we_dwoje_1_9964.jpg

Według chińskiej legendy, historia herbaty zaczęła się odkryciem dobroczynnych właściwości herbaty przez cesarza Szen Nung, człowieka uczonego i zamiłowanego zielarza, który ze względów higienicznych pijał wyłącznie przegotowaną wodę. Podobno pewnego dnia w 2737 roku p.n.e., kiedy Szen Nung zażywał wypoczynku pod drzewem dzikiej herbaty. Lekki wiatr poruszył gałęziami i kilka listków spadło do wody, którą sobie cesarz gotował. Napój jakiego w efekcie skosztował, wydał mu się wspaniale ożywczy i pokrzepiający; w ten właśnie sposób została “odkryta” herbata.


Inna legenda głosi, że herbata została odkryta w Indiach za sprawą buddyjskiego mnicha Bodhidharmy. Przez siedem lat w pokucie za swoje grzechy mnich ów nie spał i oddawał się medytacjom. Ostatniego dnia oczy same mu się zamykały i nie był już w stanie zachować jasności umysłu. Wtedy zaczął żuć liście z rosnących nieopodal krzewów. Znużenie go opuściło i mógł dotrzymać złożonej przysięgi. Jakkolwiek by nie było, Chińczycy strzegli przez lata swojej tajemnicy, jak przyrządzać doskonały napój. W VIII wieku chiński poeta Lu You napisał Świętą Księgę Herbaty. Opisał w niej krzew herbaciany, narzędzia do zbioru i selekcji liści, przybory do ceremonii przyrządzania i picia herbaty. Księga zawierała również spis plantacji i wielbicieli tego napoju. Z kolei cesarz Huizong zamiast sprawom politycznym państwa poświęcił się kaligrafii, malarstwu i… pisaniu „Rozprawy o Herbacie”. Naturalnie nie sposób stwierdzić czy Szen Nung lub buddyjski mnich rzeczywiście istnieli, czy też są postaciami legendarnymi. Pierwsza zanotowana wzmianka o roślinie herbacianej pojawiła się dopiero w III wieku p.n.e., kiedy to słynny chiński lekarz zalecił ją jako środek wzmagający koncentrację i bystrość, a pewien generał napisał do swego bratanka z prośbą o przesłanie mu “prawdziwej herbaty”, ponieważ czuje się stary i przygnębiony. Ale nawet pojawienie się nazwy “herbata” powoduje pewne zamieszanie, ponieważ tym samym chińskim znakiem określano zarówno herbatę, jak mlecz; jedyną różnicę stanowiła odmienna wymowa, gdyż jeden z cesarzy z dynastii Han rozkazał gdzieś pomiędzy 206 rokiem p.n.e. a 220 rokiem p.n.e., żeby w przypadku herbaty znak wymawiany był tsa. Od VIII wieku herbata miała już swój własny, indywidualny znak.


Do III wieku n.e. napój herbaciany, traktowany jako lek lub środek wzmacniający, sporządzany był ze świeżych zielonych liści, jakich dostarczały dzikie drzewa herbaciane. Aby jednak dorównać podażą rosnącemu stale popytowi oraz zapewnić sobie regularne zbiory, rolnicy zaczęli sadzić na swoich poletkach krzaki herbaciane i z czasem rozwinął się system suszenia liści i przetwórstwa. Popularność herbaty wzrosła gwałtownie w ciągu IV i V wieku na terenie całych Chin, powstały też nowe plantacje na wzgórzach ciągnących się wzdłuż doliny rzeki Jangcy. Kupcy herbaciani bogacili się, a garncarze, handlarze srebrem i złotnicy zaczęli sprzedawać kosztowne, eleganckie zastawy do herbaty, które niebawem stały się symbolem bogactwa i statusu właścicieli.


Barwne lata dynastii Tang (618-906 n.e.) są często określane jako “złoty wiek” herbaty, która przestała służyć wyłącznie jako lek wzmacniający; z czasem zaczęto ją pić dla przyjemności, a także dla jej właściwości orzeźwiających. Kroniki japońskie odnotowują, że w roku 729 cesarz Szomu ugościł herbatą w swoim pałacu stu buddyjskich mnichów. Liście do sporządzenia naparu pochodziły niewątpliwie z Chin, ponieważ w owym czasie w Japonii nie istniały uprawy herbaty. Przyjmuje się, że pierwsze nasiona rośliny herbacianej zostały przywiezione do Japonii przez Dengyo Daishi, mnicha, który spędził dwa lata (803 – 805) na studiach w Chinach. Po powrocie do kraju zasiał przywiezione ziarno na terenach klasztornych, a w pięć lat później podał herbatę wyprodukowaną z pierwszych zbiorów cesarzowi Saga. Jak głosi wieść, cesarz zasmakował tak w tym napoju, że rozkazał rozpocząć uprawę herbaty w pięciu prowincjach otaczających stolicę.


Nie jest całkowicie jasne, kto ponosi odpowiedzialność za przywiezienie po raz pierwszy herbaty na wybrzeża europejskie w początkach XVII wieku – Holendrzy czy Portugalczycy. Portugalskie statki płynęły z chińską herbatą do Lizbony, skąd holenderskie Towarzystwo Wschodnioindyjskie rozprowadzało towar do Holandii, Francji i portów bałtyckich. W Holandii herbata weszła w użycie we wszystkich klasach społecznych i holenderskie spółki dostarczały jej także do Włoch, Francji, Niemiec i Portugalii. W Rosji herbata pojawiła się po raz pierwszy w 1618 roku, jako dar od Chin dla cara Aleksandra. W Wielkiej Brytanii herbata oficjalnie pojawiła się w Londynie w 1658 roku.