Ukaranie Hamana - 1508-12.jpg

Na wiosnę 1505 roku Michał Anioł został wezwany przez papieża Juliusza II do Rzymu. Po konflikcie na tle realizacji grobowca i wyjeździe z Rzymu Michał Anioł w 1508 roku wrócił i otrzymał zlecenie wykonania fresków w Kaplicy Sykstyńskiej, która została wybudowana w latach 1475-81 jako kaplica pałacu papieskiego.

Sklepienie kaplicy ma 40 m długości i 13,5 m szerokości. Po rocznych przygotowaniach w 1509 roku artysta rozpoczął pracę od wschodniej części sklepienia. W 1510 roku wykonał połowę malowidła. Wszystko robił sam, leżąc całymi dniami na plecach na rusztowaniu.

Środkowy pas sklepienia podzielił malowaną architekturą na trzy zespoły po trzy obrazy na przemian mniejsze i większe sceny. Przy tych mniejszych znajdują się tzw. ignudi, nadzy młodzieńcy trzymający, często w dziwnych pozycjach, wstęgi medalionów ze scenami biblijnymi. Sceny środkowego pasa ilustrują księgę Genesis Starego Testamentu.
Nad ołtarzem znajduje się postać Boga oddzielającego światłość od ciemności, a pod nim postać proroka Jonasza. Nad drzwiami wejściowymi znalazła się scena Opilstwa Noego oraz postać proroka Zachariasza z księgą. Dzieje stworzenia rozwijają się więc chronologicznie od ołtarza. Pierwsze trzy obrazy ukazują działalność samotnego Boga, następne opowiadają dzieje pierwszych ludzi aż do wypędzenia z raju, ostatnie trzy to opowieść o upadku człowieka opisana poprzez historię Noego.
Koncepcja fresków, bardzo starannie przemyślana przez artystę, prowadzi nas zgodnie z nasyceniem przestrzeni pierwiastkiem sacrum. Od wejścia ku ołtarzowi sceny rozwijają się od przedstawień osamotnionego, grzesznego człowieka ku odkupieniu w Bogu. Od ołtarza zaś przechodzimy ku wyjściu od nieśmiertelnego i doskonałego Boga ku upadkowi w grzech człowieka.
12 postaci siedzących na tronach w obu bocznych pasach sklepienia przedstawia 7 proroków: Izajasza, Jeremiasza, Ezechiela, Daniela, Joela, Jonasza i Zachariasza oraz 5 sybill: Libijską, Perską, Kumańską, Erytrejską i Delficką. Wszystkie 12 postaci symbolizuje w różny sposób objawienie.
W pendentywach sklepienia oraz lunetach okien znalazły się sceny z życia rodzinnego przodków Chrystusa. Ogólny program sklepienia jest określony przez interpretację faktów ze Starego Testamentu jako prefiguracji życia i męki Chrystusa. Szczególnie wyraźne jest to w obrazach narożnych ze scenami Miedzianego węża, Ukarania Hamana, Judyty i Holofernesa oraz Dawida i Goliata. Sceny te wiążą się symbolicznie z ukrzyżowaniem Chrystusa i świętością jego ofiary. Przedstawienie Jonasza symbolizuje Zmartwychwstanie Chrystusa.
Sklepienie w Kaplicy Sykstyńskiej dostarczyło sztuce niezmiernie wielkiego zasobu nowych form i rodzajów przedstawień.

Jeszcze podczas pracy nad mauzoleum Medyceuszy Klemens VII zamówił u Michała Anioła w 1533 roku pokrycie ściany wejściowej Kaplicy Sykstyńskiej sceną Upadku Lucyfera, zaś ściany ołtarzowej przedstawieniem Sądu Ostatecznego.
W 1535 roku został ukończony karton z Sądem Ostatecznym, projekt Upadku Lucyfera został zarzucony.
Pomiędzy rokiem 1536 a 1541 artysta wykonywał fresk Sądu Ostatecznego (16 m wysokości i 13 m szerokości) z wyobrażeniem 314 postaci. W centrum kompozycji znajduje się potężny i groźny Chrystus, gestem potępienia strącający grzeszników w otchłań. W obu podłuczach sklepienia widać trzymane przez bezskrzydłe anioły narzędzia męki. Wokół Chrystusa w tłumie świętych męczenników giną tradycyjne postacie Marii i Jana Chrzciciela, wstawiających się za ludzkością. Wśród męczenników poniżej Chrystusa widać postać św. Bartłomieja, który trzyma w rękach swą zdartą skórę, na której Michał Anioł namalował swą twarz. Poniżej wstają z grobów zmarli. Nikt nie jest pewien swego losu. Malarz odrzucił dotychczas stosowany podział na strony błogosławionych i potępionych; całość jest ilustracją starego hymnu Dies irae i przypomina wizje Dantego. Gwałtowny ruch postaci, wirowanie całej kompozycji wypełnionej potężnymi nagimi ciałami, jest wstępem do sztuki baroku.
Fresk wywołał od początku sprzeciwy. Sekretarz papieski rozgłaszał, że jest to ,,śmieć luterski", dla którego odpowiednim miejscem byłaby łaźnia, a nie najświętsze miejsce katolicyzmu. Myślano o całkowitym zamalowaniu fresku, ale w 1555 roku papież Paweł IV polecił malarzowi Daniele da Volterra przykrycie najbardziej rażących nagości.

Po zakończeniu tego fresku MIchał Anioł otrzymał od papieża zamówienie na dwa malowidła ścienne - Nawrócenie Szawła i Ukrzyżowanie Piotra w Cappella Paolina w Watykanie, wykonane w latach 1542-50 – ostatnie prace artysty.

W 1546 roku Michał Anioł przejął kierownictwo budowy bazyliki Św. Piotra w Rzymie i zajął się dokończeniem Palazzo Farnese, również w Rzymie. Zaprojektował też nową urbanistykę placu na Kapitolu. Prace nad formą kopuły bazyliki Św. Piotra, którą widział jako gigantyczną budowlę centralną, absorbowały artystę do końca życia. Przyczynił się tu do powstania wzorów dla architektury baroku.

http://malarstwo.awardspace.info/malarzed454.html