polozajnik-bozic.jpg

W Czarnogórze Wielkanoc jest najważniejszym chrześcijańskim świętem, ale to właśnie Boże Narodzenie ma największą tradycję i w tym okresie najbardziej się „świętuje”. Już na kilka tygodni przed Bożym Narodzeniem w kalendarzu prawosławnym występują inne uroczystości z ciekawymi zwyczajami. Wszystkie one mają na celu wyprosić łaski u Boga dla całej rodziny i dla każdego z osobna. W okresie Bożego Narodzenia obchodzi się następujące święta; Detinci, Materice, Oci.


Detinci
Święto to obchodzi się w trzecią niedzielę przed Bożym Narodzeniem. Tego dnia, wcześnie rano lub po powrocie z nabożeństwa, dorośli przywiązują swoje dzieci (mogą to być również dzieci sąsiada) paskiem lub sznurkiem do stołu lub krzesła. Najczęściej łączy się ręce lub nogi dziecka ze stołem lub krzesłem. Tego typu zwyczaj ma kilka znaczeń; najważniejszy z nich to ukazanie rodzinnych powiązań, pokoju, szacunku. Inna symbolika to zwrócenie uwagi domownikom na postępowanie według Bożych zasad, bo w taki sposób można zostać zbawionym.

Materice
Na dwie niedziele przed Bożym Narodzeniem obchodzi się Materice. Jest to największe prawosławne święto związane z kultem matki i żony. Zwyczaj jest taki sam jak podczas Detinci tylko, że w tym przypadku osoby zamieniają się rolami. Z samego rana to dzieci przywiązują swoje mamy, a mężowie żony. Kobiety mają udawać, że nie wiedzą dlaczego ich taki los spotkał. Po krótkim czasie dzieci i mężowie składają im życzenia. Żeby „się wykupić” mamy muszą dać dzieciom prezent – najczęściej są to słodycze.


Oci ili Očevi
Jak można się domyśleć to święto wygląda identycznie jak dwa poprzednie, tylko tym razem „ofiarami” stają się ojcowie. „Očevi” obchodzi się w ostatnią niedzielę poprzedzającą Boże Narodzenie. Można powiedzieć, że jest to podsumowanie dwóch wcześniejszych niedziel. Oprócz prezentów dla dzieci, przygotowuje się uroczysty obiad, przy którym spotyka się cała rodzina.


Badnjidan jest odpowiednikiem katolickiej wigilii, czyli święto to ma miejsce dzień przed Bożym Narodzeniem. W kalendarzu prawosławnym przypada na 6 stycznia. Istnieje jedna różnica-w kościele prawosławnym święto to trwa od samego rana. Natomiast typowa wigilia to tzw. „Badnje veče”. Nazwa wzięła się od zwyczaju, iż tego dnia, wczesnym rankiem, ojciec wraz z synami idzie do lasu i wycina suche gałęzie dębu (badnjak) które stawia przed dom. Kobiety w tym czasie przygotowują świąteczne potrawy. Wieczorem wszyscy udają się do cerkwi, gdzie zanosi się jedną część badnjaka, który spala się razem ze słomą w wielkim ognisku. Pop częstuje wszystkich gorącą rakiją oraz różnymi potrawami. Tym gestem zaczynają się Święta Bożego Narodzenia. Badnjak symbolizuje drewno, które przynieśli pasterze do stajenki, a św. Józef rozpalił ognisko, którego ciepło ogrzało dzieciątko. Badnjak przypomina również o drzewie krzyża Chrystusowego.


Do domu, oprócz badnjaka przynosi się również słomę, którą otrzymuje się w cerkwi. Badnjak stawia się obok pieca (ewentualnie obok kuchenki), natomiast słomę kładzie się pod stołem wraz ze słodyczami, suszonymi owocami oraz orzechami. Po kolacji, dzieci szukają tych „skarbów”. Słomę rozrzuca się po całym domu, najczęściej w kątach. Słomy, taka jak w kościele katolickim, symbolizuje stajenkę, w której narodził się Chrystus.


Kolacja wigilijna jest bardzo skromna i nie ma takiego znaczenia jak w Polsce. Zasiada się do niej po krótkiej modlitwie oraz po złożeniu życzeń. Dania są daniami postnymi – najczęściej przygotowuje się prebranac (zapieczona fasola z cebulą), świeżą i suszoną rybę oraz inne dania bezmięsne.


W wigilię spożywa się też česnicę – okrągły chleb, którym dzielą się członkowie rodziny.


Božić (Boże Narodzenie)
Jest to najweselsze ze wszystkich świąt. Świętuje się przez trzy dni. Pierwszy dzień Bożego Narodzenia to 7 stycznia. Tego dnia, wcześnie rano (zanim zacznie świtać) w kościołach biją dzwony, a niektórzy strzelają z pistoletów czy odpalają petardy.


O godzinie 6 rano w cerkwi odbywa się liturgia Bożego Narodzenia, natomiast wszyscy wierzący pozdrawiają się słowami: ,,Hristos se rodi!”, na które trzeba odpowiedzieć:”Vaistinu se rodi!”(,,Prawdziwie się narodził”).


Po nabożeństwie wszyscy wracają do domu i wtedy ma miejsce uroczyste śniadanie (potrawy już nie są postne). Na początku domownicy dzielą się „pogaczą” – specjalnie przygotowane ciasto, do którego podczas pieczenia wrzuca się; monetę, kukurydzę, żyto, gałązki suszonej bazylii. Osoba, która w swojej części ,,pogaczy” odnajdzie jeden z symboli, w nadchodzącym roku będzie miała odpowiednio; moneta-dużo pieniędzy, kukurydza-urodzajną ziemię, żyto-płodność, bazylia-zdrowie.


Položajnik
W dzień Bożego Narodzenia, w godzinach przedpołudniowych do każdego domu przychodzi specjalny gość. Musi to być mężczyzna, który z reguły umówił się z rodziną, ale bardzo często bywa, że jest to nieoczekiwana osoba. Nazywa się ona položajnik. Položajnik wita domowników słowami „Hristos se rodi”, składając im życzenia, a później podchodzi do pieca (kuchenki). Jeśli w domu jest piec, otwiera go i spala w nim badnjak wypowiadając słowa: ,,Koliko varnica, toliko srećica, Koliko varnica toliko parica […] A najviše zdravlja i veselja, Amin, Bože daj!”, co można przetłumaczyć jako: ”Ile iskier tyle szczęścia. Ile iskier tyle pieniędzy. Ale najwięcej zdrowia i radości. Amen. Daj Boże”.


Položajnik ma symbolizować mędrców, którzy przybyli do stajenki i pozdrowili dzieciątko. Kiedy zostanie spalony cały badnjak, rodzina częstuje gościa rakiją i jedzeniem oraz daje prezent. Položajnik jest tą osobą, która przez cały następny rok ma przynosić szczęście.