Kalasancjusz Jozef swiety

Święty Józef Kalasancjusz
Manuel Rodriguez Espejo SP



Trudno przecenić dzisiaj – po prawie czterech wiekach – efekty, które przyniosło ufundowanie pierwszego zakonu poświęconego całkowicie nieodpłatnemu wychowaniu dzieci i młodzieży. Niewątpliwie to do czego, w tamtych latach tuż po Soborze Trydenckim, doprowadził Kalasancjusz...
Trudno przecenić dzisiaj – po prawie czterech wiekach – efekty, które przyniosło ufundowanie pierwszego zakonu poświęconego całkowicie nieodpłatnemu wychowaniu dzieci i młodzieży. Niewątpliwie to do czego, w tamtych latach tuż po Soborze Trydenckim, doprowadził Kalasancjusz nosi znamiona geniuszu. Dzięki niemu Kościół dokonał „wyłomu” w Wiecznym Mieście. Wyszedł poza przestrzeń wyznaczoną przez chór, ambonę i konfesjonał – sfery ważne, ale niewystarczające.
Kościołowi doby Trydentu pilnie potrzeba było bowiem takiej instytucji, przez którą mogliby przejść wszyscy obywatele i która byłaby zdolna odcisnąć w ich umysłach i sercach niezatarty znak chrześcijański. Potrzeba było szkoły obowiązkowej, bezpłatnej, powszechnej. Historia przyznała Kalasancjuszowi rację. Nie ma dzisiaj społeczeństwa, które nie doceniałoby roli szkoły, a większość rządów, partii i grup nacisku pragnie ją sobie podporządkować.


Kontekst hiszpański i międzynarodowy

Kiedy Kalasancjusz przychodzi na świat – w 1557 roku – Hiszpania zaczyna słabnąć, a jednocześnie intonuje w Europie swój wspaniały „łabędzi śpiew”. Stała się wówczas tyglem nędzy i wielkości: konflikty feudalne, walki rodowe między rodzinami, bandytyzm.
Tymczasem możliwości instytucji państwa wyczerpują się – tak w Europie, jak i w Ameryce.
Na polu międzynarodowym stulecie Kalasancjusza (1557–1648) charakteryzuje się rozszerzaniem się wpływów protestantyzmu, rywalizacją hiszpańsko-francuską i zakusami kolonizacyjnymi pozostałych krajów europejskich.
Kościół katolicki wydobywa się z nędzy ujawnionej przez Lutra dzięki sile rewolucyjnego soboru oraz odwadze grona ludzi podejmujących nowe formy służby społecznej i kościelnej lub reformujących już istniejące. Liczba świętych, współczesnych Kalasancjuszowi, sięga 27 osób (6 kobiet i 21 mężczyzn). Z tego grona aż dziesięć osób pracowało w Rzymie: Pius V, Franciszek Borgiasz, Filip Nereusz, Piotr Kanizjusz, Karol Boromeusz, Kamil de Lelis, Franciszek Corocciolo i Józef Kalasancjusz.

Na progu nowożytności

Byłoby naiwnością myśleć, że Kalasancjusz zaczynał od zera. W jego działaniach znajdują odzwierciedlenie usiłowania i sukcesy wielu innych osób. Tak spośród katolików, jak i protestantów. Nie jest zadaniem łatwym sprecyzowanie, w jakim stopniu te osiągnięcia są jego zasługą, aby nie przypisać mu mniej czy więcej niż w istocie dokonał. Nie powinno nas jednak dziwić, że wiele spraw, o których dziś się rozprawia – na progu postmodernizmu – pojawia się również w życiu i pismach Kalasancjusza. Dzieje się tak dlatego, ponieważ obie epoki – jego i nasza – są w pewnym stopniu podobne do siebie: zarówno na płaszczyźnie społecznej, jak i kościelnej.
Kiedy Galileusz zatrzymuje się, by obserwować trajektorię wahadła; kiedy Kalasancjusz odkrywa – w znaczeniu ojcowskim i duszpasterskim – dziecko; kiedy Kartezjusz podnosi problem własnej egzystencji... możemy powiedzieć, że jesteśmy na progu Nowożytności. Jak stwierdził profesor Valdecantos, znaczenie tych trzech osób była podobne.

