Inteligentniejszy od małpy

Spośród 10 milionów gatunków na Ziemi, część jest nam bliższa. Mamy 40% genów dżdżownicy... 60% kury... 80% myszy... i prawie 100% genów małpy. Z małpami człekokształtnymi łączy nas 98, 6 % DNA. Kilka milionów lat temu niczym się nie różniliśmy. Teraz władamy całym światem.

Naukowcy od dawna badają, co potrafią małpy, a co ludzie. Dlaczego tak niewielki procent budowy genetycznej zaowocował tak ogromnymi różnicami? Wywodzimy się przecież z tej samej gałęzi Drzewa Życia. Nasi najdalsi kuzyni to orangutany. Podążyły własną drogą 11 milionów lat temu. Obecnie żyją wyłącznie w Azji, głównie na drzewach. 5 milionów lat temu pojawiła się kolejna gałąź: szympansy i bonobo, nazywane hipisami świata małp, bo problemy rozwiązują za pomocą seksu. To są nasi najbliżsi krewni. Żyją wyłącznie na małym obszarze w Kongu.

Szympansy zaś występują w całej Afryce równikowej i są bardziej agresywne. Oba te gatunki mają ponad 98 procent identycznego z nami DNA. Mimo tylu podobieństw pozostały na drzewach. Wyprzedziliśmy je w rozwoju. Jednak eksperymenty zaprezentowane w filmie pokażą, że pod pewnymi względami nadal jesteśmy sobie bliscy.


W pierwszej części filmu przyjrzymy się umiejętnościom społecznym. Porównamy, jak dzieci i małpy reagują na lustro? Czy rozpoznają w nim siebie? Dowiemy się, czy małpy mają poczucie przestrzeni. Czy podobnie jak ludzie potrafią planować? Zobaczymy, czy i jak kształtują obyczaje i w jakim stopniu przekazują je pobratymcom. Ważną różnicą okaże się sposób uczenia, który z pozoru powinien ułatwiać małpom życie.

Człowiek uczy się poprzez naśladowanie i jest to długi proces, tymczasem małpa do wszystkiego chce dojść na skróty. Badacze odkryli także, że małpy w przeciwieństwie do nas w bardzo wąskim stopniu poznały prawa fizyki. A to właśnie dzięki temu człowiek mógł zapanować nad światem. By odkryć, co czyni nas ludźmi, musimy zajrzeć w głąb naszych mózgów.


W drugiej części przyjrzymy się pamięci. Okazuje się, że szympansy mają znacznie lepszą pamięć krótkotrwałą niż ludzie. Ułatwia im to przetrwanie, bo pamiętają, gdzie jest pożywienie, co się dzieje w otoczeniu, kto jest wrogiem, a kto przyjacielem. Z kolei ich język składa się tylko z kilkunastu dźwięków. Wieloletnie eksperymenty z bonobo wykazały, że małpy w ograniczonym stopniu uczą się języka ludzi.

Tu docieramy do zasadniczej różnicy między ludźmi a małpami. Dzięki zmianom genetycznym nie tylko wykształciliśmy skomplikowane, różnorodne języki, które umożliwiają nam porozumienie, udzielanie pomocy i współpracę. Drobna mutacja sprawiła także, że mamy większe czaszki, a zatem i większe mózgi. Mózg dorosłego człowieka jest trzy razy większy od mózgu szympansa. Wspólny przodek ludzi i szympansów zapamiętywał wszystko w mgnieniu oka. Naukowcy sądzą, że w miejsce świetnej pamięci krótkotrwałej zyskaliśmy coś innego. Dokonaliśmy ważnego przełomu w rozwoju człowieka, tworząc język, który spaja naszą społeczność. Wyrażamy nim smutek i radość. Dzielimy się pomysłami i współpracujemy. Ta różnica spowodowała, że choć dzieli nas tylko 1.4% DNA, zaludniliśmy całą planetę, a małpy pozostały na niewielkich obszarach.

Spójrzmy na dzieje ludzkości. Zaczynaliśmy z prostymi rozwiązaniami technicznymi i społecznymi, a teraz dysponujemy skomplikowanymi. Każde pokolenie dzieci uczy się tego, co spotyka w swoim otoczeniu. Dokonuje odkryć, a następne pokolenie poznaje już ulepszoną wersję. Dodaje własne innowacje, których uczy się z kolei następne pokolenie. Kultura i technika nieustannie się rozwijają, a dzieci przyjmują to jako coś oczywistego.

Nasz język stał się złożony, technika - rozwinięta, kultura - bogatsza. Znaleźliśmy się na znacznie wyższym etapie rozwoju niż pozostałe zwierzęta. Maleńka różnica w kodzie DNA zapewniła nam to, co nas wyróżnia: potężny mózg, język, skomplikowane narzędzia, umiejętność współpracy, przystosowanie do własnego środowiska. Ale jedna różnica rzuca się w oczy. Dzięki rozwojowi naszego gatunku na Ziemi żyje blisko 7 miliardów ludzi. Porównajmy to z liczbą naszych kuzynów. W ciągu dwóch dni rodzi się około 700 tysięcy ludzi. Tyle na całym świecie mieszka małp człekokształtnych. Łączy nas z małpami prawie identyczne DNA, ale ten maleńki procent, który mamy inny, stworzył między nami kolosalną różnicę.

• Pobierz folder
• Zachomikuj folder