Kultura pomorska w epoce żelaza.docx

Prehistoria ziem polskich

Jeśli za prehistorię Polski uważać okres od pojawienia się człowieka na obszarze obecnego państwa polskiego, to zaczęła się ona ok. pół miliona lat temu.

Kryteria periodyzacji

Periodyzację pradziejów ziem polskich dokonano w oparciu o:

* kryterium surowcowe – zaproponowane przez Christiana Jürgensena Thomsena, w oparciu o nie wyróżnia się trzy epoki: kamienia, brązu i żelaza,
* kryterium zdobywania pożywania – w oparciu o nie wyróżnia się okres gospodarki przyswajającej (zbieracko-łowiecko-rybackiej) i gospodarki wytwórczej (rolniczo-hodowlanej),
* dodatkowe kryterium surowcowe (np. pojawienie się ceramiki, miedzi jako materiału),
* kryterium związane ze zmianami środowiska naturalnego (koniec epoki lodowej),
* kryterium biorące za podstawę ważne wydarzenia znane z historii pisanej (dotyczy tylko okresów protohistorycznych),
* kryterium oparte na ewolucji biologicznej człowieka – na nim częściowo oparty jest podział paleolitu

Chronologia

Periodyzacja pradziejów ziem polskich przedstawia się następująco:

* Epoka kamienia

okres starszy (paleolit) – od ok. 500-400 tys. lat temu (pojawienie się człowieka wytwarzającego narzędzia) do 10 tys. lat temu (koniec epoki lodowej, początek holocenu)

paleolit dolny – od pojawienia się Homo erectus,
paleolit środkowy – rozpoczyna się od pojawienia neandertalczyka (początek trudny do ustalenia),
paleolit górny – od ok. 40 tys. lat temu, rozpoczyna się z pojawieniem człowieka współczesnego (Homo sapiens sapiens),
paleolit schyłkowy – od ok. 15 tys. lat temu, związany ze zjawiskiem ponownego wkroczenia osadnictwa zajmującego uwalniane od lądolodu strefy Niżu Europejskiego,

okres środkowy (mezolit) – od ok. 10 tys. lat temu do ok. 4000-3500 p.n.e.; już od ok. 5400 p.n.e. ta formacja gospodarczo-społeczna współegzystowała z neolityczną,
okres młodszy (neolit) – od ok. 5400 do 1800 p.n.e., od pojawienia się pierwszych rolników

wczesny
środkowy
późny (eneolit) – od ok. 3700-1800 p.n.e., związany z pojawieniem się wyrobów miedzianych

* Epoka brązu – od ok. 1800 do ok. 650 p.n.e.

okres wczesny (I) 1800-1400 p.n.e.
okres starszy (II) 1400-1200 p.n.e.
okres środkowy (III) 1200-1000 p.n.e.
okres młodszy (IV) 1000-800 p.n.e.
okres późny (V) 800-650 p.n.e.

* Epoka żelaza – od połowy VII w. p.n.e.

okres halsztacki – od połowy VII w. p.n.e. do 400 p.n.e.
okres lateński albo przedrzymski – od ok. V w. p.n.e. do początku I w. n.e.
okres rzymski (wpływów rzymskich) – od I w. n.e. do ok. 375 roku (schyłek Cesarstwa Rzymskiego)
okres wędrówek ludów – od końca IV w. (najazd Hunów) do końca VII w. (stabilizacja osadnictwa słowiańskiego we wczesnym średniowieczu).