Dzieciństwo i młodość

Kalasancjusz był najmłodszym wśród ośmiorga rodzeństwa: miał pięć sióstr i dwóch braci. Rósł w środowisku gospodarzy wiejskich należących do klasy średniej. Jego ojciec był kowalem, ale bardziej płatnerzem niż prostym kowalem od miecha i kowadła. Od najmłodszego wieku wpajano mu poczucie troski społecznej, głównie z uwagi na urząd bayle (wójta), jaki piastował jego ojciec. Funkcja ta przypominała urząd burmistrza: zarówno rodzinnej wioski, jak i całej baronii Peralta de la Sal (region Huesca w północnej Hiszpanii). Bardzo wcześnie – w wieku dziewięciu lat – udaje się do internatu, by rozpocząć naukę, co zarazem przysposobi go do życia twardego i zdyscyplinowanego.


Na czterech uniwersytetach

O ile uniwersytetów było wówczas niewiele, to studenci stanowili liczną grupę; on sam studiuje w Lérida, Walencji, Alcalá de Henares, Barcelonie (w tym ostatnim miejscu po to, aby uzyskać doktorat z teologii). W tamtych czasach, gdy uniwersytet – bardziej niż dzisiaj – odciskał swe własne, charakterystyczne piętno, studiowanie na wielu z nich otwierało umysł i serce na różne prądy. Filozofia, prawo i teologia składają się na fenomenalne zaplecze intelektualne.
Swoje lata studenckie Kalasancjusz przeżył intensywnie. Na podstawie Statutów Uniwersytetu w Lérida został wybrany przez studentów narodowości aragońskiej „doradcą rektora”, co też świadczy o jego autorytecie i trosce o innych. W tym właśnie czasie podjął decyzję, że zostanie kapłanem, mimo że z powodu sprzeciwu ojca jej realizację musiał odsunąć w przyszłość.
W Walencji stanowczo utwierdził się w swoim wyborze wobec jednoznacznych – jak to sam wyzna wiele lat później – propozycji pewnej dziewczyny.



Kapłaństwo

Jego formacja kapłańska była solidna i rzetelna. Nie mieszkał w żadnym seminarium, chociaż one były już ustanowione przez Sobór Trydencki w 1563 r. W odróżnieniu od niedokształconego w tamtych czasach kleru, Kalasancjusz ukończył prawo i doktoryzował się z teologii. Jego praca kapłańska była różnorodna i ogromna...

Diecezja w Urgel

– Domownik biskupa z Barbastro i wychowawca paziów z jego pałacu (1584–1585). Czyżby początki jego powołania jako wychowawcy?
– Domownik biskupa z Albarracin (1585). Towarzyszy mu w Kortezach w Monzón i pracuje jako sekretarz Komisji do Spraw Reformy Augustianów w Koronie Aragonii.
– Spowiednik i doradca biskupa z Lérida. Mieszka wraz z nim w Montserrat podczas kilkumiesięcznej wizytacji biskupiej i królewskiej tego klasztoru (1585–1586).
– Sekretarz kapituły w Urgel, mistrz ceremonii w katedrze i zarządca nowego biskupa (1587–1589).
– Proboszcz dwóch parafii wiejskich – Claverol i Ortoneda. Urzędnik kościelny (archiprezbiter) w Tremp, reformator i prokurator, z uprawnieniami wikariusza generalnego, w dekanatach w Tremp, Sort, Tirvia i Cardós (do 1591).


Rzym –inny styl kapłaństwa

Kalasancjusz odważnie doktoryzował się w wieku 35 lat, po 9 latach od chwili opuszczenia auli uniwersyteckich. Jeszcze więcej odwagi miał, idąc za przeznaczeniem, które kierowało go do Rzymu, i tam poszukując możliwości awansu na swej kapłańskiej drodze. W Rzymie dokonał jednak radykalnego zwrotu w swym życiu. Przybył tam w 1592 r., aby się wspiąć wyżej, a zstąpił tam, dokąd tylko siłą Ducha Świętego można zstąpić:
Nie tylko myłem talerze, pracując tak samo jak ci, którzy nauczają – powie pod koniec swego życia – lecz chodziłem również po Rzymie z sakwą na ramieniu prosić o chleb, odprowadzałem uczniów. I jestem gotowy powtórzyć to obecnie.
U początku szkoły wykonywałem wszystkie najniższe i najmniej godne zajęcia w domu, aż przyszli bracia i mi dopomogli.
Mając osiemdziesiąt lat wielokrotnie idę jeszcze pomagać w tej czy innej szkole.
Wypełniał swe kapłaństwo – jak wyznaje w swych listach, z których zachowało się blisko pięć tysięcy – jako spowiednik dorosłych i dzieci, kaznodzieja, katecheta, kierownik duchowy świeckich i zakonników, tak swoich, jak i z innych zgromadzeń.
Nauczał codziennie przez 15 lat, od 1597 roku. Kiedy Szkoły Pobożne rozwijały swą działalność, był prefektem dyscypliny. Zajmując już stanowisko przełożonego generalnego Zakonu, z ciężarem odpowiedzialności za swych współbraci, za domy i szkoły, nadal w taki sposób wypełniał swe kapłaństwo:
Gdy była taka konieczność, prowadziłem naukę kaligrafii i arytmetyki, czytania i gramatyki, a miało to miejsce, gdy któryś z nauczycieli zachorował lub całkiem przypadkowo. I nie straciłem przez to nic z godności kapłaństwa, ani nie nadszarpnąłem reputacji urzędu ojca generała.


