Woldenberg - Dobiegniew 99.jpg

Kreis Friedeberg

Dobiegniew (Woldenberg)

Dobiegniew położony jest w północno-zachodniej części woj. lubuskiego, w powiecie strzelecko-drezdeneckim około 50 km od Gorzowa Wielkopolskiego i 70 km od Piły.

Historia

Najstarszą formą osadniczą był gród, którego poło­żenie nie zostało dotychczas zlokalizowane. Pod jego zapewne opieką rozwinęła się osada targowa, która dala początek dzisiejszemu miastu. Nazwa jego pocho­dzi od imienia właściciela lub założyciela miasta. W 1250 r. książę wielkopolski Przemysł I nadał Dobiegniew cysterkom z Owińsk pod Poznaniem. Około 1296 r. został opanowany przez margrabiów branden­burskich i włączony do tzw. Nowej Marchii. Pomimo tego cysterki owińskie zachowały pewną zwierzchność nad miastem aż po wiek XV. Data lokacji nie jest znana. Prawdopodobnie prawa miejskie otrzymał w 1298 r. Do 1313 r. została przesiedlona na przedmieścia ludność polska. W XIV w. miasto otoczone zostało mu­rami obronnymi. W latach 1402—1454 znalazło się przejściowo w posiadaniu Krzyżaków.
Dobiegniew leżał na ważnym szlaku handlowym Szczecin — Drezdenko — Poznań oraz przy drodze do Kostrzyna, toteż znany był jako miasto handlowe. Żywe stosunki pod tym względem łączyły go z Wielkopolską. Kupcy dobiegniewscy byli do 1660 r. zwolnieni z polskiego cła gra­nicznego. Po wojnie 30-letniej do Dobiegniewa napły­nęło wielu polskich osadników. Miasto kilkakrotnie niszczone było pożarami. Nie rozwinęło się nigdy pod względem przemysłowym. Połączenia kolejowe, uzys­kane ze Stargardem Szczecińskim w 1847 r. i z Krzy­żem w 1849 r., nie poprawiły sytuacji gospodarczej. Wykorzystano jedynie położenie nad jeziorem; miasto miało charakter miejscowości letniskowej.
W czasie II wojny światowej istniał w Dobiegniewie duży obóz jeniecki dla oficerów polskich, znany jako Oflag II C Woldenberg. Został on założony wiosną 1940 r. i mieścił się przy drodze do Strzelec Krajeń­skich, ok. 1,5 km od centrum. Przebywało w nim około 6 tysięcy oficerów i ok. 700 podoficerów i szeregowców. W obozie jeńcy prowadzili ożywioną konspiracyjną działalność polityczną i wojskową, a także szeroko rozwiniętą pracę kulturalno-oświatową i naukową. Te formy pracy podtrzymywały jeńców na duchu, bu­dziły nadzieje, pozwalały przetrwać. Obóz ewakuowano 25. 01. 1945 r. w trzech kolumnach marszowych. Dwie kolumny wyzwolone zostały przez wojska radzieckie w miejscowości Dziedzice k. Barlinka (29. 01. 1945 r.), a trzecią wyzwolono dopiero w głębi Niemiec (3. 05. 1945 r.).
W latach 1940—1945 na terenie Dobiegniewa istniało także więzienie dla obcokrajowców, głównie Polaków. Po ciężkich walkach Dobiegniew został opanowany 29 I 1945 r. przez wojska radzieckie. Po woj­nie miasto zostało uporządkowane i zagospodarowane.

Zabytki

Z zabytkowej zabudowy starego miasta zachował się jedynie kościół i fragmenty murów obronnych i czata strażnicza z XIV wieku. Korpus kościoła gotyckiego wzniesiono w pocz. XIV w. W końcu XV w. dobudowano prezbiterium, a w 1725 r. zakrystię. Obecna neogotycka wieża wzniesiona została w 1859 r. Kościół jest halowy, trzynawowy z wyodręb­nionym, zamkniętym trójbocznie prezbiterium. Korpus pięcioprzęsłowy, nakryty jest pozornymi sklepieniami z lat 1852—1854 (pierwotne gotyckie sklepienia uległy zniszczeniu w wyniku pożarów w latach 1618 i 1641). Prezbiterium trzyprzęsłowe z krzyżowo-żebrowymi sklepieniami. Z zewnątrz kościół jest oskarpowany. Zachowały się dwa gotyckie portale z 1 poł. XIV w., z których południowy zdobiony jest fryzami z glazu­rowanych płyt, dekorowanych motywami jeźdźców, zwierząt, smoków, masek i winnej wici. Wewnątrz kościoła w lewej nawie tryptyk z XIV w., a na ołtarzu w nawie prawobocznej Madonna Obozowa — dzieło jeńca Oflagu II C, prof. S. Horno-Popławskiego — znanego polskiego rzeźbiarza okresu międzywojennego. W 1970 r. otwarto w szkole izbę pamiątek Oflagu II C, w której zgromadzono wiele eksponatów związanych z kampanią wrześniową i obozem.
Z murów obronnych wzniesionych z cegły w 2 poł. XIV w. na miej­scu wcześniejszych obwarowań drewniano-ziemnych zachowały się tylko trzy odcinki. Przy ul. Szpitalnej zachował się klasycystyczny spichlerz dworski z 1 poł. XIX w., założony na rzucie prostokąta. W parku miejskim o pow. 1,50 ha rosną drzewa gatunków rodzimych, m.in. lipa drobno-listna o obw. 450 cm, wys. 20 m, wieku ok. 300 lat — pomnik przyrody. Na terenie byłego obozu znajduje się pamiątkowa płyta odsłonięta w 1966 r.