kur_duzy.jpg

Arrasy (gobeliny)


To artystyczne tkaniny ścienne, naśladujące obraz, stosowane także jako obiciowe. Tkane były na krosnach metodą gobelinową z cienkich nici wełnianych, z dodatkiem jedwabnych i złotych. Kartony z projektami arrasów często przygotowywali znani malarze (np. Rafael, Rubens...). Nazwa pochodzi od francuskiego miasta Arras, które w XIV-XV w. było znanym ośrodkiem produkcji tkanin ozdobnych.

Zamek Królewski na Wawelu w Krakowie słynie z kolekcji arrasów Zygmunta Augusta Jagiellona. Powstały w połowie XVI wieku w najlepszych manufakturach Brukseli. Kolekcja została pomyślana jako kompletna dekoracja wnętrz zamkowych. Król dokładnie sprecyzował zamówienie nie tylko pod względem tematyki, ale rozmiarów pasujących co do centymetra na konkretne ściany. Kartony z projektami wykonali najlepsi malarze flamandzcy: Willem Tons i Michel Coxcie. W ciągu 20 lat kolekcja rozrosła się do 356 sztuk! Poza ozdabianiem ścian arrasy służyły do dekoracji podczas dworskich uroczystości państwowych, takich jak śluby czy koronacje...

Obecnie kolekcja składa się z 142 arrasów. Tworzy ją 19 monumentalnych arrasów ze scenami biblijnymi, unikatowa seria pejzażowo-zwierzęca (44 arrasy), 12 arrasów z herbami Polski i Litwy, 16 małych arrasów o łukowatym wykroju, służących do zawieszania nad oknami i drzwiami, arrasy groteskowe oraz liczne pokrycia krzeseł z monogramami króla, bukietami kwiatów a także poduszki.
Choć muzea europejskie posiadają liczniejsze kolekcje, to polski zbiór królewski wyróżnia się jednolitością stylu, bogactwem serii i motywów oraz udokumentowaniem historycznym i dlatego jest unikatowym zbiorem takich tkanin w skali światowej.

Historia kolekcji Jagiellonowej jest burzliwa i dramatyczna jak losy Polski. Cześć wywiozła do Italii Bona, matka króla Zygmunta Augusta, on zaś zapisem testamentowym podzielił ją między trzy siostry, a po ich śmierci arrasy stały się własnością Rzeczypospolitej, co było o tyle niezwykle, że w tych czasach nie istniało jeszcze pojęcie własności narodowej. Wojna ze Szwecją uszczupliła kolekcję o kolejne arrasy, a po trzecim rozbiorze Polski w 1795 roku wszystkie arrasy wywieziono do Rosji, gdzie duża część poważnie ucierpiała, beztrosko skracana lub pocięta na obicia mebli. Po 125 latach, gdy znów powstało państwo polskie, kolekcja, choć nie cała, wróciła na Wawel. Ale nie na długo. W obawie przed kolejną grabieżą wraz z wybuchem II wojny światowej wywieziono ją do Rumunii, następnie do Francji, Anglii i Kanady, gdzie pozostała do końca wojny. Do Polski wróciła dopiero w 1961 roku.