Polska Kronika Filmowa - 3_1967 Zbyszek Cybulski.avi

Zbigniew Hubert Cybulski (ur. 3 listopada 1927 w Kniażach k. Stanisławowa, zm. 8 stycznia 1967 we Wrocławiu) – polski aktor teatralny i filmowy, uważany za jednego z najwybitniejszych i najpopularniejszych aktorów powojennej Polski. Jego największym osiągnięciem filmowym jest rola Maćka Chełmickiego w filmie Popiół i diament z 1958 roku, w reżyserii Andrzeja Wajdy. Zginął tragicznie pod kołami pociągu na terenie wrocławskiego dworca kolejowego.

Kariera
Był absolwentem gimnazjum im. Jędrzeja Śniadeckiego (obecnie I Liceum Ogólnokształcące im. Jędrzeja Śniadeckiego) w Dzierżoniowie (1947) oraz PWST w Krakowie (1953). W tym samym roku zadebiutował w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku w sztuce Intryga i miłość Friedricha Schillera. Rok później zaprezentował się w swoich dwóch pierwszych rolach filmowych w produkcjach Pokolenie i Kariera. Wówczas też, razem z Bogumiłem Kobielą, założył artystyczny teatrzyk studencki Bim-Bom w Gdańsku, którego był dyrektorem. Zagrał mniejsze role w filmach Ósmy dzień tygodnia Aleksandra Forda i Krzyż Walecznych Kazimierza Kutza (ten pierwszy został wstrzymywany przez cenzurę w Polsce przez ponad 20 lat).

Największą popularność przyniósł Cybulskiemu film Popiół i diament z 1958 roku, wyreżyserowany przez Andrzeja Wajdę, oceniany jako jedna z najlepszych produkcji w historii polskiej kinematografii. Film nominowany został do nagrody Brytyjskiej Akademii Sztuk Filmowych i Telewizyjnych.
Na początku lat 60. przeprowadził się do Warszawy, gdzie występował w Kabarecie Wagabunda, Teatrze Ateneum. Grał tam w takich sztukach jak Kapelusz pełen deszczu, Dwoje na huśtawce czy Pierwszy dzień wolności. Występował w spektaklach Teatru Telewizji, m.in. w produkcjach Murowane alibi Janusza Morgensterna, Podwórko Andrzeja Jarockiego, Romans prowincjonalny Kornela Filipowicza czy Zatrzaśnij ostatnie drzwi na podstawie tekstu Trumana Capote’a. W 1960 roku wystąpił w kolejnym filmie Wajdy, Niewinni czarodzieje. Dzięki zdobytemu uznaniu za Popiół i diament otrzymywał role w produkcjach zagranicznych: francuskich filmach Herbata i mięta (1961), Lalka (1962), a także w międzynarodowym przedsięwzięciu Miłość dwudziestolatków. W 1964 zagrał w szwedzkim filmie Kochać i Rękopis znaleziony w Saragossie nakręconym na podstawie powieści Jana Potockiego. Ta druga rola uważana jest za jedną z najlepszych w jego karierze.

Zagrał w wysoko ocenianych filmach Salto, Mistrz i Jowita. Miał wystąpić w telewizyjnej wersji sztuki Tramwaj zwany pożądaniem w Stanach Zjednoczonych, a także nakręcić film z Marleną Dietrich. Oba projekty nie zostały jednak zrealizowane z powodu przedwczesnej śmierci aktora. Ostatnią rolą w dorobku aktorskim Cybulskiego była kreacja w filmie Morderca zostawia ślad (1967).

Wizerunek
Wyrazistość kreowanych przez siebie postaci, charakterystyczny ubiór i gra, a także przedwczesna śmierć przyczyniły się do powstania wokół osoby Cybulskiego pewnej legendy, mitu, nadając mu rangę postaci kultowej w polskim kinie powojennym. Aktor nosił zwykle obcisłe skórzane ubrania i charakterystyczne ciemne okulary, bez których nie pokazywał się publicznie. Jego sposób ubierania się był obiektem podziwu ówczesnej młodzieży i był przez nią naśladowany.

