SF14-4197xrybna.jpg

Święta Narodzenia Pańskiego w Polsce mają niezwykły wymiar duchowy, wciąż potrafiący się oprzeć konsumpcyjnemu charakterowi współczesnego świata. Na szczególną atmosferę tego okresu składają się zarówno znaczenie Bożego Narodzenia w kościele katolickim, jak i cechy narodowe.


Polskie tradycje i obyczaje świąteczne różnią się nieco od tradycji popularnych w innych krajach. Nie bez powodu niemal każdy, kto spędzał święta w Polsce, nie potrafi potem z niczym porównać specyficznej atmosfery i wyjątkowej odświętności, która towarzyszy u nas Bożemu Narodzeniu. Niektóre obyczaje w ogóle nie mają swoich odpowiedników, inne właściwe są tylko niektórym "bratnim" narodom słowiańskim (dzielenie się chlebem przez Łemków i Ukraińców, kolędowanie wśród Słoweńców). To one właśnie stanowią o wyjątkowości tego okresu w Polsce. W wigilię dzieci wypatrują na niebie pierwszej gwiazdki. Kiedy ją zobaczą, cała rodzina zasiada do uroczystej wieczerzy.


Na pamiatkę narodzenia Jezusa w stajence kładzie się pod obrus sianko. Na stole stawia się zawsze jedno nakrycie więcej dla niespodziewanego gościa. Przed kolacją wszyscy dzielą się opłatkiem i składają sobie życzenia, zapominając o wcześniejszych kłótniach i nieporozumieniach. Jest to bardzo wzruszająca chwila.


W polskiej tradycji przygotowania Bożego Narodzenia rozpoczynają się adwentem. Jest w kalendarzowym cyklu okres szczególny - kulminacja wszystkich oczekiwań i nadziei - A D W E N T, okres czterech tygodni poprzedzających Boże Narodzenie, rozpoczynający się w niedzielę między 27 listopada, a 3 grudnia. Wymownym symbolem Adwentu jest wieniec i świeca adwentowa. Adwent to czas wyciszenia i oczekiwania. To czas przygotowania do uroczystości Świąt Bożego Narodzenia. Rozpoczyna się też nowy rok liturgiczny. Do najstarszych i najpiękniejszych polskich tradycji adwentowych należą znane w Polsce od XIII wieku roraty - odprawiana przed świtem msza wotywna. Adwent kończy się wigilią Bożego Narodzenia.


Okres świąt kończy się 6 stycznia, w dniu Trzech Króli. W czasie świąt dzieci przebrane za diabły, anioły, pasterzy obchodzą domy i śpiewają kolędy. Dostają za to drobne pieniądze i słodycze. Jeśli jest dużo śniegu, można urządzić wspaniały kulig z pieczeniem kiełbasek na ognisku i śpiewami.


Wigilia (łac. czuwanie, straż) którą znamy, wywodzi się z pierwszych wieków chrześcijaństwa, choć być może jej korzenie sięgają o wiele głębiej, bo pierwowzorów zwyczaju dopatrywać się można już w epoce kamiennej, gdy czczono przesilenie zimowe lub w obchodach Saturnaliów w starożytnym Rzymie. Już w Starym Testamencie były wzmianki o wigiliach, które poprzedzały dni świąteczne, wolne od pracy. W oczekiwaniu na uroczystości, wierni pościli i modlili się wspólnie, czuwając całą noc. Do tradycji polskiej Wigilia weszła na stale w XVIII wieku, jako wieczór wigilijny, poprzedzający Boże Narodzenie, stając się najbardziej uroczystym wieczorem roku. Wigilia jest dniem przebaczenia, zgody i miłości.Najważniejszą chwilą jest wieczerza, o charakterze ścisle rodzinnym, którą nazwano również wigilią, a także wilią, wiliją, postnikiem, kutią i nawiązuje do Ostatniej Wieczerzy. Symbolika nakrytego stołu nawiązuje do narodzin Jezusa. Biały obrus i sianko pod nim mają przypominać o pieluszkach i dzieciątku ułożonym na sianie w żłobku ubogiej stajenki. W Polsce na te wieczerzę podaje się potrawy postne, dary wód, pól, lasów i ogrodów. Na pamiątkę betlejemskiej gwiazdy, prowadzącej trzech mędrców, wigilia rozpoczyna się wspólną modlitwą z chwilą rozbłysku pierwszej gwiazdy. Kulminacyjnym momentem jest chwila łamania się opłatkiem, rozpoczynająca wieczerzę.


Zestawy potraw są różne, w zależności od regionu, ale składają się na nie zawsze ryby, które dla chrześcijan od zawsze były symbolem chrztu, zmartwychwstania i nieśmiertelności, grzyby, mak, miód, orzechy, warzywa i owoce. Kolację wigilijna kończą wspólnie śpiewane i grane kolędy i wyjście na Pasterkę.