800_swinoujscie_halina_ciszewska-czyz_wiki.jpeg

TWIERDZE NA ZIEMIACH POLSKICH
Sztuka fortyfikacji znana jest od najdawniejszych wieków. Na ziemiach polskich rozwój jej zapoczątkowały słowiańskie budowle grodowe, a następnie kamienne zamki i kościoły obronne, budowane w okresie panowania Piastów. Do najwybitniejszych budowniczych tamtych czasów zaliczyć należy Kazimierza Wielkiego, z polecenia którego ufortyfikowano co najmniej 23 miasta i wybudowano 53 zamki. Z kolei odnotować należy rozwój fortyfikacji bastionowej włoskiej, kiedy to rozbudowano Zamek Wawelski i wybudowano twierdze w Zamościu, Barze i Kamieńcu Podolskim.
W wieku XVII najczęściej stosowanym w Polsce systemem fortyfikacyjnym był system holenderski, charakteryzujący się niskimi wałami, szerokimi rowami, brakiem murów obronnych, skarp i przeciwskarp. W wieku XVIII następują silne wpływy francuskie i pruskie; do fortyfikacji povoubanowskiej należy zaliczyć m. in. wewnętrzny obwód cytadeli modlińskiej, a zabytkiem fortyfikacji pruskiej jest cytadela w Grudziądzu.
W latach niewoli ziemie polskie stały się przedmiotem studiów fortyfikacyjnych zaborców, efektem czego było wybudowanie kilkunastu twierdz, które jednak w chwili odzyskania przez Polskę niepodległości 1918 roku nie mogły już odegrać w rodzimych planach wojennych funkcji jaką im przeznaczono, a to głównie z tego powodu, że niemal wszystkie obiekty zwrócone były dośrodkowo.
Obecnie twierdze istniejące na terytorium Polski - poza nielicznymi wyjątkami - w większości pozostają w stanie zniszczenia i zaniedbania; niektórym obiektom przeznaczono funkcje gospodarcze (magazyny, przetwórnie), rzadziej turystyczne, ale wszystkie spełniają doskonałą rolę instruktażową dla historyków wojskowości. Brak jest poważniejszych opracowań historyczno - wojskowych w języku polskim odnoszących się do poszczególnych obiektów, poza trzema twierdzami: w Krakowie, Przemyślu i Grudziądzu.
Do najbardziej charakterystycznych obiektów sztuki fortyfikacyjnej w Polsce, na których architekturze można uczyć się ewolucji tejże sztuki, należą bez wątpienia: Będzin, Biskupin, Bobolice, Brodnica, Chęciny, Ciechanów, Czersk, Częstochowa, Czorsztyn, Dęblin, Grudziądz, Iłża, Janowiec Lubelski, Kraków, Krasiczyn, Kruszwica, Malbork, Modlin, Mława, Nidzica, Odrzykoń, Ogrodzieniec, Olsztyn (k. Częstochowy), Osowiec, Poznań, Przemyśl, Sulejów, Szydłów, Tenczyn, Toruń, Ujazd, Warszawa.