Memfis_by_Chanimur.jpg

Jedno z najważniejszych miast starożytnego Egiptu, stolica w epoce Starego Państwa (III-VI dynastia). Źródła egipskie nazywają go Narmerem lub też Hor-aha. Był on założycielem I dynastii, panującej nad zjednoczonym Królestwem Egiptu Dolnego i Górnego. Być może – zgodnie z legendą – założył on miasto Memfis, jeden z najważniejszych religijnych i politycznych ośrodków starożytnego Egiptu, jedną z jego stolic. O najstarszych jego dziejach nie wiemy nic. Podobnie jak Heliopolis, Memfis uległo niemal całkowitej zagładzie i pozostały po nim jedynie mizerne szczątki. Przyczyny zagłady miasta: czerpanie stąd budulca dla Kairu, monumentalne rzeźby wywożono do dekoracji nowych świątyń, zwłaszcza w Delcie.

Wedle Herodota miasto Memfis miało zostać założone przez Menesa, który zjednoczył Dolny i Górny Egipt i stał się pierwszym władcą zjednoczonego Egiptu. Menes miał wznieść tamę, by chronić miasto przed wylewami Nilu. Następca Menesa polecił zbudować, jak pisze Herodot, pierwszy pałac w mieście.
Nazwa Memfis pochodzi od nazwy piramidy Pepiego I Men-nefer ("Doskonałe Trwanie") i używana była na określenie całego miasta od czasów XVIII dynastii. Najstarsza nazwa miasta brzmiała Inebu-hedż ("Biały mur"), zapewne od muru królewskiej rezydencji. W czasach Średniego Państwa Memfis określano nazwą Anch-taui ("Którym żyją Oba Kraje", tj. Egipt), co podkreśla położenie Memfis dokładnie na granicy między Górnym i Dolnym Egiptem (doliną i deltą Nilu).

Pozostałości Memfis znajdują na zachodnim brzegu Nilu, ok. 20 km na południe od Kairu (w pobliżu wioski Mit Rahina). Dzisiaj z tego wielkiego w starożytności miasta nie pozostało prawie nic. Wciąż dobrze widoczne ślady dawnej świetności to jedynie kolosalne posągi Ramzesa II oraz alabastrowy sfinks, prawdopodobnie tego samego władcy.
Główną budowlą Memfis była świątynia boga Ptaha, w czasach Nowego Państwa zwana Hut-ka-Ptah ("Siedziba ducha Ptaha"), od której to nazwy ma pochodzić, wedle niektórych badaczy, grecka nazwa całego kraju - Aigyptos, a zatem i nasz Egipt. Świątynię, istniejącą od czasów Starego Państwa, rozbudowywali kolejni władcy aż po Epokę Późną. Na południowy wschód od świątyni zlokalizowano mniejsze budowle kultowe oraz królewski pałac Merenptaha, władcy XIX dynastii.
W roku 3100 p.n.e. Memfis było pierwszym miastem, którego populacja przekroczyła 30 tys.(dane szacunkowe). Około roku 1557 p.n.e. pod względem populacji Memfis wyprzedziło Awaris i stało się największym miastem świata (dane szacunkowe).