korpa-za-badnji-dan.jpg

Przygotowania do wielkiego święta zaczynają się tradycyjnym zwyczajem dawania prezentów związanym z dniem Św. Mikołaja (6 grudnia) i dniem Św. Łucji (13 grudnia), które istnieją od XI wieku. Według zwyczaju na dzień Św. Łucji osoba odziana w białą płachtę chodziła po domach obdarowując dzieci suszonymi figami, migdałami, orzechami i jabłkami strasząc przy tym psotne maluchy. Nieposłuszne dzieci pod swoją poduszką znjadowały rózgę jako przestrogę by się poprawiły. Obecnie jest to zadaniem Świętego Mikołaja, który do butów grzecznych dzieci wkłada słodycze, a rózgi dzieli jego pomocnik Krampus (symbol złego ducha lub diabła). Tradycyjnym, starym chorwackim prezentem było też ozdobione jabłko nazywane božićnica (Božić to po chorw. Boże Narodzenie), a darowali je młodzieńcy dziewczynom.


Jednym ze zwyczajów, które zachowały się do dzisiaj jest zwyczaj siania bożonarodzeniowej pszenicy jako symbolu odnowienia życia i płodności. Co ciekawe, tego zwyczaju nie ma we wspólnotach protestanckich i w większej części Europy, więc wraz z Portugalią i południowymi Włochami, wiąże się on tylko z klimatem chorwackim. Do Bożego Narodzenia pszenica pięknie wyrasta w naczyniu wypełnionym wodą i ozdabia stół bożonarodzeniowy, a podczas świąt stawiana jest pod choinką, przy żłóbku lub w rogu pokoju. Dla lepszego efektu, pszenicę się przycina i owija wstążkami albo czerwoną albo w trójkolorowych barwach chorwackich, a w niektórych częściach kraju obok pszenicy stawia się jabłka i świece. Po Bożym Narodzeniu pszenicę daje się ptakom, ponieważ nic z tego świętego okresu nie powinno się wyrzucać.


Chorwacka Wigilia i stare zwyczaje adwentowe to: przyjmowanie trzech większych pni, rozkładanie słomy, wykonywanie żłóbka i palenie świec. Trzy wielkie pnie, które przynosi się na Wigilię do domu i stawia na palenisku, są symbolem Świętej Trójcy, a od ich ognia zapalane są wszystkie świece w domu. Tlącym się pniom zwykle przynosiło się trochę jedzenia ze stołu wigilijnego oraz wina, które się przy tym piło. Wierzono, że ogień wielkich pni przyniesie dobro dla całego domu i wszystkich domowników.


Słoma jako znak Bożego Narodzenia utrzymała się znacznie dłużej niz tradycja pni. Moment wnoszenia słomy do domu, co zwykle czynili najważniejsi członkowie rodziny, oznaczał oficjalny początek obchodów świąt Bożego Narodzenia. Słomę rozkładało się na podłodze pod stołem, a mniejszą jej część kładziono na stół i przykrywano obrusem. Kłosy wiązało się w snopy lub plotło się z nich wieńce. Po kolacji, wszyscy domownicy przenosili się od stołu do słomy, gdzie siedzieli i rozmawiali do czasu pójścia do kościoła. W niektórych częściach kraju w noc wigilijną nie spało się w łóżku, lecz na przyniesionej słomie. Słoma rozsypana po podłodze byłą symbolem narodzin Jezusa w stajence, a symbolika snopów i wieńcy związana była z płodnością. Do 1850 roku w Chorwacji nie było zwyczaju ubierania choinki, choć taka praktyka w prowincjach niemieckich istniała już od XVI wieku. Ciekawostką jest, że pierwsze bożonarodzeniowe drzewka były liściaste. Dopiero wraz z rozwijającym się zalesianiem do użytku weszły drzewka iglaste. Drzewo ozdabiało się kiedyś jabłkami, pomarańczami, śliwkami i gruszkami, pozłacanymi orzechami włoskimi i laskowymi oraz słodyczami z cukru i papieru lub szklanymi figurkami, jeśli ktoś je posiadał. Ponadto zakładano łańcuchy z kolorowego papieru, złote i srebrne łańcuchy oraz lampiony i świece, które zapalało się w najbardziej doniosłych momentach.


Choć zwyczaj ubierania drzewka pojawia się u Chorwatów relatywnie późno, przyozdabianie domostw na zielono jest zakorznionym od dawna zwyczajem i powinnością pełnioną zwykle przez dzieci. W krajach nadmorskich zwyczajem było, by dzieci przystrajały dom gałązkami szałwii, bluszczu lub sosny, a symbolika ozdabiania domu na zielono oznaczała siłę życia, przeciwną zimowemu zamarciu przyrody.


Żłóbek, ręcznie zrobiony lub kupny - kartonowy, który stawia się pod drzewkiem bożonarodzeniowym jest bezpośrednim przypomnieniem wydarzenia, które się świętuje - noc Narodzin Jezusa. Niegdyś żłóbki wykonywane z gipsu, gliny i drewna znajdowały się tylko w kościołach i sprawą honoru było wykonanie jak największego i najbliższego oryginałowi żłóbka. Według niektórych zapisów pierwszy żłóbek, naturalnej wielkości zrobił Święty Franciszek jeszcze w 1223 roku. W domach żłóbki stawia się dopiero od XIX wieku. Wśród ozdób bożonarodzeniowych trzeba również wspomnieć świece, które mają dwojaką symbolikę: są znakiem budzenia się przyrody i znakiem światła, które przyniosły światu narodziny Jezusa.


Wigilijnym zwyczajem jest poszczenie oraz spędzanie nocy na czuwaniu do północy, kiedy to idzie się na mszę świętą, zaś na samo Boże Narodzenie, 25 grudnia przygotowuje się sutą i uroczystą kolację.


W Wigilię dzień trwa do dźwięku wieczornych dzwonów, wtedy to trzeba zakończyć wszystkie prace w domu i przygotować ciasto i potrawy. O ile w Wigilię się pościło, o tyle w Boże Narodzenie nawet w najbiedniejszym domu znaleźć było można chociaż kawałek mięsa, a także wytwornego pieczywa, np. Božić Pletenica – ciasta z dodatkiem gałki muszkatołowej, rodzynkami i migdałami, zaplecionego w warkocz.


Większość Chorwatów w dzień Wigilii nie spożywa potraw mięsnych, ale podobnie jak u nas jada się ryby. Na świąteczny obiad jako główne danie podaje się pieczone prosię, indyka lub inne mięsne warianty potraw w zależności od regionu. W Dalmacji w Wigilię spożywa się zupę z dorsza.


Potrawy, które jada się w trakcie świątecznych posiłków, to przede wszystkim pašticada czyli duszona wołowina w sosie.


Na chorwackich stołach w czasie świąt królują ciasta obrzędowe: Badnji Kruh z dodatkiem miodu, orzechów i suszonych owoców oraz Božić Pletenica.


W wielu domach, wieniec z ciasta stawia się w centralnej części stołu, a w środku umieszcza młode pędy pszenicy i zapaloną świecę. Tak przygotowaną ozdobę pozostawia się do 6 stycznia i dopiero potem zjada. W regionie Zagorje i w Zagrzebiu, główne miejsce wśród świątecznych deserów zajmuje štrukli czyli zawijane ciasto z masą serową, może być w wersji gotowanej lub pieczonej, na słodko lub słono.