Jego rysopis...

Ktoś jemu współczesny pozostawił nam następujący rysopis: Znałem go i widywałem wielokrotnie, ponieważ był przyjacielem mego ojca; był człowiekiem wysokim, o czcigodnej prezencji, z brodą koloru kasztanowego, o twarzy wydłużonej i białej.
Dzięki ubraniom, które się zachowały, sandałom i kuli, o której się poruszał w ostatnich latach, znamy jego wzrost: 190 cm.
Jego krzepkość i siłę możemy ocenić na podstawie anegdot: o umiejętności w rzucaniu drągiem i o ośle uwięzionym w błocie, którego Kalasancjusz podniósł do góry, wkładając ramię pod brzuch zwierzęcia po to, aby poganiacz jak najszybciej przestał przeklinać.
Jego twarz została uwieczniona dwojako: pozostał portret, który namalował mu malarz ukrywający się między zasłonami, aby nie ranić jego skromności, oraz zachowała się maska pośmiertna.

Dalej, aniżeli jakakolwiek nadzieja

Liczba przeżytych 91 lat, z których połowę spędził wśród dzieci i młodzieży, długi, szczupłość posiłku i snu, ciężar prowadzenia powstałych szkół, cierpienia będące skutkiem walk wewnętrznych, które przyczyniły się do rozwiązania przed śmiercią jego „Dzieła życia”, uwidaczniają jego siłę fizyczną i duchową.
Upór aragoński czy nadzieja chrześcijańska? Wszystko po trochu pchnęło go do napisania tych słów:
Pomimo tego, co się mówi o naszym Zakonie, winniście wiedzieć, że Pan ochroni go zawsze i będzie rozwijał się w tym, co dobre, pod warunkiem, że dołożymy należytej pilności, wychowując dzieci, szczególnie ubogie, w świętej miłości Boga.
A gdy Zakon już został zniszczony nadal przekonywał:
Napominam wszystkich do obserwancji i do wytrwałości w prowadzeniu szkoły z pilnością. I bądźcie pewni, że tam, gdzie brakuje środków ludzkich, przychodzą Boskie. W konsekwencji, proszę nie ustawać w modlitwie i nauczaniu, z wytrwałą nadzieją pomocy Boskiej, której nie brakuje w żadnym momencie (25.01.1647).

Jego natura

W ten syntetyczny sposób opisuje ducha Kalasancjusza Miguel Angel Asiain: Człowiek tęgi, z szerokim czołem, orlim nosem, przenikliwymi oczami. O sercu szlachetnym. Z temperamentem silnym, zdecydowanym, kategorycznym i niezależnym. Prosty i dobrotliwy. Z dobrym humorem i delikatny w obcowaniu z innymi. Aktywny i przedsiębiorczy, ryzykujący i przewidujący. Zgodliwy i – czasami – jak na dobrego Aragończyka przystało, obstający przy swoich ideach. Ale – przede wszystkim – w ślad za Jezusem był ideologiem nowych dróg i zakochał się w ubogich.
Raymond Trillat, grafolog Trybunału Francji, analizując charakter pisma Kalasancjusza wyróżnił następujące cechy jego charakteru: burzliwy, dramatyczny, realista, waleczny, strapiony, w przypływach wątpliwości, a nawet przygnębienia – żywotny, gorliwy, niespokojny, wymagający, porywczy, płomienny, ekspansywny, nowatorski – śmiały, ojcowski, serdeczny, uduchowiony, mistyk, wyrozumiały, pokorny, cierpliwy. I kończy studium grafologiczne tymi słowami: Okazuje się zaskakujące odnalezienie w jego piśmie cech świadczących o posiadanej intuicji, śmiałych nowatorskich form, czasem nawet rewolucyjnych, które nadają jego postępowaniu powiew bardzo aktualny. W sposób ewidentny nawiązuje do przeszłości, ale czuje się bardziej pociągany przez projektowanie przyszłości, z taką siłą wizji, którą rzadko się spotyka.


