10.jpg

TORNADA
Niezwykłe i straszne

Wszystkie zjawiska meteorologiczne, które niosą ze sobą ofiary w ludziach i zniszczenia materialne, wzbudzają lęk i emocje, zwłaszcza gdy są trudne do przewidzenia. Takim zjawiskiem jest niewątpliwie tornado. Z jego powodu co roku ginie średnio około 400 osób. Niektóre tornada są tak gwałtowne, że wciągu kilku godzin traci dach nad głową dziesiątki tysięcy ludzi. W 1925 r. stany Indiana i Missouri w USA nawiedziło tornado, które zniszczyło 20 miast, zabiło 2 tys. osób, a 6 tys. zostało rannych.

Tornado, to trąba powietrzna powstająca u podstawy chmury burzowej – Cumulonimbus. Jest to mały, intensywny wir powietrza o średnicy rzadko przekraczającej 500 m. Ma kształt leja, złączonego szerszym końcem z chmurą, dolna część sięga powierzchni ziemi. Towarzyszą mu z reguły gwałtowne opady i wyładowania elektryczne. Trąby powietrzne występują przeważnie w niskich i umiarkowanych szerokościach geograficznych. Najczęściej jednak dotykają stany: Iowa, Nebraska, Teksas, Kansas, Oklahoma i Missouri w USA. Rocznie notuje się tam około 700 tornad. Rejon, w którym występują one najczęściej określany jest „ścieżką tornada" lub „Aleją Tornad". Jest to pas lądu długości ponad 800 kilometrów i szerokości 650 kilometrów.
Najłatwiej można zobrazować tornado wypuszczając wodę z wanny. Różnica poziomu wody powoduję, że woda z wanny zaczyna szybko uciekać do kanalizacji. W okolicy syfonu tworzy się wir w kształcie leja. Podobnie powstaje tornado – na skutek różnicy ciśnienia powietrza pomiędzy centrum wiru a jego skrajem, powietrze zostaje wprawione w ruch, a potężne siły wznoszące powodują, że trąba działa jak odkurzacz. Wszystko, co napotka na swej drodze jest wessane do środka wiru i unoszone ku górze.

W powietrze mogą zostać uniesione nawet takie przedmioty jak samochody osobowe, duże drzewa i lokomotywy. W 1931 roku odnotowano przypadek, kiedy tornado porwało pięć wagonów, każdy o wadze 70 ton. Po przejściu tornada pozostaje kilkusetmetrowej szerokości pas wykoszonej ziemi.
Kiedy tornado napotka na swej drodze budynek, a ten ma zamknięte drzwi i okna, to na skutek różnicy ciśnień, panujących w centrum wiru, w budynku może dojść do jego eksplozji. Uczeni twierdzą, że różnica ciśnień może wynieść nawet 100 hektopaskali.
Ponieważ przyrządy pomiarowe także ulegają zniszczeniu, nie udało się dotychczas zmierzyć prędkości wiatru podczas tornada. Szacuje się, że dochodzi ona do 400, a nawet 450 km/h. Samo tornado przemieszcza się po trudnej do przewidzenia trasie z prędkością od kilkudziesięciu do 200 km/h. Trwa do pół godziny, rzadko notuje się dłuższe. Zdarzają się jednak rekordowe kilkugodzinne tornada. Najdłuższą drogę jaką pokonało tornado odnotowano 26 maja 1917 r. w stanach Ilionis i Indiana, długości 471 km.
Obecnie nie ma jasnej i niepodważalnej teorii na temat genezy powstawania tornad. Na pewno powstaje w warunkach pogodowych podobnych do zwykłych burz. W atmosferze notuje się wtedy duży spadek temperatury i ciśnienia wraz z wysokością. Ciepłe powietrze unosi się gwałtownie do góry i zostaje wprawione w ruch wirowy. Takie warunki najczęściej występują wiosną i latem. Wtedy też najczęściej odnotowywane są przypadki występowania tornad. Ponieważ istnieje wciąż zbyt mało danych na temat tornad, synoptycy nie są w stanie precyzyjnie określić kiedy i gdzie mogą się one pojawić. Ludzie mieszkający na terenach zagrożonych ich występowaniem są przygotowani na to, że w każdej chwili może nadejść komunikat o zbliżającym się niebezpieczeństwie. Taki komunikat może pojawić się dosłownie kilka minut przed uderzeniem tornada, zbyt mało, by uniknąć ofiar w ludziach. Dlatego cały czas meteorolodzy pracują nad opracowaniem metody szybkiego ostrzegania ludności o nadchodzącym niebezpieczeństwie. Cały czas prowadzone są badania, których celem jest analiza zachowywania się tornad. Takie eksperymenty są bardzo trudne do przeprowadzania, ponieważ po pierwsze, trudno jest określić gdzie uderzy potencjalne tornado, a po drugie, nie skonstruowano jeszcze przyrządów pomiarowych, które mogłyby w pełni zbadać wszystkie parametry potrzebne meteorologom i które
przetrwałyby uderzenie tornada. Obecnie bada się materiał przeniesiony przez tornado. Na podstawie masy materiału i długości drogi, jaką przebyło można określić jego