Grangia cysterska4.jpg

Winnica (woj. dolnośląskie)
Razem z pobliską starszą wsią Słup, już od 1177 r. były własnością klasztoru lubiąskiego. W 1202 r. książę Henryk Brodaty nadaje Słupowi "leśnickie" prawa targowe i funduje oddzielną grangię (folwark) - Winnicę. Wkrótce, w 1217 r., powstaje cała osada wiejska, zakupiona od księcia Bolesława Lii przez opata Rudolfa w 1316 r. Podczas wojen husyckich w XV w., Słup i Winnica zostają spalone. Ponowny rozkwit grangii następuje w XVII i XVIII w. za sprawą opatów Nitschego (1669-1696) i Brzucha (1696-1729), dzięki którym powstały nowe zabudowania dworskie a Winnica stała się prepozyturą klasztoru lubiąskiego. Ten wzrost znaczenia potwierdzać może nazwanie Winnicy gminą w dokumencie z 1784 r. Po sekularyzacji dóbr zakonnych w 1810 r., folwark prowadzi przez dwa lata proboszcz a następnie kupuje go kancelista lubiąski Carl Josef Otto. W pot. XIX w. przechodzi na własność księżnej Marii Luizy Pauliny Hohenzollern-Hechigen mając w swoim składzie pałac z parkiem, część gospodarczą, kuźnię, dwa młyny wodne, cegielnię, browar i gorzelnię. Winnicka grangia lokowana była - zgodnie z najstarszą zakonną tradycją - w dolinie rzeki, tu - Nysy Szalonej, na płaskim terenie, ale w pobliżu lasów i wzgórz, na których można było uprawiać winorośl. Zapewne ta roślina data nazwę miejscowości. Do dziś zachował się kamienny mur okalający teren folwarku od pd., wsch. i częściowo pn., i dzielący go na dziatki. Istnieją również zabudowania mieszkalne i gospodarcze, z których na uwagę zasługują: cenobia - dom zakonników z XVIII w. (obecnie w ruinie), budynek gospodarczy (stajnie, obory), budynek mieszkalny, kuźnia na oktogonalnym planie, ruiny ogrodowego belwederu.(krotoszyce.pl)