Kalasancjusz konwertyta

Dane dotyczące jego pobytu w Hiszpanii, które przetrwały do naszych czasów, świadczą, że był dobrym kapłanem, tak w kuriach diecezjalnych, w których pracował, jak i w wiejskiej parafii. Jednak do prowadzenia życia bardziej zaangażowanego skłonił go w Rzymie kontakt z dziećmi i dorosłymi odsuniętymi na margines społeczeństwa. Spotykał się z nimi podczas swych wizyt jako aktywny członek pięciu Konfraterni. Po Soborze Trydenckim Rzym wrzał w społecznym zapale i wielu ludzi poszukiwało nowych form dotarcia do najbardziej ubogich. Kalasancjusz odrzucił więc kanonię, o którą wcześniej się ubiegał i którą już otrzymał. Zmienił posadę i srebrne sprzączki kapłana świeckiego, doktora z przyszłością, na surowy habit zakonny. Zdecydował się na najwyższe ubóstwo. Opuścił pałac Colonna i zamieszkał wśród maluczkich.

...i mistyk

Dwie z wielkich prac poświęconych Kalasancjuszowi, autorstwa ojców Bau oraz Sapy, dowodzą, że był on konwertytą i mistykiem. Ale to głównie Salvador López jest tym, który najbardziej pogłębił tę tezę w swym dziele Osobowość mistyczna Kalasancjusza. Utrzymuje on, że konwersja, jaka dokonała się w Kalasancjuszu około roku 1595–96 objawiła się w jego nowej postawie wobec Boga (naśladowanie radykalizmu ewangelicznego), wobec ludzi (poświęcenie najmniejszym i najbardziej potrzebującym) i wobec rzeczy (ubóstwo). A to wszystko z wytrwałością i uporem ponadludzkim, aż do śmierci.
Kalasancjusz nigdy nie byłby pedagogiem, gdyby najpierw Bóg nie wyszedł mu naprzeciw i za pośrednictwem silnego doświadczenia mistycznego, o którym on sam będzie wspominał wiele lat później, nie uwrażliwił go na sytuację dzieci bez szkoły, pozbawionych Chrystusa i zbawienia. Pedagogia kalasantyńska jest ze swej istoty służebna w stosunku do Boskiego planu zbawienia; nie jest jedynie zwykłą metodą. Oto jej motto: „Pobożność i Nauka”.
Ci, którzy znają biografię Kalasancjusza wiedzą o zaświadczonych wydarzeniach mistycznych. Ale ostatecznie całe jego życie – jego myśl i miłość do dzieci – jest tym, co dla Salvadora Lópeza byłoby nie do pomyślenia bez łaski mistycznej, która widoczna jest szczególnie w kalwarii przeżywanej przez Kalasancjusza w ostatnich latach życia.
Sam Kalasancjusz wyjawia nam swój sekret w słowach:
Krótsza i łatwiejsza ścieżka bądź droga, aby być wyniesionym w poznaniu siebie, a przez to w poznaniu atrybutów miłosierdzia, mądrości i nieskończonej cierpliwości i dobroci Boga, polega na uniżeniu się, by dawać światło dzieciom, szczególnie tym, które są opuszczone przez wszystkich, ku czemu, jako ku zajęciu tak niskiemu i podłemu w oczach świata, niewielu pragnie się uniżyć, choć Bóg ma zwyczaj odpłacać stokrotnie.

Ojciec Józef od Matki Bożej

Nabożeństwo do Najświętszej Maryi Panny było ważną częścią jego życia, którą przekazał Szkołom Pobożnym. Od chwili, gdy został zakonnikiem, nie podpisywał się więcej Doktor Kalasancjusz, lecz Józef od Matki Bożej, a Zakonowi nadał tytuł Kleryków Regularnych Ubogich Matki Bożej Szkół Pobożnych.
Napisał i rozpowszechnił Koronkę Dwunastu Gwiazd, w której trzy wieki przed ogłoszeniem dogmatu wychwalał Niepokalane Poczęcie i Wniebowzięcie Maryi. Swoim zakonnikom polecił odśpiewywać codziennie pięć psalmów na cześć Maryi, nakazał codzienne odmawianie różańca i polecił uroczyście obchodzić – wraz z uczniami – siedem świąt Najświętszej Maryi Panny. Wybił medalik z Maryją, wręczając zakonnikowi znak „związku nierozerwalnego ślubów”. Popierał różnorakie bractwa mariańskie tworzone dla uczniów i dorosłych.