Prowadził nonkonformistyczne życie na krawędzi, na jakie tylko pozwalały polskie realia tamtych lat. Sprawiał wrażenie osoby łamiącej wszelkie konwenanse, aczkolwiek zawsze bardzo eleganckiej. Wydawał się ciągle gdzieś spieszyć i nie zwracał uwagi na to, co go nie interesowało. Taka postawa budziła porównania do amerykańskiego aktora Jamesa Deana, uważanego za kreatora wizerunku „buntownika bez powodu”, „żyjącego na krawędzi”.

Zbigniew Cybulski był ciotecznym bratem generała Wojciecha Jaruzelskiego, matka aktora nosiła nazwisko rodowe Jaruzelska.

Śmierć
8 stycznia 1967 aktor znajdował się na terenie wrocławskiego dworca kolejowego, wracając z planu zdjęciowego filmu Morderca zostawia ślad. Wówczas też żegnał się z aktorką, a prywatnie przyjaciółką, Marleną Dietrich, która wyruszała w podróż do Warszawy. Próbując wskoczyć do odjeżdżającego z 3. peronu pociągu, Cybulski wpadł pod jego koła i doznał ciężkich obrażeń ciała. Zmarł w szpitalu, po trwającej godzinę walce o życie. Został pochowany na cmentarzu katolickim przy ul. Henryka Sienkiewicza w centrum Katowic. Dziś w miejscu jego śmierci znajduje się tablica pamiątkowa, którą odsłonił Andrzej Wajda w 30. rocznicę śmierci aktora.

Nagrody i wyróżnienia
W 1984 roku zajął 1. miejsce w rankingu aktorów 40-lecia zorganizowanym przez Wydział Kultury i Sztuki UM w Łodzi.
Otrzymał Super Złotą Kaczkę magazynu Film dla najlepszego aktora w historii polskiego kina (1996).
W zorganizowanym przez tygodnik Polityka plebiscycie na najwybitniejszego aktora przypadło mu 4. miejsce (1998).
Zajął 1. miejsce w rankingu magazynu Newsweek na najlepszego polskiego aktora, opublikowanym w 2009 roku.


Wpływ na kulturę
W 1968 roku powstał film fabularny Wszystko na sprzedaż w reżyserii Andrzeja Wajdy, który był hołdem, pożegnaniem i próbą rozliczenia się z mitem Cybulskiego.
Od 1969 roku przyznawana jest nagroda im. Zbyszka Cybulskiego, którą otrzymują młodzi, wybitnie uzdolnieni aktorzy.
Zespół 2 plus 1 nagrał w 1977 roku płytę Aktor, będącą hołdem złożonym zmarłemu artyście.
Amerykański pisarz George Quasha poświęcił Cybulskiemu wiersz „On the Death of a Polish Actor”.

wikipedia.pl


Filmografia
1955 Pokolenie - Kostek
1955 Kariera - pasażer autobusu
1955 Trzy starty - Mietek Leśniak
1956 Tajemnica dzikiego szybu - górnik
1957 Wraki - Rafał Grabień
1957 Koniec nocy - Romek
1958 Ósmy dzień tygodnia - Piotr Terlecki
1958 Popiół i diament - Maciek Chełmicki
1959 Krzyż Walecznych - Więcek
1959 Pociąg - Staszek
1960 Do widzenia, do jutra - Jacek
1960 Niewinni czarodzieje - Edmund
1961 Rozstanie - znany aktor
1961 Herbata i mięta (Le thé à la menthe) - człowiek w kawiarni
1962 Lalka (La Poupée)
1962 Miłość dwudziestolatków (L’amour à 20 ans) - Zbyszek
1963 Jak być kochaną - Wiktor Rawicz
1963 Ich dzień powszedni - Andrzej
1963 Zbrodniarz i panna - Jan Ziętek
1963 Milczenie - Roman
1964 Rozwodów nie będzie - Gruszka
1964 Kochać (Att älska) - Fredrik
1964 Giuseppe w Warszawie - Staszek
1965 Rękopis znaleziony w Saragossie - Alfons van Worden
1965 Pingwin - Łukasz Broda
1965 Salto - Kowalski/Malinowski
1965 Sam pośród miasta - Konrad
1966 Jutro Meksyk - Jańczak
1966 Przedświąteczny wieczór - kolega Zapały
1966 Mistrz - reżyser
1966 Iluzja - kochanek
1966 Szyfry - Maciek
1967 Cała naprzód - Janek
1967 Morderca zostawia ślad - Rodecki
1967 Jowita - Edward Księżak