Zygmunt III Waza 1566-1632.jpg

Jego koronacja złączyła Rzeczypospolitą i Szwecję unią personalną. Unia ta realnie przetrwała jedynie kilka lat. Zygmunt rezydował przede wszystkim w Polsce. Umożliwiło to jego stryjowi, Karolowi Sudermańskiemu, na rozpoczęcie w 1598 r. rewolty przeciwko legalnemu władcy. Wojska królewskie w decydującej bitwie pod Linkoeping (25 IX 1598 r.) zostały doszczętnie rozbite, a Zygmunt musiał ratować się ucieczką do Polski. W VII 1599 r. Rigstag (szwedzki parlament) detronizował go. Zygmunt nie przyjął tego faktu do wiadomości, dalej tytułując się królem szwedzkim. Chcąc wciągnąć dotychczas niezaangażowanych w spór o koronę Polaków, Zygmunt na sejmie 1600 r. przekazał Polsce Estonię. Spowodowało to uwikłanie Rzeczypospolitej w ciągnący się sześć dziesięcioleci konflikt ze Szwecją. W 1596 r. doprowadził do zawarcia unii kościelnej pomiędzy Kościołem katolickim a prawosławnymi zamieszkującymi Rzeczypospolitą. Za przyjęcie dogmatów katolickich i prymatu papieża unitom zagwarantowano zachowanie własnej liturgii, kalendarza oraz potwierdzenie majątkowego stanu posiadania instytucji kościelnych. Wśród prawosławnych nastąpił rozłam. Część z nich, na czele z Konstantym Ostrogskim, odmówiła przystąpienia do unii (tzw. dysunici). Zygmunt III Waza zaangażował się w działalność kontrreformacyjną. Na dwa lata (1606-1608) rokosz sandomierski zdominował sprawy wewnętrzne w Rzeczypospolitej. Króla oskarżono ponownie o chęć wprowadzenia w Rzeczypospolitej absolutum dominium. Doszło do zawarcia porozumienia z częścią rokoszan (ugoda pod Janowcem), natomiast radykałowie dążący do obalenia króla zostali pokonani w bitwie pod Guzowem (6 VII 1607 r.). W 1611 r. sejm uchwalił przeniesienia lenna Prus Książęcych w wypadku wygaśnięcia pruskiej linii Hohenzollernów na linię brandenburską. Zygmunt nie zaangażował się w Dymitriady, widząc w nich jedynie groźbę rozpętania nowej wojny z Moskwą. Gdy jednak okazało się, że korzystając ze słabości Rosji można próbować rewindykować część utraconych ziem, sam ruszył na czele armii oblegać Smoleńsk. Propozycję bojarów moskiewskich, by na tronie carskim osadzić jego syna Władysława, odrzucił, ponieważ nie mógł zaakceptować warunku przejścia Władysława na prawosławie. Ze zmiennym szczęściem prowadził także wojny ze Szwecją i Turcją. Za jego panowania nasiliły się również powstania kozackie. Z dwu małżeństw (po śmierci Anny poślubił jej siostrę Katarzynę w 1605 r.) Zygmunt miał czterech synów, z których dwu (Władysław i Jan Kazimierz, zasiadło na tronie polskim. Król został pochowany w katedrze na Wawelu.