Człowiek polityki, ale nie partii

Widzieliśmy już, jak za sprawą swego ojca „burmistrza” spotykał się z przykładem troski o lud. W latach uniwersyteckich poznaliśmy go jako przywódcę młodzieży. Wiemy ponadto o stworzeniu pewnego „dzieła socjalnego” na rzecz ubogich z jego wiejskiej parafii i o jego wizytach wraz z towarzyszami z konfraterni, do których przynależał, w domach ludzi potrzebujących w Rzymie.
W jego listach zawarte są liczne świadectwa zaniepokojenia sytuacją polityczną w Hiszpanii, Państwie Kościelnym, w Europie Centralnej itd. Według niektórych historyków, jego hiszpańskie pochodzenie przysporzyło mu w Rzymie wielu trudności. Wiemy również, że w swoich Konstytucjach zakazał zakonnikom zapisywania się do czegoś, co dziś nazwalibyśmy partiami politycznymi, wzywając ich, aby byli ludźmi jedności, a nie ugrupowań.
W naszym Zakonie nie uznaje się skłonności ku partiom, które mają zwyczaj formować się wśród rządów, miast i obywateli: byłoby to szkółką wielkiego zła. Niech króluje między nami rodzaj miłości powszechnej, która obejmuje w Panu wszystkie partie, także przeciwne sobie, i módlmy się o ich jedność.

Zatroskany o przemianę społeczną

Poprzez szkołę ubogich Kalasancjusz usiłował zrewolucjonizować społeczeństwo, w łączności z obrońcami ludzi wykorzystywanych, a przeciwko tym, którzy chcieliby zachować niezmienione struktury społeczne.
Tę troskę społeczną wyraził dobitnie i wielokrotnie poprzez koncepcje właściwe epoce:
Reforma świata chrześcijańskiego dokonuje się poprzez sumienne wypełnianie misji nauczania. Dobre wychowanie młodzieży jest najskuteczniejszym środkiem zachowania i uzdrowienia ze zła, a wprowadzenia i oświecenia dobrem. Od niego zależy pokój i pomyślność narodów, dobre rządy w miastach, rozpowszechnianie wiary, nawrócenie i ustrzeżenie od herezji, i – ostatecznie – reforma całego chrześcijaństwa, ponieważ naucza, jak dobrze żyć.

Budowniczy pokoju

Będąc pacyfistą, prosił nieustannie o modlitwę w intencji pokoju i – aby umotywować tę modlitwę – dowiadywał się, jakie konflikty mają aktualnie miejsce w Europie, o ich kolejach informując uczniów i współbraci:
Kiedy będzie jakaś dobra wiadomość o katolikach w Niemczech, proszę mi ją przekazać, ja zaś tymczasem nie zaprzestaję polecać, by się modlono o ich zwycięstwo.
Wiemy tutaj, że Papież czyni ile może, aby rozwiązać problem Lombardii. Ale wątpi się w powodzenie tych wysiłków, bowiem skoro są one tak skomplikowane, ich rozwiązanie będzie bardzo trudne. Proszę nie przestawać się modlić codziennie; niech uczniowie odmawiają Litanię do Najświętszej Maryi Panny i oprócz tego niech podejmuje się szczególne modlitwy w domu za te problemy.
W praktykowaniu modlitwy nieustannej, którą podjął wraz z uczniami, jednym z celów było osiągnięcie pokoju. O to samo proszono w Koronce Dwunastu Gwiazd: O pokój i zgodę między władcami chrześcijańskimi.
Jego sugestie, by się nie procesować są częste:
To, co można osiągnąć na drodze ugody, niech się nie rozwiązuje na drodze kłótni. Lepiej jest stracić, niż prowadzić spór z bliźnim. Nie mogę znieść, że nasze domy zakonne, prowadząc spory, potrzebują prokuratorów i adwokatów. Wolę uporządkować sprawy w jakikolwiek inny sposób i nawet stracić, aniżeli wytoczyć proces komukolwiek. Przed laty odrzuciłem spadek 80 000 skudów, aby nie mieć wiecznych obciążeń i sporów.

CIAG DALSZY W FOLDERZE ZYCIE KALASANCJUSZA

Kalasancjusz w malarstwie	Maryja w zyciu Kalasancjusza	Piesni o Kalasancjuszu
Prezentacje PowerPoint	Slawni wychowankowie i uczniowie	Zycie Kalasancjusza
Zycie Kalasancjusza 2	Zycie Kalasancjusza 3

Nie ma plików w tym folderze