83004.jpg

Dian Fossey (ur. 16 stycznia 1932 w San Francisco, zm. 27 grudnia 1985 w Karisoke Research Center, Rwanda) – amerykańska prymatolog, specjalistka w dziedzinie etologii, badaczka goryli górskich. Dian Fossey podjęła wieloletnią pracę badawczą nad gorylami górskimi w lasach Rwandy, pod opieką światowej sławy kenijsko-angielskiego archeologa i paleontologa Louisa Leakeya, który był też promotorem badań Jane Goodall nad szympansami i Birute Galdikas nad orangutanami. Fossey zdobyła w 1954 roku dyplom wyższej uczelni w dziedzinie terapii zawodowej na San Jose State College (obecnie San Jose State University). Początkowo pracowała w szpitalu w Kentucky, ale w 1963 roku zdobyła fundusze na podróż do Afryki, gdzie spotkała dr. Leakeya i po raz pierwszy zobaczyła górskie goryle. Po krótkim okresie pracy w Kongo, ze względu na niebezpieczną sytuację w kraju przeniosła się do Rwandy.


Tu na terenie Wulkanicznego Parku Narodowego, na przełęczy między szczytami Karasimbi (4507 m. n.p.m.) i Visoke (3711 m n.p.m.) zakłada w 1967 r. ośrodek badawczy, który nazywa Karisoke Research Centre. Tam przez następne lata w ekstremalnie trudnych warunkach, zmagając się z chorobami, brakiem prowiantu prowadzi codzienne obserwacje goryli. Warunki jakie tu panują są na tyle trudne, że większość odwiedzających ją studentów rezygnuje z badań po krótkim czasie. Jej obserwacje przynoszą wiele odkryć, stwierdza na przykład, że samice przenoszą się między rożnymi haremami dobrowolnie, jednak czasem są porywane. Odkryła też m. in. że samice preferują samce samotniki, bo zajmują wtedy najwyższą pozycję w tworzonym przez niego haremie. To dzięki jej obserwacjom zmienia się postrzeganie goryli, ludzie wychowani na King-Kongu coraz rzadziej widzą w gorylach agresywne bestie, zaczynają za to dostrzegać problemy ich ochrony. Trzeba przyznać że w znacznym stopniu przyczynił się do tego także Bob Campbell – brytyjski filmowiec dokumentalista, który w latach 1967-72 współpracując z Fossey filmował goryle.


Fotografia przedstawiająca goryla, który z własnej woli dotyka Fossey przeszła do historii nie tylko jako zarejestrowany pierwszy pokojowy kontakt miedzy dzikim gorylem a człowiekiem, ale także jako przedstawiająca prawdziwa, spokojną naturę tych zwierząt.


Filmy i zdjęcia Boba Campbella, który przez trzy lata towarzyszył badaczce ukazały się w National Geographic przyniosły Fossey sławę nie tylko jako badaczce zachowania zwierząt ale także jako niezłomnej obrończyni ich praw. Praktycznie dopiero po publikacjach w National Geographic świat dowiedział się o gorylach górskich i potrzebie ich ochrony.


W 1983 roku ukazuje się książka “Goryle we mgle” (Gorillas in the Mist). Ten swego rodzaju pamiętnik Fossey staje się światowym bestsellerem, docenionym także przez świat nauki. Kilka miesięcy przed śmiercią Fossey sprzedała Universal Studio prawa do ekranizacji książki za 1 000 000$, zastrzegając w kontrakcie, że pieniądze te jak i procent z zysków maja być przeznaczone na zwalczanie kłusownictwa. Ekranizacja książki stała się równie głośna jak pierwowzór, po raz kolejny przypominając światu o gorylach i kłusownictwie. Oprócz książki Fossey opublikowała kilkanaście artykułów o zachowaniu się goryli, szereg zagadnień tam przedstawionych było opartych o jej pionierskie badania.


Dzięki staraniom Fossey popierającej czynną ochronę granica Wulkanicznego Parku Narodowego została przesunięta z 3000 m. n.p.m. na 2500 m. n.p.m., ponadto obiekt ten znalazł się na liście światowego dziedzictwa UNESCO. Fossey zawsze popierała czynną ochronę czego dowodem były organizowane przez nią patrole antykłusownicze czy staranie o ograniczenie ruchu turystycznego. Sprzeciwiała się także działalności ogrodów zoologicznych, na zamówienie których odławiano młode goryle. Jak udowodniła przy każdej tego typu akcji rozbijane są haremy i ginie wiele dorosłych zwierząt, co stoi w jawnej sprzeczności z hasłami głoszonym i przez ZOO o ochronie gatunkowej. Udowodniła ponadto, że wiele z odłapanych zwierząt nie przeżywa transportu a w niewoli żyje znacznie krócej niż w naturze. Praca Fossey zaowocowała powstaniem fundacji The Dian Fossey Gorilla Fund International, która przyjęła na siebie zadanie ochrony zagrożonego gatunku.


W 1985 roku Dian Fossey została znaleziona martwa w swoim górskim domu w prowincji Ruhengeri - zlecenie morderstwa przypisuje się obecnie byłemu gubernatorowi prowincji Ruhengeri, Protais Zigiranyirazo, znanemu później z utworzenia szwadronów śmierci, które doprowadziły do zagłady ok. 800 tys. mieszkańców Rwandy.