliżania się Wielkanocy spotykamy następujące zwyczaje ludowe:

W połowie Wielkiego Postu ze śpiewem obnoszono po domach gałąź świerkową, znak nadchodzącej wiosny. W przesileniu zimy i wiosny spotyka się też zwyczaj topienia Judasza, które w wymowie jest podobne do topienia Marzanny, znak radości i przezwyciężania złych mocy zimy.

Niedziela Palmowa była zawsze dniem poświęcania palm. Aby dom chronić przed piorunami, zwyczaj kazał nowopoświęconą palmę kłaść pod dach. Dla zapobieżenia kaszlom i chorobom gardła, połykano poświęcone bazie z palmy. W Niedzielę Palmową zatykano także gałązki palmowe na polach, dla obrony przed szkodnikami, gradobiciem i suszą.

W Wielki Czwartek istniał zwyczaj umywania nóg dwunastu starcom. Czynili to królowie polscy, biskupi i magnaci. Klękali przed starcami i umywali im stopy. W liturgii Wielkiego Czwartku tradycja ta zachowała się do dzisiaj.

W Wielki Piątek - dzień powagi i skupienia - panował zanikły już zwyczaj uderzania domowników rózgą przez głowę rodziny, dla upamiętnienia biczowania Chrystusa. Nazywało się to: Boże rany. Wielki Piątek to również dzień odwiedzania Bożych Grobów.

W Wielką Sobotę przynoszono - i tak czyni się nadal w naszych czasach - do poświęcenia różne potrawy, a głównie chleb, mięso, wędliny, jajka, sól, spożywane przy stole wielkanocnym. Był też zwyczaj poświęcania wszystkich artykułów spożywczych.





Niedziela Palmowa



O uroczystym wjeździe Pana Jezusa do Jerozolimy piszą wszyscy czterej Ewangeliści. Świadczy to o tym, jak wielką rangę przywiązują do tego wydarzenia z życia Jezusa. Chrystus poleca uczniom swoim przyprowadzić oślicę z oślęciem i wskazuje dokładnie, gdzie są zwierzęta. Wsiada na oślę i z Góry Oliwnej udaje się do Jerozolimy, aby wypełniło się proroctwo Zachariasza: „Oto Król twój idzie do ciebie, sprawiedliwy i zwycięski. Pokorny - jedzie na osiołku, na oślątku, źrebięciu oślicy” (Za 9,9). Na Jego widok wielka rzesza wyszła Mu naprzeciw, obcinano gałązki drzew i rzucano na drogę, którą miał Chrystus przejeżdżać. Rozentuzjazmowany tłum kładł szaty pod nogi zwierzęcia i wołał: „Hosanna Synowi Dawida! Błogosławiony Ten, który przychodzi w imię Pańskie!” (Mt 21, 9).

Kiedy byli już blisko miasta, Pan Jezus zapłakał nad nim, przepowiadając, że nie pozostanie w nim kamień na kamieniu, bo nie poznało czasu swojego nawiedzenia (por. Łk 19, 41-44). Kiedy Chrystus znalazł się w świątyni, uzdrowił wielu chorych. Tam też podeszły dzieci i ogarnięte ogólnym entuzjazmem zaczęły wołać: „Hosanna!”. Gdy zaś zarzut czynili Mu z tego powodu Żydzi, wtedy Chrystus Pan przypomniał im proroctwo Psalmu:, ,Czy nigdy nie czytaliście: „Z ust niemowląt i ssących zgotowałeś sobie chwałę?” (Mt 21, 16). Tymczasem zapadł wieczór i Jezus, widząc, że „pora była już późna, wyszedł razem z Dwunastoma do Betanii” (Mk 11, 11).

Jak widzimy, centralnym momentem Niedzieli Palmowej jest uroczysty wjazd Jezusa do Jerozolimy. Na jego pamiątkę, już w IV wieku powstał w Jerozolimie zwyczaj, że w ten dzień patriarcha otoczony tłumem radośnie pokrzykującym wsiadał na oślę i wjeżdżał na nim z Góry Oliwnej do miasta. Zwyczaj ten od VI w. stał się na długo powszechną praktyką w całym Kościele. Zwyczaj poświęcania palm wprowadzono do liturgii dopiero w wieku XI.

Procesja z palmami ma charakter triumfalny. W wielu parafiach i miejscowościach dzieci, młodzież i dorośli przygotowuj ą własnoręcznie wykonane piękne palmy. Procesja z palmami przypomina, że Chrystus wkraczał do Jerozolimy jako jej Król i Pan. Przez to Kościół chce podkreślić, że chociaż Chrystus za kilka dni podejmie drogę krzyżową zakończoną okrutną śmiercią, to jednak nigdy nie pozbawi się swojego majestatu królewskiego i prawa do panowania. Dla wszystkich uczestniczących w procesji jest to kolejna okazja do przypomnienia, że Jezus umiera za grzechy każdego człowieka, za moje grzechy, że jest On moim Panem, Królem i Zbawicielem.