Diabelski wynalazek - Karel Zeman [1958].avi

Andrzej Kołodyński "Dziedzictwo wyobraźni. Historia filmu SF" 1989 r.

...Wyjątkowe miejsce w powojennym nurcie technologicznej SF zajmuje cykl ekranizacji powieści Julesa Verne'a, w których specjalizują się reżyserzy czechosłowaccy. Ich osobliwością jest ton pastiszowy, żartobliwy zwrot ku technicznym wyobrażeniom z końca ubiegłego wieku. Pierwsza pozycja cyklu — Diabelski wynalazek z roku 1958 — powitana została jako rewelacja. Obraz na ekranie przypominał ożywioną dziewiętnastowieczną grawiurę o „prążkowanej" powierzchni. Wpisani w nią aktorzy poruszali się w sposób równie stylizowany jak otaczające ich mechanizmy — kolekcja technicznych ciekawostek, zapomnianych wynalazków i ich groteskowych wariantów. Kształt plastyczny filmu zaprojektował Karel Zeman, malarz i reżyser, który zaczynał od tradycyjnych obrazów lalkowych i eksperymentował także z łączeniem animacji z filmem aktorskim. W Diabelskim wynalazku udało mu się w sposób harmonijny zintegrować wszystkie elementy filmowego obrazu i stworzyć nową jakość plastyczną. Ale stylizacja tego rodzaju wymagała również dystansu wobec fabuły. Zarówno Diabelski wynalazek jak i późniejszy, wzbogacony o barwę Skradziony balon (1967) wykorzystują najbardziej charakterystyczne wątki z utworów pisarza podkreślając ich stereotypowość. Profesor Roch (Arnost Navratil) z pierwszego filmu jest geniuszem nauki, na którego wynalazek czyha złowrogi hrabia Artigas (Miloslav Holub). Skuszony obietnicami wszelkiej pomocy technicznej i swobodnej pracy profesor przybywa do siedziby Artigasa zbudowanej w kraterze wygasłego wulkanu. Jest to jednak siedziba zbrodniczych piratów, którzy z wynalazku uczynić pragną broń dla podboju świata. I szlachetny naukowiec decyduje się w końcu zniszczyć własne dzieło wraz z całym miastem. Ocaleje tylko para młodych zakochanych, unosząc się balonem nad sceną straszliwego kataklizmu...