christmas-in-macedonia-188351.jpg

Okres świąt jest czasem wyjątkowym. Trzeba wtedy dokonać odpowiednich zabiegów, aby pomóc naturze w odradzaniu się do życia. Dlatego też święta w prawosławiu są tak bardzo ważne. Mimo wszystko jednak mają zdecydowanie inny charakter niż te, obchodzone w Polsce. Świętowanie w ujęciu prawosławnym jest obrzędem, kultem magii. Warto zaznaczyć, iż np. w Macedonii, tej ogromnej mieszance kultur, podobnie jak w Polsce, najbardziej świątecznym okresem jest zima, czas sprzyjający refleksji i przebywaniu w rodzinnym gronie. Wigilia prawosławna przypada 6 stycznia, 7 stycznia (Boże Narodzenie). Od 28 listopada rozpoczyna się długi i ciężki post Bożenarodzeniowy trwający 40 dni, aż do wspomnianego 6 stycznia. Święta Bożego Narodzenia to po macedońsku Божик. Przed samymi świętami obchodzone jest Kolede (tzw. Kolędy). W tym dniu dzieci koledari (po polsku kolędnicy – nazwa ta spotykana jest w Macedonii i Serbii), chodzą od domu do domu, śpiewają kolędy i inne pieśni głoszące narodzenie Chrystusa. Otrzymują za to od domowników owoce, słodycze i orzechy. W obrzędach tych uczestniczą wszyscy, zarówno chłopcy, jak i dziewczynki.


Cała ta kompozycja rozpoczęcia obrzędów świątecznych swoje początki ma 2 stycznia, w dzień ku czci św. Ignacego. Z tym świętem związane jest wierzenie, iż tak jak w ten dzień będziemy się zachowywać – to taki będzie cały nasz następny rok. Wtedy, choć można i wcześniej, młodzieńcy chodzą po wsi od domu do domu i zbierają gałązki z dębowego drzewa zwanego Badnikovo drvo (chrust) lub w zależności od terenu idą do lasu, wyszukują odpowiednie gałązki, przynoszą do swojego domu i ozdabiają nimi, najbardziej znaczące miejsca w domu (ikony, okna, zdjęcia rodzinne itp.).


Potem, w przeddzień Wigilii (czyli 5 stycznia) zdejmują je i podpalają na specjalnie przygotowanym miejscu na podwórku. Wieczorem młodzi chłopcy i starsze osoby z sąsiedztwa zbierają się przy tym ognisku, palą gałęzie i dyskutują o minionym roku. Później kobiety biorą stamtąd kawałki wypalonego drewna i przynoszą je do domu, aby zapewnić domownikom mnóstwo energii i szczęścia w najbliższym czasie.


Kiedy stół jest już przygotowany do kolacji, „głowa rodzinny” wspólnie z najstarszym synem tnie tradycyjny dębowy pień na trzy części, które symbolizują Świętą Trójcę. Każdą z tych części przynosi ojciec. Syn lub inny członek rodziny kładzie kłodę na ogień. Kiedy ten obrzęd jest już wykonany – ojciec i syn wymieniają wspólnie pozdrowienia: „Dobra Večer” i „Vesel Badnik”(po mcd. Dobry wieczór i radosnej Wigilii). W tym czasie matki i babcie zabierają dzieci i wychodzą na zewnątrz. Przychodzą dopiero wtedy, gdy podaje się kolację. Dom dekorowany dębowymi gałęziami i liśćmi reprezentuje życie w zdrowiu i dostatku oraz szczęście rodziny. Spalenie zaś gałęzi (które w niektórych regionach Macedonii, jak i wskazany obrzęd z pitą i monetą dokonuje się w dzień tzw. Starego Nowego Roku, czyli w nocy z 13 na 14 stycznia) ma na celu wypędzenie złych duchów i równocześnie członkowie rodziny, między którymi w minionym roku doszło do mniejszych lub dużych nieporozumień oraz kłótni powinni sobie przebaczyć nawzajem i podać sobie rękę na znak pokoju. To jest tradycja, którą się kultywuje na całym świecie, niezależnie od tego gdzie prawosławni w danym momencie się znajdują, czyli np. w diasporze (USA, Australia, Kanada, zachodnia Europa, również w Polsce).


Na stole przygotowanym do świątecznej kolacji powinny cały czas palić się świece, większe i mniejsze.


Postna kolacja jest komponowana z prostych bezmięsnych przepisów kulinarnych takich jak gotowane warzywa, orzechy, postne gołąbki (sarmy po macedońsku), fasola, tzw. pita (lub chleb, pita to rodzaj przekładańca i suszone owoce.


Przed upieczeniem pity/chleba wkłada się do niego monetę. Zazwyczaj jest to moneta symbolizująca ważne dzieje tej rodziny, np. może to być lira turecka, gdy np. podczas panowania Turków zdarzyło się coś bardzo ważnego albo dzisiejszy denar macedoński. W innej rodzinie istnieją inne przesądy i wierzenia, każda rodzina ma swoją symbolikę, wokół której cały ten rytuał się odbywa. Co do głównej potrawy, czyli pity dzieli się ją na tyle części, ilu jest domowników plus jedną część symbolizującą całą rodzinę. Tradycyjne przekonanie głosi, że ten, kto znajdzie monetę w swojej części, będzie wkrótce odnosił duże sukcesy. Potem wszyscy śpiewają bożonarodzeniowe pieśni.


Wcześnie rano na Božik (czyli 7 stycznia), wszyscy prawosławni idą na godz. 7:30 na poranną świąteczną liturgię. Kiedy rodzina wraca do domu (a zazwyczaj trwa ona od dwóch do dwóch i pół godzin), przychodzi pierwszy i najważniejszy gość. Jest to zwykle największy i najbardziej szanowany przyjaciel rodziny. W czasie trwania uroczystości przysługują mu specjalne przywileje. Najpierw idzie on zobaczyć palący się konar drzewa. Później spotyka się z gospodarzem, który całuje go i specjalnie pozdrawia go słowami: „HRISTOS SE RODI” (Chrystus się narodził), gość odpowiada:„NAVISTINA SE RODI (Naprawdę się narodził)”. Te pozdrowienia są wymieniane przez trzy dni świąt. Następnie gość potrząsa palącym się drzewkiem dębowym. Kiedy opadają iskry, recytuje najlepsze życzenia dla rodziny, układa krótkie rymowanki i wygłasza specjalne życzenia wszystkich domowników.


Bożenarodzeniowy obiad składa się zwykle z upieczonego prosiaka, kiszonej kapusty i innych dań mięsnych spożywanych po raz pierwszy od 40 dni. Jest też zwyczaj robienia tzw. pitulici (małe ślimaczki z ciasta z farszem), przygotowywane z okazji narodzin dziecka. Po obiedzie w pierwszy dzień Świąt pani domu robi pitulici na pamiątkę narodzenia Chrystusa. Następnie ludzie odwiedzają krewnych, życzą wszystkim dobrego zdrowia i długiego życia. Swoje szczególne pozdrowienia kierują do tych, którzy tego dnia obchodzą imieniny, czyli Božidar, Boško, Todor – wg etimologii imię Todor wywodzi się z greckiego Theodoros ‘od Boga, Boży’ i oznacza to samo co i Božidar. Kiedyś ludzie także bawili się, śpiewali i tańczyli często na placu koło samej cerkwi prawosławnej lub w okolicy najważniejszych klasztorów.


http://wolne-dziennikarstwo.pl